برجِ مازوت

به گزارش جهان صنعت نیوز، تابستان امسال وزارت بهداشت طی گزارشی اعلام کرد در یک بازه ۵ ساله، ۷۵ هزار نفر به علت آلودگی هوا فوت کرده‌اند که طبق این آمار روزانه به صورت میانگین ۴۱ نفر به علت آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. 

در این میان بازهم مازوت سوزی نیروگاه‌ها و صنایع به عنوان یکی از متهمان اصلی آلودگی هوا مطرح شده است. هر چند دولتی‌های این موضوع را به شدت تکذیب می‌کنند اما آنگونه که مهدی پیرهادی، رییس کمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران به جهان صنعت گفته نماینده پخش و پالایش رسما مازوت سوزی دو نیروگاه را تایید کرده است.

در این شرایط برج‌سازی در غرب تهران آتش آلودگی هوا را شعله‌ورتر کرده است. منطقه‌ای که به عنوان ریه‌های تهران به حساب می‌آید، شرایط مدیریت سلامت هوا را پیچیده‌تر کرده است. به طور کلی تهران با تراکم شهری ۱۴۴ نفر بر هکتار، توان ایجاد جریان هوا را در خود ندارد. همین حبس هوا در تهران عاملی است برای کاهش چشمگیر کیفیت هوا. این در حالی است که مدیران شهری همچنان به تراکم‌فروشی ادامه داده و ساختمان‌های تهران را بلند و بلندتر می‌کنند. پافشاری بر توسعه عمودی شهرها و عدم استفاده از زمین‌های مناسب اطراف شهر، برآیند سیاست انحصار زمین و محدوده شهری است؛ سیاستی که اجازه ساخت خانه خارج از محدوده مشخصی را نداده، اما در عین حال اجازه ساخت خانه‌های بلند را می‌دهد.

اما می‌توان رد پای دیگر متهمان این فاجعه زیستی را در سیستم حمل‌ونقل و جانمایی اشتباه صنایع و مسائل نظیر آن جست‌وجو کرد. خودروها، موتورسیکلت‌ها و سیستم حمل‌ونقل عمومی، مصرف انرژی در صنایع و بخش خانگی، پایانه‌های مسافربری و جایگاه‌های سوخت از عوامل دیگر آلودگی هوا و تشدید آن هستند.

مازوت سوزی ادامه دارد

«مهدی پیرهادی» رییس کمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران با اشاره به نارضایتی شدید شهروندان تهرانی از تنفس در این شهر به «جهان‌صنعت» گفت: متاسفانه این روزها هوای تهران بسیار آلوده شده است. بنابراین فارغ از اینکه چه دستگاه و مرجعی مقصر آلودگی هواست، واقعیت این است که تهران هوای آلوده دارد و شهروندان این هوا را استشمام می‌کنند. در این هوا بسیاری از بزرگسالان و سالمندان نیز همانند کودکان دچار مشکلات جدی شده‌اند.

وی با اشاره به گزارش کمیسیون اصل ۹۰ مجلس در سال ۱۴۰۱ و قرائت این گزارش در تیرماه امسال افزود: سازمان محیط‌زیست متولی اجرای ۶۰ ماده قانونی است که کمتر از ۱۰ درصد آن محقق شده است. تغییر ذرات کمتر از ۵/ ۲ میکرون روند کاهشی دارد، اما بسیار بیشتر از حد مجاز است. بنا بر گزارش کمیسیون اصل ۹۰ سوخت‌های تولیدی کشور از جمله بنزین، نفت، گاز و… سوخت‌های مطابق استاندارد ملی نیستند و براساس همین گزارش از ۱۶ نیروگاه کشور، ۱۴ نیروگاه مازوت مصرف می‌کنند.

او همچنین با اعلام این خبر که در زمستان سال گذشته نیز در نیروگاه‌های اطراف تهران مازوت‌سوزی انجام شده تصریح کرد: اسناد و مدارک این موضوع وجود دارد. روز گذشته نیز در جلسه استانداری تهران نماینده پخش و پالایش رسما اعلام کرد که دو نیروگاه از مازوت استفاده می‌کنند. شاید در دولت‌های قبلی کمتر به این مساله توجه شده بود، اما در این دوره به صورت ویژه به بحث مازوت‌سازی ورود شده است و باید این موضوع حل و فصل شود. مطابق جدیدترین گزارش وزارت بهداشت در سال ۱۴۰۰هزینه ناشی از مرگ و میر ۳ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار بوده است و قطعا این عدد در سال ۱۴۰۱ بیشتر شده است. در سال ۱۴۰۰ تعداد مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا در تهران ۶ هزار و ۳۹۸ نفر بوده است.

برج‌های غرب تهران مقصر آلودگی هوا

در تهران یک عامل محلی در کنار دیگر عوامل مانند مازوت‌سوزی آتش آلودگی هوای این کلانشهر را شعله‌ورتر کرده است. برج‌سازی در غرب تهران منطقه‌ای که به عنوان ریه‌های این کلانشهر به حساب می‌آید، شرایط مدیریت سلامت هوا را در تهران پیچیده‌تر کرده است؛ عاملی که بارها از زبان کارشناسان شنیده شده، اما هیچ راهکار تاثیرگذاری که ناظر بر آن باشد مطرح نشده است.

طبق پژوهش‌های انجام‌شده بلندمرتبه‌سازی مخصوصا در غرب تهران یک عامل تعیین‌کننده در کاهش کیفیت هوا است، اما می‌توان رد پای دیگر متهمان این فاجعه زیستی را در سیستم حمل‌ونقل و جانمایی اشتباه صنایع و مسائل نظیر آن جست‌وجو کرد. در گزارش مرکز پژوهش‌ها در این مورد آمده است که خودروها، موتورسیکلت‌ها و سیستم حمل‌ونقل عمومی، مصرف انرژی در صنایع و بخش خانگی، پایانه‌های مسافربری و جایگاه‌های سوخت، الگوی نامناسب توسعه شهری و توسعه نامتوازن شهرها از عوامل آلودگی هوا و تشدید آن هستند.

نکته مهمی که در گزارش مرکز پژوهش‌ها با عنوان «بررسی مطالعات منشأیابی آلودگی هوا در کشور به همراه ارائه راهکارهای بهبود» بر آن تاکید شده، آن است که سهم‌بندی منابع نامبرده در مکان‌های جغرافیایی مختلف گوناگون است. آنچه مشخصا درباره تهران صدق می‌کند آن است که ۴۷ درصد از غلطت مواد آلاینده از منابع سیار ناشی می‌شود. تنظیم برنامه هدفمند برای کیفیت هوا که متناسب با کالبد شهری تهران باشد، تاثیر معناداری در بهبود مدیریت سلامت هوا دارد، چراکه با وجود جریان مناسب حرکت هوا منابع سیار آلودگی سریع‌تر از فضای شهر خارج می‌شوند.

الگوی نامناسب توسعه شهری

همان‌طور که به آن اشاره شد، الگوی نامناسب توسعه شهری تهران از عوامل بسترساز ایجاد آلودگی است، چراکه از عمده مسائلی که توجه به آن در سطوح مختلف شهر می‌تواند باعث خروج آلودگی از محیط شود، نحوه جریان حرکت هوا در بین ساختمان‌ها است. این بخش تحت تاثیر ارتفاع ساختمان‌ها و حجم توده ساخته‌شده قرار می‌گیرد. تهران با تراکم شهری ۱۴۴ نفر بر هکتار، توان ایجاد جریان هوا را در خود نخواهد داشت. همین حبس هوا در تهران عاملی است برای کاهش چشمگیر کیفیت هوا.

تدوین و تصویب قانون پاک به صورت ناقص

۲۵ تیر سال ۱۳۹۶ بود که قانون هوای پاک به‌منظور اجرای اصل صدوبیست‌وسوم قانون اساسی به تصویب نمایندگان مجلس رسید و در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۹۶ مهر تایید شورای نگهبان بر آن خورده شد. پیش‌تر نیز در سال ۷۴، کارشناسان و دغدغه‌مندان حوزه محیط‌زیست و شهرسازی بیانیه هوای تهران ۷۴ را منتشر کرده‌اند که برای اولین‌بار از آلودگی هوا به عنوان بحران ملی یاد شد.

