اقتصاد ایران در تله صادرات انرژی مجازی

به گزارش جهان صنعت نیوز، بررسی کارنامه ۶ ماهه صادراتی کشور نشان می دهد که محصولات صادراتی کشورمان عمدتاً ارزش افزوده پایینی دارند و درگیر خام فروشی هستیم. به طوری که حجم بالایی از صادرات متانول و ورق های فولادی را به عنوان مواد اولیه داریم و میزان دریافت مالیات خام و نیمه خام فروشی در کشورمان بالاست.

حیات صنایع به خوراک و سوخت ارزان گره خورده است

به نظر می رسد، یکی از دلایل وجود خام فروشی در کشور این است که شرکت ها انگیزه ای برای توسعه زنجیره ارزش خود ندارند و با خوراک و سوخت ارزانی که در اختیار دارند، سود خوبی می برند.

این شرایط ما را در وضعیت تله صادرات انرژی مجازی گیر انداخته است. زیرا رقابت پذیری محصولات صادراتی ما به خاطر ارزش آن ها نیست، بلکه به دلیل رانت انرژی ای است که دریافت می کنند. از طرف دیگر، حیات صنایع به دریافت خوراک و سوخت ارزان گره خورده است.

به طور کلی، صنایع ما درگیر شرایط اسفناکی هستند که کشور را با مشکلات جدی مواجه کرده است. این وضعیت لزوم چاره اندیشی برای برون رفت از این شرایط را به وجود آورده است.

در ادامه نظرات مهراد عباد، عضو کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی را در این خصوص می خوانید.

نبود تکنولوژی لازم دلیل خام فروشی است

عباد با اشاره به اینکه ما در حوزه های مختلف انرژی از جمله گاز و آب صادرات انرژی مجازی داریم، تصریح کرد: باید بررسی دقیقی روی این موضوع صورت بگیرد و چاره اندیشی های لازم را داشته باشیم. الان که حمایت از شرکت های دانش بنیان در دستور کار قرار دارد، خوب است آن ها را به سمت صنایعی که مورد نیازمان هستند، سوق دهیم.

مثلاً، دانش بنیان شدن صنایع نفت و گاز کشور بسیار ضروری است. در این صنایع خام فروشی می کنیم، زیرا تکنولوژی لازم را برای تبدیل محصولات به کالاهای نهایی نداریم. ورود فناوری به صنایعی مانند نفت و گاز می تواند زمینه ساز فاصله گرفتن کشور از خام فروشی باشد.

مباحث مربوط به پژوهش فناوری باید با جدیت بیشتری در صنایع مختلف دنبال شود. طی سال های اخیر پیشرفت های خوبی در حوزه پتروشیمی داشته ایم. اما در زمینه نفت و گاز باید سرمایه گذاری های بیشتری به لحاظ دستیابی به فناوری های نوین داشته باشیم.

پژوهش و فناوری حلقه مفقوده صنایع نفت، گاز و پتروشیمی

وی در ادامه گفت: آن طور که شایسته بوده است طی سال های گذشته به مباحث پژوهش و فناوری در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی کشور توجه نداشته ایم. مثلاً ما الان چندین پالایشگاه در کشور داریم، اما پژوهشکده های زیادی نداریم.

پژوهشگاه های موجود مورد حمایت قرار نمی گیرند و در برخی از دولت ها بودجهی آن ها به طور کامل پرداخت نمی شود. بودجه ای که برای تحقیق و توسعه صنایع در نظر گرفته می شود، بسیار پایین است و تناسبی با نیازهای کشور ندارد.

خوب است که حمایت های مربوط به تولیدات بار اول و شرکت های دانش بنیان به صورت هدایت شده باشد و افرادی که واقعاً درگیر پژوهش و فناوری هستند، از آن ها برخوردار شوند. باید بررسی های لازم صورت بگیرد و متوجه شویم که در چه زمینه هایی نیاز به تحقیق و توسعه داریم تا بتوانیم در نهایت کالاهایی با قدرت رقابتی تولید کنیم.

در برخی موارد محصولاتی تولید می کنیم که ما را با مشکلات جدی مواجه می کنند که از آن جمله می توانیم به متانول اشاره کنیم.

وی در ادامه گفت: نمونه های موفقی همچون تولید توربین های صنعتی که امکان صادرات برق را در کشورمان مهیا کرده اند یا نوسازی تجهیزات پالایشگاهی در کشورهایی مانند سوریه و ونزوئلا نشان دهنده توانمندی های بالای صنعت نفت و گاز ماست که در نتیجه اعتماد به توان داخلی به وجود آمد.

البته این ها تنها نمونه هایی از پیشرفت های ما در صنایع نفت و گاز است که در نتیجه اعمال طرح حمایت از تولیدات بار اول و مصوبه مجلس در خصوص جهش تولید دانش بنیان به دست آمده است. خوب است که در زمینه تولیدات دانش بنیان روی محصولاتی مانند توربین کار کنیم که بتوانیم در زمینه ی صادرات هم روی آن ها حساب کنیم.

صنعت کشور به رانت انرژی وابسته است

عباد گفت: بنابراین صنعت کشور ما به دلیل متکی بودن به خوراک و سوخت ارزان، به طور زیادی به رانت انرژی وابسته است و با توجه به ماهیت محصولات صادراتی و ارزش پایین آن، به شدت درگیر تله انرژی مجازی هستیم.

یکی از راهکارها برای رهایی از تله صادرات انرژی مجازی این است که در نظام یارانه انرژی کشور بازنگری کنیم و تنها اعطای یارانه منوط به توسعه زنجیره ارزش و تولید مواد با ارزش افزوده بالا شود.

صادرات صنایع نیز به دلیل ارزش افزوده پایین مصداق خام فروشی است و پایدار نیست. زیرا در صورتی که نرخ ارز تغییر کند یا یارانه انرژی برداشته شود، صادرات برای این صنایع صرفه اقتصادی نخواهد داشت. در این شرایط، دولت که در حال اعطای بسیار ارزان و تقریباً رایگان انرژی است، ضرر می کند و در نتیجه مردم متضرر خواهند شد.

اگرچه ما تجربه بدی در زمینه اصلاح قیمت حامل های انرژی در سال ۱۳۸۹ داشتیم. اما باید با انجام بررسی های لازم و بسترسازی های مناسب به سمت هدفمندی یارانه ها به صنایع حرکت کنیم.

در حال حاضر، به واسطه نرخ ارز و انرژی ارزان بهره وری ما در صنایع بسیار پایین است و به نحوی به صادرات انرژی مجازی می پردازیم. برون رفت از این شرایط در گروی هدفمندسازی اعطای یارانه ها است. به طوری که یارانه به توسعه زنجیره ارزش تعلق بگیرد و خام فروشی مشمول دریافت یارانه نباشد. به این ترتیب، تولید محصولات نهایی برای شرکت ها دارای جذابیت بیشتری می شود.

اخبار برگزیدهنفت و پتروشیمی