رشد اقتصادی به سفره مردم نرسید

به گزارش جهان صنعت نیوز، همزمان با انتشار داده‌های مربوط به رشد اقتصادی، مقامات دولت سیزدهم دست به کار شده‌اند تا از دستاوردهای خود در زمینه بهبود وضعیت اقتصادی سخن بگویند.

ابراهیم رئیسی اعلام کرده که رشد اقتصادی معطل مذاکرات نمانده است. سخنگوی دولت اعداد رشد اقتصادی را نشان‌دهنده حرکت چرخ اقتصاد دانسته است. رییس سازمان برنامه و بودجه نیز از پدیدار شدن نشانه‌های خروج از رکود در اقتصاد خبر داده است.

اما آیا به راستی داده‌های مربوط به رشد تولید ناخالص داخلی بیانگر حرکت اقتصاد در مسیر رونق است؟

کارشناسان در پاسخ به این سوال دو مساله اساسی را مطرح می‌کنند. نخست آنکه خروج از رکود زمانی اتفاق می‌افتد که بتوان نشانه‌های آن را در اشتغال بیشتر نیروی کار، افزایش ظرفیت واحدهای تولیدی و فروش بیشتر بنگاه‌های اقتصادی مشاهده کرد. با توجه به آنکه فعالان اقتصادی کاهش سطح تقاضا را همچنان یکی از چالش‌های اصلی خود اعلام می‌کنند به نظر نمی‌رسد نشانه رونق در فعالیت‌های اقتصادی آنها را مشاهده کرد.

مساله دوم نیز به وضعیت عمومی اقتصاد مرتبط است. با توجه به نرخ تورم بالای فعلی، نوسانات شدید نرخ ارز و همچنین چالش‌های مربوط به تحریم و فشارهای خارجی و موانع موجود بر سر سرمایه‌گذاری به نظر می‌رسد که رکود همچنان یکی از چالش‌های اساسی امروز اقتصاد ایران است.

تفکر دهه هفتاد میلادی سیاستگذاران اقتصادی

سیدمرتضی افقه اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز درخصوص آمارهای مربوط به رشد اقتصادی و ادعای مقامات دولتی در زمینه خروج از رکود به «جهان‌صنعت» گفت: حتی اگر آمارهای رسمی در زمینه نرخ رشد اقتصادی را بپذیریم اما امروز دیگر همه کشورها دریافته‌اند که نرخ رشد مثبت اقتصادی به تنهایی نمی‌تواند به معنای افزایش رفاه اکثریت جامعه باشد.

تا دهه هفتاد میلادی رشد اقتصادی اتفاق می‌افتاد و همه ارکان جامعه از آن منتفع می‌شدند. اما سال‌هاست که رشد به تنهایی نمی‌تواند نشان‌دهنده رفاه حداکثری باشد. با این حال به نظر می‌رسد مقامات دولتی همچنان با اندیشه‌های رایج دهه هفتاد تحولات اقتصادی را رصد و هر بهبودی را در داده‌های آماری دلیلی بر بهبود در وضعیت معیشتی خانوارها می‌دانند.

رشد اقتصادی آنقدر هم بالا نیست

وی اظهار کرد: آمارهای منتشره اخیر نشان می‌دهد که نرخ رشد اقتصادی به متوسط ۴ درصد رسیده است. اما واقعیت این است که این اعداد رشد آنقدر هم بالا نیست. ولی عملکرد ضعیف سیاستگذار موجب شده که هر تغییر اندکی در شاخص‌های کلان اقتصادی را دستاوردی مهم برای خود تلقی کنند.

 باید بدانیم که اقتصاد ایران به دلیل شرایط کرونایی‌ای و تحریم‌های چند سال اخیر، ظرفیت‌های خالی بسیاری دارد که بدون استفاده مانده است. اگرچه به دلیل پیشرفت‌هایی که در زمینه مذاکرات اتفاق افتاده به نظر می‌رسد قادر به فروش نفت بیشتری در مدت اخیر شده‌ایم و به بخشی از دارایی‌های بلوکه‌شده کشور دست پیدا کرده‌ایم، اما واقعیت این است که این تحولات نمی‌تواند به معنای پر شدن ظرفیت‌های خالی تولیدی کشور باشد.

بنابراین هنوز ظرفیت جدید تولیدی ایجاد نشده و نمی‌توان تصور کرد که در سایه تحولات و خبرهای اخیر سیاسی اتفاق جدیدی در حوزه کلان اقتصادی اتفاق افتاده است.

رشد اقتصادی را مردم حس نمی‌کنند

افقه ادامه داد: زمانی مردم می‌توانند رشد اقتصادی را احساس کنند که به معنای واقعی کلمه از رکود خارج شویم. خروج از رکود نیز تنها زمانی اتفاق می‌افتد که شغل ایجاد شود.

با این حال بیشتر رشد اقتصادی ناشی از فعالیت شرکت‌های بزرگی است که تکنولوژی‌های پیشرفته و سرمایه‌بر (با نیروی کار کم) دارند. همین مساله موجب می‌شود که رشد اقتصادی اتفاق بیفتد با این حال منافع آن نه به توده عموم، بلکه تنها به عده خاصی برسد.

اولویت‌های اقتصاد ایران

به گفته این اقتصاددان، چالش‌های امروزی اقتصاد ایران به گونه‌ای است که اگر بخواهیم برای حرکت در مسیر رونق دست به اولویت‌بندی بزنیم، اولین اولویت باید حل مسائل سیاسی باشد. وقتی کشور را به جایی رسانده‌ایم که تنها انتشار یک خبر سیاسی (رفع تنش با عربستان یا احتمال دستیابی به توافق با آمریکا) می‌تواند اقتصاد ایران را تا این اندازه متزلزل کند، نشان می‌دهد که مشکلات امروز کشور را باید از دریچه مسائل سیاسی حل کرد.

 بر این اساس اگر دولتمردان بخواهند مشکلات کشور را به صورت ریشه‌ای حل و فصل کنند باید در وهله نخست به سمت تنش‌زدایی با سایر کشورها و رفع تحریم‌ها بروند. بعد از آن نیز تحولات اساسی در ساختارهای مدیریتی و اجرایی و همچنین تغییر در نظام انتخاب و انتصاب مدیران باید در دستور کار قرار گیرد.

وی تصریح کرد: در مجموع باید گفت که اقتصاد ایران هنوز به مرحله خروج از رکود نرسیده است. بنابراین چهار درصد رشدی که اعلام شده حتی اگر درست باشد، تا زمانی که توده مردم اثرات این رشد را در زندگی عادی خود احساس نکنند و تا زمانی که تورم به زیر ۱۰ درصد نرسد و نیز تا وقتی که نرخ اشتغال افزایش پیدا نکند، نمی‌توانیم بگوییم که از رکود خارج شده‌ایم.

با توجه به آنکه نشانه کاهش تورم و افزایش اشتغال دیده نشده نمی‌توان مدعی شد که کشورمان وارد ریل صحیح اقتصادی شده است.

اقتصاد کلانپیشنهاد ویژهویژه اقتصاد کلان