سفر رییسی به نیویورک در زمستان دیپلماسی ایران
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه *
اولین سفر رییسی به سازمان ملل همزمان با زمستان صورت گرفت؛ معمولا این اجلاس، اجلاس پاییزه نام دارد ولی او در زمستان دیپلماسی ایران با غرب به نیویورک سفر می‌کند. سازمان ملل متحد در حضور سران کشورها دو ظرفیت برای پیشبرد منافع کشورها دارد؛ یکی از ظرفیت‌ها مربوط به دیپلماسی رسمی و دیگری مربوط به دیپلماسی عمومی است. آنچه مرتبط با دیپلماسی رسمی است، در حاشیه نشست‌های سازمان ملل متحد شکل می‌گیرد؛ به ویژه در مذاکره در سطح سران با کشورهای دارای ظرفیت گسترش همکاری برای پیش گرفتن گسترش مناسبات و همچنین در نقاط دارای تنش، سران کشورها باتوجه به برخورداری از اختیارات بیشتر، قادر به کاهش چنین تنش‌هایی هستند. مهم‌ترین تنش میان ایران و غرب، موضوع برجام است؛ برجام نیز در اوج مسیر بن‌بست خود به سر می برد.
به همین دلیل سفر رییسی اگر صرفا در زمینه رفع تنش باشد، بعید می‌دانم که دولت برنامه‌ای برای شکستن یخ دیپلماسی هسته‌ای داشته باشد؛ مگر اینکه اتحادیه اروپایی مجدد در سازمان ملل فعال شود و سعی کند به صورت مذاکره مستقیم با سران کشورهای اروپایی و مذاکره غیرمستقیم با آمریکایی‌ها، ساز و کاری شکل گیرد تا سران حاضر در سازمان ملل بتوانند تکانه‌ای در دیپلماسی هسته‌ای ایجاد کنند. کمااینکه معتقدم عامل قوی‌تری به اسم انتخابات ماه نوامبر آمریکا باعث انتظار در دیپلماسی هسته‌ای شده است. موضوع دیگر دیپلماسی عمومی است که سران کشورها مواضع خود را اعلام می‌کنند؛ سران رژیم صهیونیستی نیز در آنجا مواضع تند خود را علیه ایران مطرح می‌کنند و برخی از کشورهای دیگر نیز ممکن است به طرح مسائلی در مورد ایران بپردازند. طبیعتا ایران نیز سعی بر اعلام مواضع خود خواهد کرد و این اولین اعلام موضع رییسی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد است که نشان‌دهنده راهبرد سیاست خارجی او خواهد بود.
نکته حائز اهمیت دیگری نیز وجود دارد و آن نشست شانگهای است؛ آقای رییسی با وجود یک واسطه و توافق موقت در تهران، از نشست شانگهای ازبکستان مربوط به کشورهای عضو سازمان منطقه‌ای شانگهای به سمت سازمان ملل پرواز می‌کند. پس اگر در نشست سازمان ملل آقای رییسی و دیگر کشورها سعی کنند شانگهای را به عنوان یک اتحادیه منطقه‌ای و راهروی سازمان ملل متحد به یک ساز و کار قوی تبدیل کنند، بسیار موثر خواهد بود.
در واقع در سازمان‌های بین‌المللی وقتی کشورها دارای زیرمجموعه‌هایی باشند، زیرمجموعه‌های خود را به یک نهاد قوی در آن تبدیل می‌کنند؛ ایران نیز چون معمولا با نهادهای غرب‌محور دچار چالش می‌شود، باید سعی کند نشست‌های منطقه‌ای را به عنوان یک فراکسیون جهانی شکل دهد. همچنین باتوجه به اینکه برجام یک ساز و کار موفق برای منع اشاعه در دنیا و به هم زدن ترامپ علت اصلی زمستان شکل‌گرفته امروزی و فشارهای اعمال شده بر بایدن دلیل ایجاد وقفه در این روند بود؛ بنابراین معتقدم که برای اولین‌بار ایران و دیگر کشورهای عضو شانگهای می‌توانند با استفاده از ساز و کارهای فعال منطقه‌ای، یک فراکسیون بین‌المللی را به همراه کشورهایی که نسبت به وضعیت ناعادلانه امروز در جهان با راس آمریکا منتقد هستند، تشکیل دهند تا ایران دیگر یک گوینده تنها نباشد؛ بلکه ایران، روسیه، چین، هند و سایر کشورها می‌توانند با یکدیگر یک مشئ انتقادی را نسبت به شرایط امروز دنیا مطرح کنند.
در کل بسیاری منتظر هستند تا با حضور آقای رییسی یخ برجام شکسته شود؛ من بعید می‌دانم ولی در این سفر بیشتر شاهد اعلام مواضع در قبال برجام خواهیم بود.
* رییس اسبق کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :