رئیس‌جمهوری توافقی یا چالشی
از حدود دو ماه قبل که دوره ریاست جمهوری میشل عون به پایان رسید، هنوز پارلمان لبنان موفق به انتخاب رئیس جمهوری جدید نشده است و این در تاریخ لبنان بی‌سابقه بوده و سوالاتی را درباره دلیل ناکامی تا به امروز نمایندگان در رسیدن به توافقی در این خصوص را در ذهن ایجاد می‌کند.
به گزارش جهان صنعت نیوز: به نوشته روزنامه عربی۲۱، پارلمان لبنان پنج‌شنبه برای دهمین بار پیاپی در انتخاب رئیس جمهور جدید ناکام ماند، این شکست اهمیت توجه به ماهیت احزاب داخل این پارلمان و اختلاف‌نظرهای آنها و بررسی احتمال توافق آنها درباره یک شخص را که به خلأ در پست ریاست جمهوری این کشور پایان دهد، نشان داد.
پیش از پرداختن به احزاب تشکیل‌دهنده پارلمان لبنان و تعداد کرسی‌های هر کدام آنها، شایسته است به سازوکار تعیین رئیس جمهوری در لبنان اشاره کنیم.
روند انتخاب رئیس جمهوری در لبنان
طبق ماده ۴۹ قانون اساسی لبنان، رئیس جمهور در دور اول با اکثریت دو سوم یعنی آرای موافق ۸۶ نماینده از مجموع ۱۲۸ کرسی پارلمان و دورهای بعدی بر اساس اکثریت عادی (یعنی نیمی از نمایندگان به اضافه یک رای) انتخاب می‌شود؛ اما این همه موضوع نیست، روند انتخاب رئیس جمهور طبق توافق طائف در سال ۱۹۸۹ تابع نمایندگان پارلمان است که کرسی‌های آن به شکل برابر میان احزاب اسلامی و مسیحی تقسیم شده‌اند.
در این خصوص طلال عتریسی، استاد علوم سیاسی دانشگاه بیروت به عربی۲۱ گفت: پیش از توافق طائف اکثریت به نفع احزاب مسیحی بود و در آن زمان به این شکل بود که از مجموع ۹۹ نماینده، ۴۴ نماینده از احزاب اسلامی و ۴۵ نماینده از احزاب مسیحی بودند و احزاب مسیحی اکثریت غالب را برای تعیین رئیس جمهور داشتند؛ اما امروز شرایط متفاوت است و کرسی‌های احزاب اسلامی و مسیحی برابر هستند و نیاز به توافق به عنوان یک اصل وجود دارد و برابری میان احزاب مسیحی و مسلمان بدون توجه به تقسیم‌بندی‌های داخلی آنها مبنا قرار داده شده است.
آرایش احزاب در پارلمان لبنان
پارلمان لبنان از ۱۲۸ نماینده تشکیل شده که در فراکسیون‌های پارلمانی و احزاب سیاسی مختلف قرار دارند؛ اما در کل تعداد نمایندگان احزاب اسلامی و مسیحی برابر بوده و هر کدام ۶۴ تن هستند. تعداد احزاب یاد شده به شکل زیر هستند:
احزاب اسلامی شامل ۲۸ نماینده اهل تسنن، ۲۸ نماینده شیعه و هشت نماینده دروزی و احزاب مسیحی شامل ۳۴ مسیحی مارونی، ۱۴ ارتدوکس، هشت کاتولیک، پنج ارامنه، دو علوی (که خواستار دسته‌بندی‌شان در میان احزاب اسلامی بودند) و نیز یک نماینده سایر اقلیت‌ها در داخل احزاب مسیحی.
اما تقسیم ۱۲۸ کرسی پارلمان میان احزاب لبنانی به شکل زیر است:
فراکسیون‌های حزبی شامل فراکسیون قوات لبنانیه به ریاست سمیر جعجع ۱۹ نماینده، فراکسیون جریان ملی آزاد به ریاست جبران باسیل ۱۷ تن از نمایندگان ارامنه، فراکسیون آزادسازی وابسته به جنبش امل (امید) به ریاست نبیه بری ۱۵ نماینده، فراکسیون حزب‌الله ۱۳ نماینده، فراکسیون دیدار دموکراتیک (حزب سوسیال ترقی‌خواه به ریاست ولید جنبلاط) ۹ نماینده، فراکسیون الکتائب اللبنانیه به ریاست سامی الجمیل پنج نماینده، حزب ارمنی طاشناق که تا این لحظه با جریان ملی آزاد هم‌پیمان است، سه نماینده.
