بستر صادرات محصولات کشاورزی مهیا نیست
به گزارش جهان صنعت نیوز: از طرفی برنامه‌های مطرح‌شده مانند کشت فراسرزمینی هم تنها در حد حرف باقی مانده و به عمل نزدیک نشده است. از طرفی با وجود اینکه محصولات مواد غذایی ایران کیفیت لازم را دارند؛ به دلیل مشکل برندینگ و بسته‌بندی قادر به حضور در بازارهای بین‌المللی نیستند.
چون در بحث استانداردهای جهانی، امکان ثبت لاتین برندها، سموم باقیمانده در محصولات کشاورزی و این دست از موضوعات کار جدی انجام ندادیم. در این بین درگیر تحریم‌ها نیز هستیم. پس می‌توان به صراحت اعلام کرد که بسترها برای صادرات محصولات کشاورزی مهیا نیست. این در حالی است که علاوه بر تولید محصولات باکیفیت و فراهم کردن زیرساخت‌های مناسب صادراتی، در تجارت محصولات کشاورزی به دانش و آگاهی از بازار هدف نیز نیاز داریم.
در واقع باید ذائقه مردم هر کشور و علایق آنها در کنار قوانین تجاری حاکم بر بازارهای مختلف را بشناسیم و بر اساس آن محصولات کشاورزی صادراتی خود را تولید کنیم. پس برای تقویت تجارت محصولات کشاورزی در کنار هوشمندسازی باید اطلاعات و دانش خود را نسبت به بازارهای هدف توسعه دهیم.
صادرات محصولات کشاورزی از جمله ارزآورترین صادرات غیرنفتی کشور بوده که در سال‌های اخیر نقش مهمی در ارزآوری برای کشور داشته؛ اما بررسی روند بلندمدت تغییرات مقاصد صادرات محصولات کشاورزی، بیم‌ها و نگرانی‌هایی را درباره تداوم روند پایدار تجارت با کشورهای مقصد نشان می‌دهد. طی دو دهه اخیر، سهم بخش کشاورزی از کل صادرات غیرنفتی کشور تغییر کرده و از ۲۴ درصد در سال ۱۳۸۰ تا ۱۸ درصد در سال ۱۳۹۹ کاهش یافته است. کاهش سهم بخش کشاورزی از صادرات محصولات غیرنفتی، نشان از کاهش نقش بخش کشاورزی در ارزآوری دارد.
همچنین بررسی‌ها حاکی از آن است که از سال ۱۳۹۳ تا سال ۱۴۰۰ از حدود ۸/۵ میلیون تن کالای صادراتی به بیش از ۵/۸ میلیون تن رسیده‌ایم، یعنی میزان صادرات افزایش یافته است اما ارزی که دریافت کرده‌ایم به ازای هر تن صادرات از ۲/۱ دلار به ۶/۰ دلار رسیده است، لذا کالای بیشتری صادر اما ارزآوری آن ۵۰ درصد کمتر شده است. در مورد آب نیز در سال ۹۳ حدود ۵ میلیارد آب صادر کردیم و ۷ میلیارد دلار به دست آورده‌ایم، اما در سال ۱۴۰۰ به میزان ۵ میلیارد دلار آب صادر کرده‌ایم، اما ۳/۵ میلیارد دلار پول به دست آورده‌ایم و این بدان معناست که ۴۰ درصد پول کمتری در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۹۳ از صادرات آب به دست آورده‌ایم.
راهکارهای تحقق اهداف بخش تولید و صادرات
در راستای شناسایی چالش‌های موجود و ارائه راهکارهای پیشنهادی در بخش کشاورزی، نخستین اجلاس تجارت محصولات کشاورزی و غذا در پارلمان بخش خصوصی برگزار شد. بر همین اساس رییس کمیسیون کشاورزی اتاق ایران که دبیری این اجلاس را نیز برعهده دارد، به جایگاه و اهمیت امنیت غذایی اشاره و تصریح کرد: بخش کشاورزی توانسته در دوران تحریم، صادرات هدفمند غیرنفتی را ادامه دهد. هرچند لازم است برای حمایت از صادرات تولید مناسب داشته باشیم.
