بنای اشکانی در محاصره کارخانه فولاد

به گزارش جهان صنعت نیوز:  آن‌طور که معاون میراث فرهنگی اردبیل گفته در نزدیک‌ترین حالت، ساخته‌های کارخانه فولاد به ۱۰متری بنای باستانی قره‌حسنلو می‌رسند.

اگرچه ایجاد کارخانه فولاد در اطراف شهری که با بحران کم‌آبی مواجه است توجیه‌پذیر نیست، اما برخی با ارائه بهانه‌هایی همچون اشتغالزا بودن کارخانه، خواستار ادامه پروژه راه‌‌اندازی آن هستند.

بنای باستانی کشف شده در محوطه قره‌حسنلو یک بنای آیینی است و به همین علت احتمال می‌رود بافتی شهری نیز در اطرافش داشته باشد.

 اگر کارخانه فولاد بدون انجام بررسی‌های میراثی و تعیین عرصه و حریم به فعالیت خود ادامه دهد، هیچ بعید نیست که در مدتی کوتاه بتن‌ریزی‌ها و فعالیت‌های کارخانه‌ای، آثار تمدن اشکانی را برای همیشه محو کند.

*اهمیت محوطه باستانی قره‌حسنلو

کشف محوطه‌ای باستانی آن هم با قدمت اشکانی بسیار پراهمیت است و می‌تواند بیانگر واقعیت‌های تاریخی زیادی بوده و اطلاعات ما در زمینه تمدن‌های پیشین را کامل کند.

کشف بقایایی از تدفین انسانی، زیورآلات، قیچی و سفالینه‌هایی متعلق به عصر آهن و تمدن اشکانیان در محوطه باستانی قره‌حسنلو اهمیت خاصی به این محوطه تاریخی داده است.

عدالت عزت‌پور، نویسنده و پژوهشگر تاریخ در خصوص اهمیت و جایگاه محوطه تاریخی قره‌حسنلو و آثار کشف شده در آن به خبرنگار «جهان‌صنعت» گفت: باتوجه به اینکه آثار و بناهای تاریخی دوره اشکانی بسیار اهمیت داشته و اکثر آثار مربوط به این دوره که در ایران بوده از بین رفته است، لذا باید اذعان داشت که اهمیت محوطه تاریخی قره‌حسنلو بسیار زیاد است. توجه داشته باشید که بیشتر اطلاعات باقی‌مانده از دوره اشکانیان در بیرون از ایران قرار دارد. بنابراین کشف این محوطه باستانی که۹۰۰متر بنای مربوط به دوران اشکانی دارد بسیار با اهمیت است.

عزت‌پور ضمن اشاره به آثار تاریخی کشف شده در قره‌حسنلو ابراز داشت: آثار زیادی در این محوطه کشف شده که باتوجه به اینکه یک کارخانه فولاد در این محوطه باستانی قرار دارد بحث مربوط به کارخانه، اهمیت تاریخی منطقه را تحت‌الشعاع قرار داده است.

وی افزود: مسوولان میراث فرهنگی در مصاحبه‌های خود اعلام کرده‌اند که ۴۶ مورد اشیای تاریخی از محوطه قره‌حسنلو به دست آمده است.

*ماجرای مجاورت کارخانه فولاد با محوطه باستانی

در سال ۱۳۹۸ منطقه‌ای وسیع در دشت اردبیل به منطقه ویژه اقتصادی نمین واگذار می‌شود. به دنبال این واگذاری ۹۷هکتار از زمین در اختیار کارخانه فولاد قرار می‌گیرد.

در سال ۱۴۰۰ اما خبر می‌رسد که بر اثر فعالیت‌ عمرانی شرکت فولادی، چند اثر تاریخی در این منطقه به دست آمده و بعد از آن هم عملیات کاوش نجات‌بخشی شروع می‌شود.

