مدیریت ریسک در خرید مواد شیمیایی صنایع نفت و پتروشیمی

مدیریت ریسک،  (Risk Management) فرآیندی است برای شناسایی و اداره‌ عواملی که بر تحقق اهداف سازمان و همچنین اجرای فرآیندها اثر می‌گذارد و عبارت است از بررسی مستمر عملکرد سازمان، شناخت خطرها و فرصت‌های بالقوه و احتمال وقوع آن‌ها در سازمان و انجام اعمال مناسب و مقتضی درخصوص کنترل تهدیدهای محتمل و استفاده از فرصت‌های موجود.

بدیهی ست که هر چقدر صنایع حساس تر باشند، مدیریت ریسک در آنها نیز حساس تر است. از آنجا که کشور ایران یک کشور نفت خیز و فعال در حوزه نفت، گاز،  پتروشیمی است، و در سال‌های اخیر پروژه‌های گسترده ای شامل سکوهای بهره برداری، پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌های به بهره برداری رسیده اند،  در نتیجه اهمیت و توجه به مدیریت ریسک در  پروژه های مواد شیمیایی  را پررنگ تر کرده است. 

مدیریت ریسک در قراردادهای حوزه صنایع نفت

به طور کلی برای اینکه یک پروژه به طرز موفقیت آمیزی انجام گیرد،طرفین بایستی ابعاد آن را به طور دقیقی بررسی و راهکارهایی برای انجام آن ها در نظر بگیرند. پروژه های نفت و گاز دلیل سنگین بودن آن ها( به لحاظ هزینه ) بسیار خطرپذیر می باشند فلذا شرکت های نفتی که در این راه اقدام به سرمایه گذاری می کنند، بایستی تمامی ریسک های پروژه را شناسایی، و تا حد امکان کنترل کنند تا هم از ضرر و زیان آن ها جلوگیری شود، و هم دولت میزبان بتواند با اعتماد به این شرکت ها انجام عملیات اکتشاف و توسعه میادین خود را در اختیار آن ها بگذارد.

همچنین در پروژه های سرمایه گذاری نفت و گاز سرمایه گذاران همواره مبلغی را در ازای میزان احتمال ریسک در پروژه برای جبران آن به حداقل سود موردنظر خود در پروژه می افزایند، تا عدم اطمینانی که نسبت به منافع آتی وجود دارد جبران کنند در واقع این مبلغ ما به ازای تحمل ریسکی هست که این سرمایه گذاران به عهده می گیرند. ریسک های پروژه در یک تقسیم بندی کلی به ریسک های بیرونی یا ریسک ناشی از تاثیرات محیط و ریسک درونی یا ریسک ناشی از پروژه و عملیات تقسیم می شوند.

اصلی ترین منشا بروز ادعاها و اختلافات در قراردادهای  صنعت نفت و گاز، عدم شناسایی و مدیریت ریسک های پروژه می باشد. بنابراین انتظار می رود که با مدیریت ریسک های شناسایی شده از طریق ظرفیت های قراردادی، به میزان قابل ملاحظه ای از طرح ادعا و اختلاف در این صنعت پیش گیری شود. تمرکز اصلی در این پژوهش شناسایی، ارزیابی و مدیریت ریسک در همه زمینه ها  است تا بتوان آثار آن را بر یک قرار داد به حداقل رساند.

از گذشته این امر مورد قبول حقوقدانان و متخصصان قراردادهای صنعتی و به ویژه قراردادهای نفتی و خرید مواد شیمیایی بوده است که شرایط حاکم بر قراردادهای توسعه صنعتی (که به عنوان قراردادهای طولانی مدت مشهور می‌باشند)، با شرایط لحظه انعقاد قرارداد متفاوت است. بر اساس همین تفاوت دیدگاه بنیادین بین مرحله انعقاد قرارداد و مرحله اجرای قرارداد است که قراردادها با ادعاها و اختلافات مواجه می‌گردند.

در صنعت نفت مراحل انعقاد قرارداد به این ترتیب است که پس از تهیه نقشه‌ ها و مشخصات اجرایی طرح، اسناد مناقصه منتشر و از پیمانکاران برای شرکت در مناقصه دعوت می ‌شوند. پس از بررسی تمام شرایط پیمانکاران و پیشنهادها، پیمانکار برتر انتخاب و قرارداد با وی منعقد می‌ شود. بخشی از قراردادهای رایج صنعت نفت به شرح زیر می باشد:

• قراردادهای طراحی ( E ): قراردادهایی که فقط مرحله طراحی پروژه را شامل می‌ شود به قراردادهای E معروف ‌اند.
• قراردادهای طراحی و خرید (EP ):  قراردادهایی که شامل مرحله طراحی و تامین کالای پروژه هستند، قراردادهای EP نام ‌گذاری می ‌شوند.
• قراردادهای خرید و ساخت (PC): پروژه‌ هایی که مرحله خرید و ساخت از پیمانکار خواسته می‌ شود، حالت PC دارند که اکثر پروژه‌ های کشور از این دسته هستند.
• قراردادهای (EPC): اجرای پروژه‌ های بزرگ در صنعت نفت به روش EPC گسترش فراوانی داشته است، تا جایی که بسیاری از فعالیت ‌های در دست اجرا با بهره گیری از این روش انجام می‌ شود.

با توجه به این نکته که یکی از نیازهای مهم بازار امروز به ویژه در پروژه‌ هایی که به وسیله بخش خصوصی یا به طریق فاینانس انجام می‌ شود، داشتن اطمینان از قیمت نهایی و تاریخ قطعی اتمام کار است، اجرای پروژه به صورت EPC، اطمینان بیشتر از قیمت تمام شده و زمان اتمام کار را فراهم می ‌کند. در میان مراحل اجرایی قراردادهای EPC، بخش E به دلیل وابستگی زیادی که با توان اجرایی تیم پیمانکار دارد، از اهمیت بیشتری برخوردار است.

مدیریت ریسک در قراردادهای نفتی

ریسک ویژگی ذاتی پروژه های صنعتی است. شناسایی و در نظر گرفتن به موقع ریسک هایی که در طول پروژه، طرفین با آن مواجه می شوند؛ می تواند به رضایتمندی بیشتری نسبت به پروژه منجر شود. اطمینان از بازگشت سرمایه و همچنین ارائه ضمانت های مربوطه، لازمه ایجاد یک محیط با ثبات سرمایه گذاری است. آنچه که سرمایه گذاری را جذب می کند علاوه بر قالب و چارچوب قراردادی چگونگی تقسیم یا مدیریت ریسک موجود در موضوع سرمایه گذاری است که درجه اطمینان سرمایه گذار از برگشت سرمایه و سود ناشی از آن را تعیین می کند.

بنابراین برای جذب این پروژه ها و رونق سرمایه گذاری در حوزه های مختلف از جمله سرمایه گذاری برای خط تولید پلی اتیلن در ایران، مدیریت ریسک های در این صنعت ضروری است. باید توجه داشت که بسته به ماهیت ریسک ممکن است مدل رفتاری ریسک و راهکارهای مقابله با آن متفاوت باشد، همچنین نوع فعالیت بر ماهیت ریسک اثر می گذارد. 

 

*** این مطلب توسط جهان صنعت نیوز نوشته نشده و انتشار آن به منزله تایید محتوا نیست

خواندنی