محسن امینی ادامه داد: برای تحقق اهداف در تولید و صادرات باید از زیرساخت‌های به‌روز حمل‌ونقلی و امور گمرکی، اصلاح فرآیندهای بانکی، تدوین سیاست‌های انگیزشی و معافیتی، ایجاد کنسرسیوم‌های کشاورزی، انتخاب رایزن‌های بازرگانی برای کشورهای هدف، استفاده از برنامه‌های هدفمند صادراتی و برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی بهره ببریم.
این فعال اقتصادی همچنین شناسایی چالش‌های قانونی و از بین بردن خلاءهای قانونی در این بخش را ضروری خواند و ادامه داد: حمایت‌های دستگاه‌های دولتی از فرآیند تولید و بسترسازی به منظور تجارت حرفه‌ای در حوزه کشاورزی از اقداماتی است که به جد از سوی بخش خصوصی و فعالان این حوزه مطالبه می‌شود.
امینی برگزاری نخستین اجلاس تجارت محصولات کشاورزی را در راستای شناسایی چالش‌های موجود و ارائه راهکارهای پیشنهادی در بخش کشاورزی موثر ارزیابی و ابراز امیدواری کرد: باید بتوان به کمک این اجلاس و نشست‌های تخصصی که در چارچوب آن برگزار می‌شود، زمینه پیشرفت حوزه کشاورزی را مهیا کرد.
سه اولویت مهم کشاورزی در ایران
وزیر جهاد کشاورزی همچنین اعلام کرد که این وزارتخانه کشت قراردادی، اصلاح الگوی کشت و تولید محصولات کشاورزی سالم را به عنوان اولویت‌های مهم در این بخش پیگیری می‌کند. سیدجواد ساداتی‌نژاد در این اجلاس اظهار کرد: یکی از اصلی‌ترین موضوعاتی که ما از چند ماه قبل آن را دنبال کردیم، بحث کشت قراردادی محصولات در ایران بود. دولت با رویکرد حمایت از کشاورزی و با هدف‌گذاری مشخص این طرح را دنبال کرد و در سال جاری این نوع کشت با حمایت‌های بانک مرکزی و بانک‌های عامل به طور خاص در بخش غلات مورد توجه قرار گرفته است.
وی با بیان اینکه اصلاح الگوی کشت یکی از اولویت‌های طولانی‌مدت کشاورزی ایران در دهه‌های گذشته بوده توضیح داد: برای اجرایی شدن این اولویت‌ها ما الزاماتی را شناسایی کردیم که هدفش حمایت از این مدل کشت در کشاورزی ایران بوده است.
وزیر جهاد کشاورزی ادامه داد: سومین اولویت در این حوزه بحث سلامتی محصولات کشاورزی است که ما تلاش کردیم با شناسنامه‌دار کردن باغ‌ها و محصولاتشان گامی مهم در این حوزه برداریم. در سال جاری مشکلاتی در بخش دام و طیور وجود داشت که این وزارتخانه آن را پیگیری کرد.
ساداتی‌نژاد خاطرنشان کرد: یکی از اصلی‌ترین معضلات ما دراین بخش عدم ساماندهی تشکل‌ها برای مدت طولانی بوده است. بعضا این تشکل‌ها خود اختلالگر و چالش‌زا شده‌اند. از این رو ساماندهی آنها یکی دیگر از اولویت‌هایی است که باید به شکل جدی در دستور کار قرار گیرد.
ارائه دو پیشنهاد برای حل معضل آب
همچنین معاون پژوهشی مرکز ملی مطالعات کشاورزی و آب اتاق بازرگانی ایران گفت: برای حل مشکل آب دو روند مورد توجه است، یکی اینکه برای پایداری باید نسبت به مصرف آب کشاورزی تجدیدنظر کنیم، دومین روند نیز تمرکز بر بهره‌وری است.
عباس کشاورز امروز گفت: آب ابرچالش کشور است و بعد از آن هم چالش دیگر کشور اشتغال است که اگر قادر شویم نسبت به این دو چالش تا قبل از اینکه به بحران ورشکستگی تبدیل شوند، اقداماتی را انجام دهیم می‌توانیم به پایداری امیدوار باشیم.
معاون پژوهشی مرکز ملی مطالعات کشاورزی و آب اتاق بازرگانی ایران اظهار کرد: ما راه‌حل مشکل آب را از سال ۱۳۹۵ در کنفرانسی که پیرامون این موضوع در اتاق بازرگانی برگزار شد، مطرح کردیم و آخرین راه‌حلی که ارائه شد بین اتاق بازرگانی و دولت یعنی وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی مورد تایید قرار گرفت.
وی با بیان اینکه برای حل مشکل آب دو روند در آن برنامه مورد توجه قرار گرفت که اولین روند این بود که برای پایداری باید نسبت به مصرف آب بخش کشاورزی تجدیدنظر و بازتخصیص کنیم، دومین روند نیز این بود که باید تمرکز ما به بهره‌وری باشد و با تمام ابزارها و تکنولوژی‌ها و رویه‌های موجود در کشاورزی تلاش کنیم، تا بهره‌وری را افزایش دهیم، زیرا در حال حاضر وضعیت آب نه پاسخگوی فعالان حوزه کشاورزی است و نه پاسخگوی سیاسیون برای تامین غذای مورد نیاز کشور است، لذا پیشنهاد ما در آن زمان به رییس مجلس وقت آقای لاریجانی ارائه شد.
کشاورز اظهار داشت: ضایعات کشاورزی ما نه در سفره بلکه از مزرعه تا مصرف‌کننده نزدیک به ۱۰ میلیارد مترمکعب است، البته نمی‌شود، گفت که این را می‌توان به صفر رساند، اما ۱۰ میلیارد مترمکعب برای کشور ما که با مساله بحران آب مواجه هستیم، رقم بسیار بزرگی است.
معاون پژوهشی مرکز ملی مطالعات کشاورزی و آب اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه باید برای صادرات محصولات کشاورزی تصمیمات جدیدی گرفت، گفت: البته بعضی از محصولات خاص هستند، مانند زعفران، پسته و خرما که نمی‌توان توقع داشت صادرات آنها را متوقف کرد، ولی در مورد بعضی از کالاهای کشاورزی دیگر و صادرات آن باید تجدیدنظر کرد، البته باید دقت داشت که برنامه ما حذف صادرات نیست. وی افزود: بنابراین ما باید کالاهایی را صادر کنیم که حداقل آب را مصرف می‌کند و در مقابل باید کالاهایی را وارد کنیم که حداکثر آب را مصرف می‌کند.
با وجود کم‌آبی شاهد دورریز محصولات کشاورزی هستیم
در این اجلاس همچنین رییس اتاق بازرگانی ایران گفت: با وجود کمبود آب در کشور، باز هم شاهد دورریز محصولات کشاورزی به عنوان ضایعات هستیم. غلامحسین شافعی گفت: موضوع کشاورزی و امنیت غذایی برای هر کشوری بسیار اهمیت دارد و در مورد ایران مخصوصا آنچه تعبیر و تفسیر داخلی و خارجی از آن می‌شود، این است که ایران به لحاظ موقعیت‌های متفاوتی که در منطقه دارد، حائز موقعیت استراتژیک در مساله کشاورزی و غذا عنوان می‌شود.
رییس اتاق بازرگانی ایران اظهار داشت: سال ۸۲ در اجلاسی در هلند تعبیری در مورد ایران در بخش کشاورزی مطرح شد، مبنی بر اینکه ایران یک شیر خفته است وای به روزی که بیدار شود، اما از سال ۸۵ این مساله مطرح شد که آیا این شیر خفته بیدار می‌شود یا خیر؟ لذا این چالشی است که باید به آن جواب دهیم که روند حرکتی که در زمینه کشاورزی و غذا داریم آیا در آینده توفیق‌آمیز خواهد بود؟
وی با بیان اینکه در اجلاس امروز افراد متخصص در بخش کشاورزی، صادرات و آب حضور دارند گفت: لذا به چند موضوع که چالش امروز در بخش کشاورزی و صنعت غذا است، اشاره می‌کنم که چالش‌های عمیق و بزرگی است و کمتر درباره آن صحبت می‌شود.
شافعی بیان داشت: شاید بزرگ‌ترین چالش ما آب در کشور است که کمتر از آن صحبت می‌شود و همواره منتظر می‌مانیم تا این چالش به وضعیت نامطلوب برسد و بعد ببینیم که چگونه آن را درمان می‌کنیم.
رییس اتاق بازرگانی ایران اظهار داشت: در دهه ۵۰ کلا ۴۷ هزار چاه عمیق در کشور وجود داشت، در حالی که در سال ۹۸ این رقم به ۸۵۰ هزار حلقه چاه عمیق رسیده است، ضمن اینکه قرار بود، طرحی به نام فدک در مجلس شورای اسلامی مصوب شود که با همکاری اتاق از تصویب آن جلوگیری شد و اگر زودتر مصوب می‌شد، الان معلوم نبود چه تعداد چاه عمیق در کشور موجود باشد.
وی با اشاره به پژوهش انجام‌شده در سازمان ملل گفت: بر اساس پژوهش مذکور اگر ایران بر همین منوال حرکت کند و اقدام جدی در خصوص مساله آب انجام ندهد ۲۰ سال آینده تصور موجود زنده در کشور محال است، اما بر اساس همان پژوهش گفته شده که ایران ۱۰ سال فرصت دارد تا به مساله آب رسیدگی کند و جلوی بحران را بگیرد و می‌تواند.
وی با اشاره به کشت محصولات آب‌بر در مناطق کم‌آب کشور اظهار داشت: این مساله یکی از معضلات بزرگ ما است و متاسفانه شاهد هستیم که صادرکننده نمونه هندوانه در کشور معرفی می‌شود که اگر روال این طور باشد، ما به خطر ۲۰ ساله زودتر نزدیک می‌شویم.
رییس اتاق بازرگانی ایران گفت: در بخش صنایع وابسته به کشاورزی و صنایع تبدیلی اصولا به اشتباه تصویرگرایی را در کشور نمونه‌ای از توسعه‌گرایی فرض کرده‌ایم. شافعی اظهار داشت: با وجود اینکه کشور در بحران آب به سر می‌برد، اما در مجموع الگوی مصرف در زمینه آب نداریم.
وی افزود: اصلاح الگوی مصرف یکی از شعارهای سال طی سال‌های اخیر در رابطه با اصلاح الگوی مصرف بوده، اما متاسفانه در این بخش توجه خاصی صورت نگرفته و شاهد دورریز محصولات کشاورزی به عنوان ضایعات هستیم.
ایران از فرصت بین‌المللی ایجاد‌شده در حوزه کشاورزی بهره ببرد
محمد خزاعی، دبیرکل کمیته ایرانی اتاق بازرگانی بین‌الملل نیز ایده برگزاری این اجلاس را در راستای بحث و بررسی درباره راه‌های توسعه تجارت محصولات کشاورزی، مورد توجه قرار داد و گفت: همین‌طور که مشخص است موضوع کشاورزی، غذا و آب به یک بحران جدی جهانی تبدیل شده است. در این بین نقش بخش کشاورزی در اقتصاد بین‌المللی مشخص بوده تا آنجا که ۱۲ درصد تولید ناخالص جهان به همین حوزه اختصاص دارد و ارزش‌افزوده بسیار بالایی را شامل می‌شود و تولیدات جهانی در این حوزه در نیم‌قرن اخیر سه برابر شده است.
او بر اساس اطلاعات سازمان‌های بین‌المللی، تاکید کرد: ۸۰۰ میلیون نفر در دنیا با سوءتغذیه مواجه هستند و حجم زیادی از تولیدات کشاورزی اسیر الگوی مصرف نادرست است. از طرفی با تغییر اقلیم و شرایط آب‌وهوایی روبه‌رو هستیم. این وضعیت، امنیت غذایی جهانی را تهدید می‌کند. بنابراین امیدوارم این اجلاس در نهایت به بسته پیشنهادی برسد که به کمک تصمیم‌گیران کشور برود.
بر اساس اظهارات او، از حدود دو سال قبل نهادهای وابسته به سازمان ملل به‌طورجدی برای حل مشکلات حوزه کشاورزی وارد عمل شدند. اتاق بازرگانی بین‌المللی نیز در این رابطه فعال شده و گردهمایی تشکیل داد و با نهادهای بین‌المللی تفاهمنامه‌هایی را امضا کرد تا به عنوان نماینده بخش خصوصی جهان، کاری برای حل این مشکل انجام دهد. حدود یک سال قبل بعد از هماهنگی‌ها، ستادی در ایتالیا برای مدیریت موضوع و ایجاد مراکز جهانی کشاورزی و غذا در نقاط مختلف جهان تاسیس شد.
