پیام آمارهای پولی برای اقتصاد

کامران ندری *

گزارش اخیر بانک مرکزی از وضعیت آمارهای پولی و بانکی از دو مساله مهم و اساسی حکایت دارد؛ نخست آنکه اقتصاد ایران در تله حکمرانی اقتصادی نامناسب سیاست گذاران گرفتار شده و دوم آنکه امکان برگشت تورم از نرخ های فعلی دور از انتظار است.به طور کلی اگر بخواهیم تصویر دقیقی از شرایط اقتصاد ایران در بلندمدت ترسیم کنیم باید تحولات بازار پول و حجم پولی که هر ماه به اقتصاد سرازیر می شود را مدنظر قرار دهیم. بر همگان آشکار است که عمده دلیل رشد تورم در بلندمدت افزایش نقدینگی است و بنابراین هرگاه که خلق پولی اتفاق می افتد در نتیجه آن تورم با تاخیر چند ماهه بالا می رود.

به نظر می رسد مشکلات ساختاری اقتصاد کشورمان از یک سو و بی برنامگی دولت برای رفع این مشکلات و چالش ها از سوی دیگر، به تداوم روند رشد نقدینگی کمک کرده اند تا متناسب با متوسط رشد نقدینگی در بلندمدت شاهد افزایش نرخ تورم نیز باشیم. بر این اساس، چنانچه متوسط رشد نقدینگی کشور را ۴۰ درصد در نظر بگیریم میانگین نرخ تورم بلندمدت ناشی از آن نیز حداقل ۴۰ درصد خواهد بود.

در این بین اما عوامل تصادفی و شانسی می توانند روندها را در کوتاه مدت تغییر دهند و نرخ تورم را از میانگین تورم فعلی کشور بالاتر ببرند و یا حتی پایین تر بیاورند. در این حالت دو فرض محتمل است. فرض اول این است که ایران و دولت های غربی بر سر مسائل هسته ای به نتیحه برسند و در سایه آن برجام احیا شود و تحریم ها از سر اقتصاد ایران برداشته شود. در این حالت احتمال اینکه تورم از متوسط نرخ تورم کشوری پایین تر بیاید وجود خواهد داشت.

فرض دوم این است که هم تحریم ها علیه ایران تشدید شود و هم دولت افزایش قیمت حامل های انرژی را در دستور کار سیاست گذاری خود قرار دهد که در این حالت باید منتظر بالاتر رفتن نرخ تورم از میانگین تورمی که اشاره شد باشیم. به این ترتیب متناسب با نرخ رشد نقدینگی می توانیم محدوده ای را برای متوسط نرخ تورم کشور تعیین و شوک ها و تکانه های تورمی را به عنوان عوامل اثرگذار بر جابجایی نرخ تورم در نظر بگیریم.

به طور کلی باید اعلام کرد که تورم بالای دو رقمی پایدار و مزمن نشان دهنده حکمرانی اقتصادی نادرست در هر کشوری است. اگر در نتیجه این حکمرانی اقتصادی نادرست نرخ تورم ماهانه کشور به بالای ۵۰ درصد برسد آن زمان باید منتظر وقوع ابرتورم نیز باشیم. در حال حاضر فاصله تورم ماهانه با تورم ۵۰ درصدی یاد شده بسیار زیاد است و همین مساله احتمال وقوع ابرتورم در کوتاه مدت و میان مدت را ضعیف می کند. اما اگر دولت با همین فرمان حرکت کند و شیوه حکمرانی اقتصادی اش را تغییر ندهد احتمال بروز ابرتورم در سالهای پیش رو چندان دور از انتظار نخواهد بود.

* اقتصاددان