در قانون هوای‌پاک پیش‌بینی شده بود صنایع آلاینده از شهرهای بزرگ خارج شده و در شهرک‌های صنعتی مستقر شوند. همچنین قرار بر این بود که دیگر دولت‌ها برای جبران کمبود سوخت، مازوت نسوزانند؛ اقدامی که همچنان در حال اجراست و گفته می‌شود یکی از عمده دلایل آلودگی هوای کلانشهر تهران است، اما همان‌طور که قابل مشاهده است هیچ اشاره‌ای به لزوم کنترل بلندمرتبه‌سازی و مدیریت تراکم جمعیت نشده در نتیجه وظایف قانونی ناظر بر آن هم در نظر گرفته نشده است. بنابراین خیلی غیرقابل انتظار نیست که شاهد تغییرات قابل‌توجهی در کاهش‌آلودگی هوا نباشیم.

آلودگی هوا، قاتل بالفطره

بنابر آیین‌نامه فنی موضوع ماده ۲ قانون هوای پاک، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موظف است برآورد سالانه تخمین هزینه‌های مستقیم آلودگی هوا در خصوص بیماری‌ها و مرگ‌ومیرهای منتسب به آلودگی هوا را به تفکیک آلاینده‌های معیار و شهرهای دارای اولویت کشور منتشر کند. در این راستا تابستان امسال وزارت بهداشت طی گزارشی اعلام کرد در یک بازه ۵ ساله، ۷۵ هزار نفر به علت آلودگی هوا فوت کرده‌اند که طبق این آمار روزانه به صورت میانگین ۴۱ نفر به علت آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. عمده این فوتی‌ها هم به کلانشهرهایی به ویژه تهران تعلق داشته‌اند. نکته جالب توجه خسارت اقتصادی ناشی از مرگ‌ومیر به علت آلودگی هواست که فقط در سال ۱۴۰۰، ۱۲ میلیارد دلار برآورد شده است.

انحصار زمین قاتل مال و جان مردم

در حالی مدیران شهری همچنان به تراکم‌فروشی ادامه داده و ساختمان‌های تهران را بلند و بلندتر می‌کنند که همین بلندمرتبه‌سازی قاتل جان و مال مردم شده است، اما به گفته کارشناسان و همچنین براساس سند آزمایش سرزمینی مانعی در استفاده از زمین‌های اطراف تهران برای ساخت‌وساز نیست. پافشاری بر توسعه عمودی شهرها و عدم استفاده از زمین‌های مناسب اطراف شهر، برآیند سیاست انحصار زمین و محدوده شهری است؛ سیاستی که اجازه ساخت خانه خارج از محدوده مشخصی را نداده، اما در عین حال اجازه ساخت خانه‌های بلند را می‌دهد. این مدل الگوی توسعه، مشکلات مختلفی دارد از جمله آلودگی هوا. نتیجه این سبک از توسعه، شهری فشرده، گران با شهروندانی است که سلامت جسمی و روانی آنها به مخاطره افتاده است. درهرصورت ادامه مسیر توسعه عمودی شهرها فاجعه زیستی برای شهر رقم خواهد زد. آنچه شرایط حال حاضر تهران ضرورت آن را ایجاب می‌کند گسترده شدن محدوده شهری این کلانشهر است. با باز شدن محدوده شهری هم مدیریت شهر در تمامی سطوح آن آسان‌تر خواهد شد و هم مردم از کیفیت زیسته بهتری را تجربه می‌کنند.

گفتنی است آلودگی هوای تهران تا پایان هفته همچنان به قوت خود باقی می‌ماند و مسوولان ذی‌ربط همچنان برای وزش باد دعا می‌کنند.

اجتماعی و فرهنگیاخبار برگزیدهمحیط زیستویدئو