کشاورزی هوشمند
علی چاغروند معاون کمیسیون‌ها، مجامع و شوراهای اتاق ایران نیز به موضوع کشاورزی هوشمند پرداخت و با اشاره به اهمیت توجه به شرایط زندگی روستاییان که بیشتر درگیر فعالیت‌های کشاورزی هستند، گفت: در حال حاضر اغلب بنگاه‌های کوچک و متوسط به این حوزه می‌پردازند و باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنیم که بنگاه‌های بزرگ نیز به حوزه کشاورزی ورود کنند.
بر اساس اظهارات چاغروند سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی به منظور تنوع بخشیدن به سبد صادراتی غیرنفتی کشور بسیار ضروری است و درعین‌حال بالا بردن میزان ارزش‌افزوده در این حوزه باید مورد تاکید باشد.
او بهره‌گیری از فناوری‌های جدید در بخش کشاورزی و ایجاد کسب‌وکارهای دانش‌بنیان در این حوزه و حرکت به سمت کشاورزی هوشمند را مهم دانست و ادامه داد: در دنیا به این سمت حرکت کردند و در ایران نیز هوشمندسازی کشاورزی باید ملاک عمل قرار گیرد. شرکت‌های مختلف در دنیا استفاده از هوش مصنوعی در کشاورزی را در دستور کار قرار دادند و نباید اجازه دهیم در این بخش‌ها بین ایران و سایر کشورها شکاف ایجاد شود.
اکوسیستم صادراتی کشور به هم ریخت
همچنین شناسایی ظرفیت‌ها، ارتقای دانش و مطالبه‌گری برای رفع موانع، سه موضوع حیاتی و اساسی بودند که از سوی محمدامین حاج‌کاظمیان، صادرکننده برتر مورد تاکید قرار گرفت. به اعتقاد او جای‌جای ایران فرصتی برای صادرات است و تنها باید به آن توجه کنیم.
بر اساس اظهارات او ایمنی، صادرات و امنیت به ترتیب، مولفه‌های اصلی برای سیاستگذاری در حوزه کشاورزی هستند. هرچند متاسفانه در ایران برعکس این ترتیب در سیاستگذاری رعایت می‌شود. در ایران معضل سموم باقیمانده در محصولات کشاورزی جدی گرفته نمی‌شود و این مهم مانع از صادرات محصولات کشاورزی می‌شود.
این فعال اقتصادی تصریح کرد: در کنار آن اکوسیستم صادراتی کشور با قوانین ضدونقیض و ضدصادرات، به هم ریخت. در چنین وضعیتی چگونه می‌توان به صادرات محصولات کشاورزی فکر کرد.
حاج‌کاظمیان اتخاذ سیاست‌های نادرست از جمله انتقال آب دریا به مناطق مرکزی در کنار صنایع فولادی به‌جای انتقال صنایع فولادی به کنار دریا را معضل جدی امروز اقتصاد ایران دانست و ادامه داد: بی‌تدبیری و رویکردهای نادرست موجب شده تا برنامه‌ریزی‌های اشتباهی برای اقتصاد و بخش‌های مختلف داشته باشیم.
او یادآور شد: بخش خصوصی باوجود همه مشکلات و درگیری‌ها مشغول است و در کنار تولید ثروت برای کشور، اشتغال ایجاد کرده است، بنابراین در این راستا خواستار رفع و حذف تهدیدها در حوزه صادرات است.
به باور او، باید زمینه ارتباط مستقیم بین صادرکننده و واردکننده و جلوگیری از بزرگ شدن صرافی‌ها فراهم شود. از طرفی باید عزم ملی برای حل موضوع باقیمانده سموم که به سلامت مردم برمی‌گردد، شکل بگیرد. ترویج استانداردهای بین‌المللی در بخش کشاورزی، طراحی خط ترانزیت حرفه‌ای برای دسترسی به آب‌های مدیترانه از طریق سوریه و عراق و در نهایت تمرکز بخش خصوصی روی جانشین‌پروری از دیگر موضوعاتی است که باید مورد تایید قرار گیرد.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهلینک کوتاه :