بازدارندگی اعدام ، کوتاه‌مدت است
به گزارش جهان صنعت نیوز: علی القاصی‌مهر در جلسه شورای عالی قوه قضاییه گفت بعد از برگزاری دادگاه متهم «زورگیری اتوبان نیایش» در روز شنبه ۱۹ شهریور، قاضی دادگاه، ابوالقاسم صلواتی، حکم اعدام او را صادر کرده است. به گفته این مقام قضایی پرونده‌های مربوط به سرقت‌های خشن و متجاوزان به حقوق عمومی «خارج از نوبت، قاطعانه و بدون اغماض» در شعب ویژه‌ای که به دستور رییس قوه قضاییه تشکیل شده، رسیدگی می‌شود. القاصی‌مهر به پرونده سه نفر دیگر هم اشاره کرد که اواخر اردیبهشت در ارتباط با حادثه زورگیری در شهریار دستگیر شده بودند و گفت: «مقرر شده پرونده این سارقان نیز بعد از ارجاع به دادگاه انقلاب به صورت خارج از نوبت رسیدگی شود.» این در حالی است که برخی حقوقدانان صدور حکم اعدام به عنوان محاربه را خلاف قانون می‌دانند، زیرا به عقیده آنها این سارق نه به جمعی حمله کرده است و نه محیطی را ناامن کرده است. از طرفی به عقیده برخی کارشناس‌ها صدور این حکم بازدارنده نیست و تاثیر آن کوتاه‌مدت است. زیرا به باور آنها اگر اعدام بازدارنده بود امروزه قاچاقچی مواد مخدر و قاتل نیز نداشتیم.
حکم اعدام بازدارنده نیست
دکتر نعمت احمدی، وکیل و حقوقدان با اشاره به اینکه صدور حکم اعدام برای سارق بزرگراه نیایش پاک کردن صورت مساله بود، نه حل آن به «جهان‌صنعت» گفت: بنده قصد حمایت از سارق را ندارم، اما به عقیده من باید قانون به صراحت اعمال شود. تفسیر قانون کاری اشتباه است. به نظرم سختگیری قانونی و اجرای اشد مجازات بازدارنده نیست. چه‌بسا سال‌های گذشته نیز سارقان زیادی به عنوان محارب به اعدام محکوم شدند، اما از آن زمان تاکنون نه تنها تعداد سارقان کمتر نشده بلکه بیشتر نیز شده است. بنابراین مسوولان نمی‌توانند با صدور حکم اعدام برای سارقان از افزایش سرقت‌ها جلوگیری کنند، چراکه به طورکلی سختگیری قانونی تاثیر بازدارندگی ندارد، اما ممکن است کمی سارقان را بترساند. حال سوال اینجاست که مگر همه افراد قبل از ارتکاب جرم کتاب قانون را ورق می‌زنند که از مجازات آن اطلاع داشته باشند. به همین دلیل معتقدم حکم اعدام برای این سارق زیاد بوده است.
وی افزود: سرقت عواملی دارد، این روزها به دلیل نابسامانی‌های اقتصادی، شکاف عظیم طبقاتی و حذف طبقه متوسطه تعداد سارقان نیز افزایش یافته است، اما افراد زیادی مانند آیت‌الله جنتی بر این عقیده‌اند که باید برای افراد فقیر و افرادی که وضع مالی خوبی ندارند، فکری کرد و اگر بتوانیم شکم گرسنگان را سیر کنیم قطعا معجزه کرده‌ایم. سخنان ایشان در این برهه اقتصادی بسیار مهم است، زیرا برای پیشگیری از افزایش سرقت و ناامنی در جامعه ابتدای امر باید آب و نان مردم مهیا باشد. این در حالی است که امروزه آب و نان بخش قابل توجهی از مردم مهیا نیست. بنابراین وقتی فقر در جامعه گسترش یابد، سرقت زیاد می‌شود. پس نمی‌توان تمامی سارقان را اعدام کرد تا امنیت به وجود بیاید. برای ایجاد امنیت هم ابتدا باید شکم مردم را سیر کرد.
این حقوقدان با تاکید بر اینکه برای جلوگیری از افزایش آمار سارقان باید قانون اجرا شود، اظهار کرد: قوانین ما بسیار کامل و جامع است. بنابراین برای جلوگیری از افزایش سارقان باید قانون را به خوبی اجرا کرد. ما دو نوع سرقت در قانون داریم، یکی تعزیری و دیگری حدی است. اما در ماده ۲۷۹ قانون مجازات اسلامی آمده است:« محاربه عبارت از کشیدن سلاح به قصد جان، مال یا ناموس مردم یا ارعاب آنها است، به نحوی که موجب ناامنی در محیط گردد. هرگاه کسی با انگیزه شخصی به سوی یک یا چند شخص خاص سلاح بکشد و عمل او جنبه عمومی نداشته باشد و نیز کسی که به روی مردم سلاح بکشد، ولی در اثر ناتوانی موجب سلب امنیت نشود، محارب محسوب نمی‌شود.» بنابراین با توجه به این ماده اقدام سارق بزرگراه نیایش عنوان محاربه نداشته است، زیرا محیط را ناامن نکرده و جنبه عمومی نیز نداشته است. این ماده در دو جا از اعدام فرد جلوگیری می‌کند ولی قاضی به راحتی حکم اعدام صادر کرده است. چنین حکمی پاک کردن صورت مساله است، زیرا با استناد به انتشار آن در فضای مجازی نیز نباید چنین حکمی صادر شود.
او ادامه داد: البته براساس قانون قطاع الطریق و یا سارقانی که باعث خوف و وحشت در بین مردم می‌شوند، مصداق حکم محاربه هستند. نکته دیگری که در این زمینه وجود دارد این است که مجرم باید سلاح در اختیار داشته باشد. آقای آملی‌لاریجانی زمانی که ریاست قوه‌قضاییه را در برعهده داشت در ماجرای دو زورگیر که ۷۰ هزار تومان از یک شهروند دزدیده بودند عنوان کرد که ایجاد خوف و وحشت شامل سلاح گرم و سرد می‌شود. در اینجا این موضوع مطرح می‌شود که میزان خوف و وحشتی که ایجاد می‌شود در چه حدی است. آیا تنها یک نفر و یا چند نفر دچار هراس می‌شوند و یا جامعه احساس خطر می‌کند. به عنوان مثال در ماجرای سرقت از طلافروشی در زنجان سارقان دو طرف بازار را بسته بودند و با شلیک به سقف بازار باعث خوف و وحشت همگانی شدند به شکلی که همه طلافروشان از ترس پنهان شدند و سارقان نیز به راحتی طلاهای موجود را سرقت کردند. این ماجرا مصداق ایجاد خوف و وحشت در بین مردم است و حکم آن محاربه است. نه اینکه رعب و وحشت به یک فرد وارد شده باشد.
تاثیر یک روزه اعدام
دکتر علیرضا شریفی‌یزدی، روانشناس اجتماعی و آسیب‌شناس نیز در خصوص آثار و تبعات تاثیر حکم اعدام سارق اتوبان نیایش بر افکار عمومی به «جهان‌صنعت» گفت: مسلما تاثیر این حکم بر جامعه متفاوت است. گروهی از مردم به دلیل احساس عدم امنیتی که در جامعه به وجود آمده است با شنیدن این حکم بر این باورند که این افراد حق‌شان اعدام است. گروهی دیگر نیز بر این عقیده‌اند که این افراد قربانی شرایط موجودند، بنابراین نباید به این شکل با آنها برخورد شود. البته در بطن جامعه نیز افراد زیادی بینابین هستند. آنها بر این عقیده‌اند افرادی که مرتکب جرمی می‌شوند باید هزینه آن را نیز پرداخت کنند اما منابع تولید این نوع جرم‌ها نیز باید شناسایی و از افزایش آن جلوگیری شود. امروزه مهم‌ترین منبع شرایط اقتصادی و نبود یک سازوکار مناسب برای شناخت و ریشه‌یابی آن است.
وی در پاسخ به اینکه حکم اعدام از لحاظ اجتماعی در جامعه بازدارنده است یا خیر، اظهارکرد: این روزها به دلیل افزایش جرائم خشن در کشور قانون سختگیری بیشتری با بازداشت‌کنندگان می‌کند. بنابراین صدور حکم اعدام برای این سارق قابل پیش‌بینی بود، اما میزان بازدارندگی این احکام کوتاه‌مدت است. بنابراین تا زمانی که منابع اصلی تولید رفتارهای خلاف قانون شناسایی و ریشه‌یابی نشود، برخوردهای قضایی بازدارنده نیست، زیرا اگر این احکام بازدارنده بود، در خصوص سایر جرائم این اتفاق رخ می‌داد. براساس نظر و اعلام مقامات ذی‌صلاح طی سالیان اخیر ۳۸ درصد در زمینه سرقت رشد داشتیم. قاعدتا تمام سارقان بازداشت شده نیز اعمال قانون شدند اما تعداد آنها کاسته نشده است. این روانشناس اجتماعی بیان کرد: به نظرم تا زمانی که منابع اصلی تولید جرم را شناسایی و ریشه‌یابی نکنیم، این جنس حکم‌ها تاثیری در بروز و عدم تکرار جرم نخواهد داشت. بسیاری از این جرائم ریشه اقتصادی دارد، بنابراین تا زمانی که مشکلات اقتصادی به شکل مناسب حل نشود، جرم و جنایات نیز کم نمی‌شود. از طرفی اتباع خارجی به جایی اینکه غیرقانونی در ایران زندگی کنند باید ساماندهی و شناسایی شوند. تنها در این صورت است که می‌توانیم آنها را کنترل کنیم. این در حالی است که امروزه صدها هزار اتباع خارجی به صورت غیرقانونی در ایران زندگی می‌کنند. اگر این افراد دست به رفتارهای خلاف قانون بزنند، طبیعتا رصد و پیگیری آنها کار ساده‌ای نیست. بنابراین این افراد در افزایش جرم‌های خشن و زورگیری‌ها نقش دارند. متاسفانه تعداد زیادی از جامعه در تاریکی زندگی می‌کنند. هیچ اطلاعاتی از اتباع خارجی در هیچ سازمانی ثبت نشده است. همین امر برای جامعه خطرآفرین است.
او ادامه داد: جریمه در رخدادهای بزرگ مانع تکرار جرم نمی‌شود. در حال حاضر روز‌به‌روز جرائم خشن و زورگیری در کشور بیشتر می‌شود. به همین دلیل مسوولان مربوطه هزینه جرم را با صدور حکم اعدام افزایش دادند تا از افزایش آن جلوگیری و به نوعی بازندارندگی داشته باشد. اما به نظرم این اعدام در کوتاه‌مدت کمی موثر است اما در بلندمدت تاثیر عمیقی ندارد، زیرا اجرای چنین حکم‌هایی را در گذشته تجربه کرده‌ایم، سال‌های زیادی در خصوص مواد مخدر و قاچاقچیان این حکم اعمال شده است اما آیا تعداد قاچاقچیان کمتر شده است؟! بنابراین حکم اعدام هرگز مانع افزایش مواد مخدر در کشور و فروش آن نشده است. چه بسا شرایط امروز جامعه نیز کاملا قابل استناد است. به نظرم شرایط اقتصادی را باید به نحوی در نظر گرفت تا افراد برای لقمه‌ای نان دست به سرقت و زورگیری نزدند.
لینک کوتاه :