فردین عینی سرپرست میراث فرهنگی اردبیل در خصوص ماجرای مجاورت کارخانه فولاد با محوطه باستانی به «جهان‌صنعت» گفت: بنای اثر کشف شده ۹۰۰ مترمربع است و خود اثر هم که ثبت ملی شده ۳۳۰۰ مترمربع است. این اثر در محوطه کارخانه قرار گرفته است اما در فضای مجازی و برخی رسانه‌ها اعلام می‌شود کارخانه بر روی اثر ساخته شده کذب محض است.

عزت‌پور نویسنده و پژوهشگر تاریخ که تلاش‌های زیادی برای صیانت از این اثر تاریخی انجام داده و کارزاری مردمی برای صیانت از آن ترتیب داده، در پاسخ به این پرسش که آیا مشخص است مجوزهای مربوط به میراث فرهنگی از سوی کارخانه فولاد اخذ شده یا خیر به جهان صنعت گفت: مجوزهای اعطا شده در این بخش ابهاماتی دارد و مشخص نیست که کارخانه مجوزهای لازم را در اختیار دارد و یا مجوزهای مربوطه را اخذ نکرده است. به هر روی یک‌سری استعلام‌های ۱۳گانه  وجود دارد که یکی از آنها مربوط به بحث میراث فرهنگی است.

وی افزود: گفته می‌شود وقتی که (کارخانه فولاد) شروع به کار کرده این بنا پیدا شده و با اطلاع به میراث فرهنگی کاوش‌های نجات‌بخشی آغاز شده است. طبق مصاحبه‌های مسوولان فرهنگی استان اردبیل محوطه باستانی آنجا نزدیک به دو هکتار بوده که حدود ۹۰۰متر آن (صرفا بنا) ثبت ملی شده ولی هنوز ثبت ملی بنا نیز به استاندار اردبیل ابلاغ نشده است. این در حالی است که این ثبت باید به استاندار ابلاغ شده و حریم و شرایط صیانت از آن اعلام شود.

این نویسنده و پژوهشگر تاریخ ادامه داد: در دشت ممنوعه اردبیل (واقع در حدفاصل شهرستان نمین و شهر اردبیل) در سال‌های اخیر چندین چاه عمیق حفر شده که آب شرب منطقه از آنجا تامین می‌شود و حفر این چاه‌ها باعث بروز مشکلاتی نظیر خشکسالی و فرونشست زمین شده است. در چنین شرایطی(که با بحران آب مواجهیم) یک صنعت آب‌بر (همچون صنعت فولاد) در این منطقه ایجاد می‌شود. طبیعتا آب کارخانه فولاد و پتروشیمی که در این منطقه واقع شده‌اند در این شرایط بی‌آبی قرار است که از آب اردبیل تامین شود.

*اقدامات لازم برای حفط محوطه

مطمئنا محوطه باستانی قره‌حسنلو به سبب آنکه روایتگر یک دوره تاریخی گم‌شده در ایران است از اهمیت زیادی در جهت حفظ تاریخ و فرهنگ کشور برخوردار است.

عزت‌پور در پاسخ به این پرسش خبرنگار جهان صنعت که برای حفظ این محوطه باستانی چه اقداماتی باید در دستور کار مسوولان امر قرار گیرد گفت: در جهت حفظ این محوطه باستانی کارزاری تشکیل داده‌ایم و نامه‌ای را به وزارت صمت، کمیسیون فرهنگی مجلس و وزارت میراث فرهنگی ارسال کرده و اعلام کردیم که هدف ما تعطیلی کارخانه نیست. به نظرمان ‌باید مطالعات باستان‌شناسی در محوطه قره‌حسنلو انجام و مشخص شود که غیر از بنای کشف شده آیا بنای دیگری نیز در محوطه وجود دارد یا خیر. به هر حال این یک بنای آیینی است و باتوجه به وسعت ۹۰۰ متری آن این سوال ایجاد می‌شود که بافت شهری این بنا کجا است. به نظر من قطع به یقین محدوده این بافت شهری باید در محدوده نزدیک به بنا باشد.

این پژوهشگر ادامه داد: بنابراین هدف ما این است که استعلامات میراث فرهنگی در خصوص این محوطه‌ای که در اختیار کارخانه فولاد است انجام شود. همچنین ثبت ملی اثر که صورت گرفته باید به استاندار اردبیل ابلاغ شود و پژوهشگاه میراث فرهنگی باید عرصه و حریم آن را مشخص کند و مطالعه لازم در خصوص سایر زمین‌های اطراف نیز صورت گیرد تا متوجه شویم اثر تاریخی دیگری در این محوطه وجود دارد یا خیر.

*ایجاد کارزار برای حفظ قره‌حسنلو

باتوجه به اهمیت محوطه باستانی قره‌حسنلو در فضای مجازی کارزاری برای حفظ و صیانت از آن تشکیل شده است و از وزیر میراث فرهنگی، وزیر صمت و رییس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی خواسته شده که این محوطه تاریخی را در برابر خطراتی که کارخانه فولاد می‌تواند برای آن داشته باشد حفظ کنند.

در متن نامه‌ای که به وزارت میراث فرهنگی، وزارت صمت و مجلس ارسال شده و به امضای جمعی از هموطنان میراث‌دوست نیز رسیده آمده است: «همانگونه که مستحضرید آثار و بناهای متعلق به دوره اشکانی در سرتاسر کشور عزیزمان، ایران، به ندرت یافت می‌گردد. محوطه باستانی قره‌حسنلوی منطقه ویلکیج، از توابع شهرستان نمین، گنجینه‌ای از دوران سلسله اشکانیان برای تاریخ و تمدن ایران و استان اردبیل است.

متاسفانه زمین این محوطه باستانی به کاربری صنعتی تغییر داده شده و در اختیار شرکت سرمایه‌گذار قرار داده شده است. سوالی که برای فعالین مدنی و متخصصین مطرح شده، این است که آیا نمی‌توان این صنعت را در محلی دیگر احداث نمود و حتما باید در نزدیک‌ترین فاصله به این محوطه باستانی احداث گردد؟ محوطه‌ای که به اعتقاد کارشناسان باستان‌شناس، قابلیت ثبت جهانی دارد، اما با توجه به شرایط ثبت اثر، فعالیت‌های عمرانی اخیر در مجاورت این محوطه این احتمال را از بین خواهد برد.

هدف ما لغو مجوز کارخانه یا مقابله با توسعه اقتصادی استان و یا ثروت‌آفرینی برای کشور عزیزمان نیست و ما مخالف کارآفرینی برای منطقه نیستیم، بلکه مخالف از بین رفتن این میراث عظیم و بی‌نظیر و محوطه آیینی دوره اشکانی به بهانه توسعه اقتصادی هستیم. بنابراین ما امضاکنندگان این کارزار تقاضا داریم در سریع‌ترین زمان ممکن: نسبت به ثبت ملی اثر اقدام شود. دستور توقف هر گونه عملیات ساختمانی و عمرانی در حریم باستانی صادر و حریم قانونی و کارشناسی رعایت شود. دستور عملیات ساخت سقف موقت، جهت محافظت محوطه در برابر نزولات جوی و تابش آفتاب، صادر شده و در خصوص احداث سایت باستانی در محوطه و انتقال کشفیات به سایت اقدام عاجل انجام گیرد. همچنین زمین مناسب دیگری در فاصله مناسب از سایت باستانی به صنعت فولاد اختصاص داده شود.»

باید دید که مسوولان میراث فرهنگی، مجلس و سایر نهادهای ذی‌ربط چه اقدامی برای حفظ و صیانت از این اثر تاریخی که راوی تاریخ دوره اشکانیان است صورت می‌دهند. روزنامه «جهان‌صنعت» در راستای رسالت رسانه‌ای خود در شماره‌های بعد نیز پیگیر این موضوع خواهد بود.

اجتماعی و فرهنگیاخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهخواندنیصنعت و معدن