فولاد مبارکه، فولاد در ژاپن، فولاد در آمریکا یا فولاد در چین؟
محمود اسلامیان *
پیش از پرداختن به بحث فولاد مبارکه ضروری است نگاهی داشته باشیم به اینکه اساسا جایگاه ایران در صنعت فولاد دنیا در کجاست و کشور در چه جایگاه جهانی قرار می‌گیرد.
ایران در فولاد کجاست و مبارکه کجاست. فولاد، یک محصول اساسی در توسعه کشورها محسوب می‌شود و هر کشوری برای قرارگیری در مسیر توسعه، نیاز جدی به فولاد در صنایع مختلف و طرح‌های زیربنایی دارد.
صنعت فولاد جزو «صنایع مادر» محسوب می‌شود. امروز در جهان میزان تولید فولاد یک کشور ارتباط مستقیمی با توسعه داشته و بسیاری از صنایع کشورها وابستگی شدید به فولاد دارند.
انجمن جهانی فولاد در بروکسل بلژیک قرار دارد و همه ساله گزارش تولید کشورها را منتشر می‌کند. گزارش زیر مربوط به تولیدات سال گذشته است: (واحد برآورد تولید فولاد، «میلیون تن در سال» است)
تولید فولاد در سال ۲۰۲۱:
ایران: ۲۸ میلیون تن
آمریکا: ۸۵ میلیون تن
ژاپن: حدود ۱۰۰ میلیون تن
چین: کمی بیش از ۱۰۰۰ میلیون تن!
نکات گزارش:
یعنی تولید فولاد ژاپن حدودا ۴ برابر ایران و تولید فولاد چین بیش از ۱۰ برابر ژاپن است. نکته جالب دیگر در این گزارش اینکه تولید فولاد ترکیه حدودا برابر با تولید فولاد آلمان است. (۴۰ میلیون تن) در روزهای پایانی سال ۹۹ فولاد مبارکه به رکورد تولید بیش از ۱۰ میلیون تن فولاد خام دست یافت.
سوال اساسی اینجاست که چطور در ژاپن که نه منابع گاز است و نه سنگ‌آهن، سالانه ۱۰۰ میلیون تن فولاد تولید می‌شود؟ و سوال دیگر اینکه چطور در چین که ۱۰ برابر ژاپن فولاد تولید می‌شود مساله تخلفات مالی و اختلاس و… در چنین صنعت عظیمی کنترل می‌شود؟ چطور گزارش‌هایی مشابه گزارش اخیر فولاد مبارکه منتشر نمی‌شود؟
صنعت فولاد یک صنعت قدیمی در ایران محسوب می‌شود و از این لحاظ در کشور غیرصنعتی ایران، این صنعت «ریشه» و بنیه دارد. شرکت ملی فولاد ایران در سال ۱۳۳۸ به نام شرکت ملی ذوب‌آهن ایران تشکیل شد، یعنی یک صنعت ۶۳ ساله.
با کشف و اثبات وجود ذخایر عظیم گاز طبیعی کشور و توسعه روش احیای مستقیم در دنیا، ایجاد صنایع فولاد به روش احیای مستقیم مورد توجه قرار گرفت و شرکت ملی صنایع فولاد ایران در سال ۱۳۵۱ با هدف ایجاد واحدهای فولاد‌سازی به روش احیای مستقیم تاسیس شد.
اینکه انتشار یک گزارش مانند گزارش اخیر، چه ضربه کاری و اساسی به کمر این صنعت وارد می‌کند نیاز به شرح و بسط ندارد. در چین که ده‌ها واحد تولید فولاد بزرگ‌تر از فولاد مبارکه وجود دارد، قطعا اختلاف دیدگاه در برخی قراردادهای مالی/ سیاست‌های اداره کارخانه وجود دارد، ولی این اختلاف دیدگاه‌ها و تخلفات از طریق کارشناسی بررسی می‌شود و ماجرا در «رسانه» و کف دست و در موبایل‌های افکار عمومی حل نمی‌شود.
امروز در افکار عمومی چنین نقش بسته که در فولاد مبارکه ۹۲ هزار میلیارد تومان اختلاس شده است. این تلقی عمومی وحشتناک است. با این کار کمر یکی از قدیمی‌ترین صنایع خود را شکستیم. سرمایه اجتماعی و آبروی ده‌ها مدیر و صدها مهندس ارشد یک شرکت را بردیم. کاری کردیم که یکی از موفق‌ترین واحدهای صنعتی کشور، در افکار عمومی مترادف شود با «اختلاسگاه».
مه‌آفرید خسروی
حال که بحث فولاد پیش آمده ضروری است یادی کنیم از کسی که گروه ملی صنعتی فولاد ایران در خوزستان را خرید و کارش به اعدام کشید. مساله اساسی در کشور ما این است که میان «اداره دولتی» بنگاه‌های بزرگ صنعتی یا «واگذاری» آنها به بخش خصوصی «بلاتکلیف» آویزان مانده‌ایم. بخش خصوصی قوی مانند ژاپن، آلمان نداریم و وقتی که کارخانه فولاد را واگذار می‌کنیم حاصلش می‌شود مه‌آفرید. وقتی هم که واگذار نمی‌کنیم حاصلش می‌شود مبارکه.
نه واگذاری به «بخش خصوصی» با آن روش صحیح است و نه مفتضح کردن یک مجموعه دولتی به این شکل درست است.
اصل ماجرا این است: ما بلاتکلیفیم.
آقای طیب‌نیا راحت می‌گفت: سازمان دولتی یعنی رانت و… ولی نمی‌گفت که سازمان خصوصی واقعی را چطور شکل دهیم که انتهای کارش به مه‌آفرید ختم نشود؟
برویم و بیاموزیم
مساله این نیست که «تکنولوژی تولید فولاد» را بلدیم. مساله اساسی این است که ما نمی‌دانیم «دیگران» برای اداره بنگاه‌های بزرگ چه کرده‌اند؟ ما نه ژاپن را درست می‌شناسیم و نه چین را، نه حتی آلمان را، با آمریکا هم که قهریم.
ما باید اذعان کنیم به اینکه نیاز داریم بیاموزیم. همیشه به دنبال فناوری بوده‌ایم، ولی باید برویم و تلمذ کنیم و ببینیم که در واحد فولاد سومی تومو ژاپن یا در Baowu Group چین (که ۱۱ برابر فولاد مبارکه است) چگونه به تخلفات رسیدگی می‌شود و چگونه حیثیت یک واحد صنعتی عظیم با ۳۰۰ برگه کاغذ A4 نابود نمی‌شود؟
* مدیرعامل اسبق فولاد مبارکه
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :