شناسایی دلایل نزدیکی چین به جهان عرب

دکتر عبدالرضا فرجی‌راد *

سفر شی جین‌پینگ رئیس‌جمهوری چین به عربستان و دیدارش با رهبران کشورهای عرب از چند سال قبل تنظیم بود. در واقع چینی‌ها پروژه‌ای را در طول سال‌های گذشته با عنوان روابط چین و دنیای عرب کلید زده‌اند که متعاقب آن نیز چندین نشست در چین و کشورهای حوزه خلیج‌فارس در این راستا برگزار شده است.

چینی‌ها به دو دلیل قصد نزدیک شدن به دنیای عرب را داشته‌اند و این کار را نیز تحقق بخشیده‌اند. اول اینکه احساس می‌کنند بدون انرژی قادر به تداوم توسعه خود نیستند. بنابراین چین به عنوان نخستین واردکننده انرژی دنیا (به ویژه نفت) در این خصوص آینده‌نگری کرده است. در همین راستا هم بود که چین تلاش بسیار کرد تا با ایران روابط نزدیک و راهبردی داشته باشد، اما تحریم‌های ایران در طول یک دهه گذشته و طولانی شدن پروسه توافق باعث شد تا روند آغازشده آن‌طور که قرار بود پیش نرود و در نهایت چینی‌ها تا حدودی از ایران در این زمینه ناامید شدند.

دلیل دوم نزدیکی چین به کشورهای عرب منطقه این است که از آنجا که این کشورها متحد آمریکا هستند و ایالات متحده نیز سیاست مقابله با چین را در اولویت اول خود قرار داده، طبیعتا در طول سال‌های آینده به کشورهای عربی متحدش فشار وارد می‌کند تا میزان ارسال انرژی به چین را کاهش دهند، ضمن اینکه می‌دانیم چین یک کشور اقتصادی است که به دنیای خارجی خود برمبنای پروژه و اقتصاد می‌نگرد. لذا از آنجا که دنیای عرب به ویژه خلیج‌فارس دنیایی است که انواع مختلف پول و سرمایه به آن وارد می‌شود (به واسطه فروش نفت و گاز و نیز واردات عمده از سایر نقاط دنیا) قاعدتا چین بر مبنای اصول اقتصادی خود نزدیکی به جهان عرب را در دستور کار قرار داده است.

لازم به ذکر است که کشورهای عربی خلیج‌فارس دارای نوعی رقابت در زمینه توسعه کشورهایشان هستند و هر کشور سعی می‌کند از سایر همسایگانش عقب نماند. به همین خاطر است که پروژه‌های عظیمی مانند ابرشهرهای هوشمند و جهانی در این کشورها در حال اجراست و در همین زمینه مشارکت با چین موضوعی مطلوب برایشان محسوب می‌شود.

این نکته را نیز نباید فراموش کرد که عربستان و برخی از کشورهای عربی مانند امارات و بحرین در سال‌های اخیر از ایالات متحده به واسطه مسائلی مانند ایران، جنگ یمن و برخی دیگر از موضوعات ناراضی بوده و احساس می‌کنند که دولت‌های آمریکا از زمان اوباما تاکنون هیچ کمکی در مواقع حساس امنیتی به آنها نکرده است. بنابراین صلاح را در این دیدند که همزمان با حفظ روابط خوب خود با ایالات متحده، یک جایگزین هم در منطقه مانند چین داشته باشند؛ جایگزینی که تلاش شده با ایجاد روابط راهبردی با اسراییل تکمیل شود.

* استاد ژئوپلیتیک دانشگاه