سیاست تنبیهی رشد جمعیت!

محمدرضا رسولی *

موضوع کاهش جمعیت در سال‌های اخیر به یکی از بحث‌های داغ و پرحاشیه تبدیل شده است. کاهش رشد جمعیت و موالید می‌تواند دردسرهای زیادی را برای اقتصاد و شاخص‌های اجتماعی کشور به همراه داشته باشد. تا شش سال پیش ایران یکی از جوان‌ترین کشورهای دنیا بود، اما با روند فعلی در حدود سال ۱۴۲۰ یکی از کشورهای پیر دنیا خواهیم بود. در این بین مسوولان مردم را تشویق به فرزندآوری می‌کنند ولی هیچ‌گونه اقدام عملی درخوری در دولت، مجلس، شورای عالی انقلاب فرهنگی و نهادی‌های مسوول نمی‌شود. طبق پژوهشی که از سوی محققان انجام شده، مهم‌ترین دلیل تمایل نداشتن به فرزندآوری، نگرانی درباره تامین آینده فرزندان جدید و افزایش مشکلات اقتصادی با آوردن فرزند دیگر گزارش شده است. نتیجه اینکه مرتفع کردن مشکلات اقتصادی به عنوان مهم‌ترین دلیل تمایل نداشتن به فرزندآوری، حتی بدون تصویب سیاست‌های تشویقی، منجر به ازدیاد فرزندآوری خواهد شد. آنچه از بررسی مشوق‌های لازم برای افزایش جمعیت در کشورهای گوناگون به دست می‌آید، بیانگر آن است که مساله اقتصادی و اجتماعی در تمامی مشوق‌ها بیش از موارد دیگر به چشم می‌خورد. برای نمونه کشوری مانند روسیه برای تولد فرزند اول ۱۵ هزار دلار و برای تولد فرزند سوم یک خانه به پدر و مادر نوزاد هدیه می‌دهد یا در کشور فرانسه، خانواده‌های فرانسوی تا سه سال می‌توانند با ضمانت بازگشت به کار، در کنار فرزند خود حضور داشته باشند. این در حالی است که در کشور ما، در کنار نبود مشوق‌های فرزندآوری، موانع تازه‌ای پیش روی خانواده‌هایی که تمایل دارند فرزند بیشتر داشته باشند، می‌گذارند. از آخرین نمونه آن که در تضاد آشکار با سیاست‌های کلی جمعیت کشور قرار دارد، می‌توان به مصوبه دولت دوازدهم اشاره کرد که طبق آن به شکلی باورنکردنی اختصاص یارانه به متولدین سال ۱۳۹۹و بعد از آن، مشروط به تاییدیه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و در صورت وجود منابع به تشخیص سازمان هدفمندی یارانه‌ها! با رعایت قوانین و مقررات خواهد بود.

در کشور ما اظهارنظرهای کارشناسی در حوزه جمعیت زیاد است، اما در برنامه‌ها و اقدامات دستگاه‌های اجرایی هیچ نشانه‌ای از کشوری که در سراشیبی تند نرخ رشد جمعیت قرار دارد، دیده نمی‌شود.