در مورد نمایندگان مستقل نیز به این شکل است: گروه‌های تغییر ۱۵ نماینده جوان (با هم هماهنگی نمی‌کنند) که می‌گویند، ایده‌های قیام ۱۷ اکتبر ۲۰۱۹ را دارند، دیگر چهره‌های مستقل ۱۳ نماینده که به هیچ ائتلافی وابسته نیستند، از “جریان المستقبل” سابق شش نماینده و چهره‌های مستقل هم‌پیمان با حزب‌الله سه نماینده.
و سهمیه‌های کمتر شامل جریان المرده، جنبش استقلال و جمعیت المشاریع هر کدام دو نماینده و حزب الاتحاد، حزب ملی‌گراهای لیبرال و جمیعت اسلامی هر کدام یک نماینده دارند.
عتریسی معتقد است، شبه تعادلی میان احزاب مختلف در پارلمان لبنان وجود دارد و هیچ حزبی به تنهایی نمی‌تواند فردی را به عنوان رئیس جمهور انتخاب کند، بر این اساس فراخوان‌هایی برای توافق درباره آن مطرح می‌شوند.
رئیس جمهور توافقی و رئیس جمهور چالشی
این دو اصطلاح شناخته شده در لبنان برای توصیف روند انتخاب رئیس جمهور بر اساس احزابی هستند که او را معرفی می‌کنند، منظور از رئیس جمهور توافقی، فردی است که اکثر احزاب پارلمان که قادر به انتخاب او به صورت انفرادی یا انتخاب آنچه “رئیس جمهور چالشی” خوانده می‌شود، نباشند، درباره آن توافق دارند.
به گزارش ایسنا، اختلاف‌نظر اصلی که در حال حاضر در پارلمان وجود دارد، انتخاب رئیس جمهور توافقی یا چالشی است، احزابی که تلاش می‌کنند کاندیدای خود را تحمیل کنند، بر روی رئیس جمهور چالشی حساب باز می‌کنند و در صورت ادامه وضعیت خلأ ریاست جمهوری، آنها جایگزینی برای آن تعیین می‌کنند.
ائتلاف حزب‌الله و امل تلاش می‌کننده به یک رئیس‌جمهور چالشی برسند، همچنین قوات لبنانیه و جریان ملی آزاد همینطور. میشل عون، رئیس جمهور سابق لبنان یک رئیس جمهور چالشی بود، عتریسی در این خصوص به عربی۲۱ گفت: امروز شرایط همانند زمانی که عون انتخاب شد، نیست و در آن مقطع گروه‌های هشت مارس اکثریت را داشتند و توانستند او را انتخاب کنند، ما امروز با ناتوایی در معرفی یک رئیس جمهور چالشی مواجه هستیم و احزاب نمی‌توانند حد نصاب کافی را فراهم کنند همینطور ائتلاف حزب‌الله و امل به همین دلیل روند انتخاب رئیس جمهور تنها به توافق نیاز دارد.
عتریسی افزود: ائتلاف‌های مورد نیاز برای انتخاب رئیس جمهور آنهایی هستند که شامل فراکسیون‌های بزرگی همانند قوات لبنانیه، جریان ملی آزاد، امل و حزب‌الله و در ادامه فراکسیون المستقبل و فراکسیون تغییر باشند تا درباره یک فرد به عنوان رئیس جمهور جدید توافق کنند.
این استاد علوم سیاسی دانشگاه بیروت در ادامه گفت، به عنوان مثال، احزاب امل و حزب‌الله با احزاب سوسیال و جریان ملی آزاد درباره کاندیدایشان توافق کنند یا اینکه قوات لبنانیه و حزب سوسیال ترقی‌خواه بخش بزرگی از آراء گروه‌های وابسته به هشت مارس (که مهمترین آنها حزب‌الله و امل هستند) را به دست آورد.
مهمترین کاندیداها
وائل نجم، تحلیلگر و پژوهشگر لبنانی نیز در گفت‌وگو با روزنامه عربی۲۱ اظهار کرد: از جمله مهمترین کاندیداها میشل معوّض، چهره مورد حمایت قوات لبنانیه و حزب سوسیال ترقی‌خواه است که مورد تایید آمریکا است، علاوه بر او، سلیمان فرنجیه با وجود اینکه تا این لحظه کاندیداتوری‌اش هنوز اعلام نشده، مورد حمایت حزب‌الله و دولت سوریه قرار داشته و احتمال دارد به دلیل روابط خوبش با همه گروه‌های داخلی و خارجی از یک کاندیدای چالشی به رئیس جمهور توافقی تبدیل شود.
نجم در ادامه گفت: سومین کاندیدا ژوزف عون، فرمانده فعلی ارتش لبنان است که کاندیداتوری او نیز هنوز اعلام نشده اما نام او به عنوان یکی از راه‌حل‌های افق سیاسی به بن‌بست خورده لبنان مطرح بوده و رئیس جمهوری توافقی محسوب می‌شود و در حالی که جبران باسیل خود را به عنوان کاندیدای حزبش معرفی کرده؛ اما نمایندگان گروه‌های تغییر هنوز موضع خود را مشخص نکرده‌اند.
آیا توافق ممکن است؟
این تحلیلگر و پژوهشگر لبنانی توضیح داد: در روند ائتلاف برای رسیدن به رئیس جمهوری توافقی، دخالت خارجی نیز نقش دارد، متاسفانه طرف‌های خارجی بیشتر از احزاب موجود در لبنان درباره موضوع رئیس جمهور تصمیم‌گیری می‌کنند و در صورت نبود توافق یا قراردادهای منطقه‌ای و بین‌المللی اعتمادی به ائتلاف‌ها در پارلمان و یا محافل لبنان وجود ندارد.
او درباره شروط احزاب و گروه‌های مختلف برای بسته شدن پرونده انتخاب رئیس جمهور گفت: کسانی خواهان رئیس جمهوری توافقی هستند که کشور را نجات دهد، برخی (همانند حزب‌الله) خواستار رئیس جمهوری هستند که طبق روند مورد توافق قرار گیرد و برخی (همانند جبران باسیل) نیز می‌خواهند رئیس جمهور شوند.
هشت مارس و ۱۴ مارس
وقتی صحبت از کشمکش‌ها میان گروه‌های مختلف لبنان می‌شود، همواره توجه‌ها به چهره‌های وابسته به دو جریان هشت مارس و ۱۴ مارس می‌رود.
گروه‌های هشت مارس ائتلافی در لبنان هستند که پس از ترور رفیق حریری، نخست وزیر فقید لبنان در فوریه ۲۰۰۵ و خروج ارتش سوریه از لبنان ایجاد شد و مهمترین اعضای آن حزب‌الله، جنبش امل و نیز جریان ملی آزاد پیش از خروجش هستند.
گروه‌های ۱۴ مارس رقیب آنها بوده و مهمترین نمایندگان آن قوات لبنانیه به ریاست سمیر جعجع و جریان المستقبل به ریاست سعد حریری پیش از خروج حریری از المستقبل هستند.
به گفته نجم، این دو جریان تغییر و تحولات و جدایی‌های بسیاری داشتند و دیگر همانند گذشته شکاف عمیقی میان دو گروه وجود ندارد.
این تحلیلگر لبنانی افزود: امروز دیگر این تقسیم‌بندی همانند گذشته وجود ندارد، جریان المستقبل از فعالیت سیاسی دست کشید و اختلاف‌نظر به شکل عمیقی میان جریان ملی آزاد و جنبش امل نفوذ کرده و حزب سوسیال ترقی‌خواه تقریبا از سال ۲۰۱۰ از گروه ۱۴ مارس خارج شد.
عتریسی و نجم درباره این توافق دارند که گروه‌های ۱۴ مارس دیگر همانند گذشته وجود نداشته و از آنها قوات لبنانیه و حزب الکتائب و برخی چهره‌های مستقل باقی مانده‌اند؛ اما امروز آنها خود را ۱۴ مارس نمی‌نامند و این نام‌گذاری‌ها تمام شده است.
با این حال نجم معتقد است که احزاب و گروه‌های وابسته به دو جریان دلیل اصلی نرسیدن به توافقی درباره رئیس جمهور تا امروز هستند و عدم توافق میان قوات لبنانیه، حزب سوسیال ترقی‌خواه، حزب‌الله، امل و جریان ملی آزاد به معنای استمرار خلأ در پست ریاست جمهوری است، به عنوان مثال قوات لبنانیه نمی‌تواند با دیگر گروه‌های مسیحی همانند جریان ملی آزاد توافق کند و از سوی دیگر توافقی میان قوات لبنانیه و ائتلاف حزب‌الله و جنبش امل و نه میان فراکسیون دروزی و دیگر احزاب نماینده ۱۴ مارس وجود ندارد.
این تحلیلگر لبنانی تاکید کرد: در صورتی که این گروه‌ها نتوانند به توافق درباره یک کاندیدا برسند، جلسات ناموفق پارلمان برای انتخاب رئیس جمهور جدید تکرار خواهند شد و هیچ راه‌حلی بجز توافق وجود ندارد.
تا این لحظه ۱۰ جلسه در پارلمان لبنان برای انتخاب رئیس جمهور جدید این کشور برگزار شده که آخرین آنها پنج‌شنبه ۱۵ دسامبر جاری برگزار شد.
اخبار برگزیدهسیاسی
لینک کوتاه :