بزنگاه رکود اقتصادی

جهان صنعت نیوز:  با افزایش تنش بین چین و آمریکا و جنگ تعرفه ای میان آنها و همچنین جنگ تجاری جدید بین کره جنوبی و ژاپن، نگرانی و اضطراب در بازارهای مالی جهان دیده می شود. سیگنال ها از بازارهای سهام، ارز و کالا به طور روزافزون هشداردهنده شده اند و با اینکه در آمارهای صندوق بین المللی پول شاهد رشد در اقتصاد جهان هستیم، اما نگرانی های موجود اندک اندک به مرز هشدار رسیده و بیم آن می رود که بازارهای جهانی یک سقوط دیگر را تجربه کنند.

در گوشه و کنار جهان پس از بازارهای آمریکا و اروپا، بازارهای آسیا و اقیانوسیه این روزها با افت شاخص سهام مواجه بوده اند و در بازارهای اوراق قرضه در مورد دوران تازه‌ای از رکود، نگرانی‌های جدی شکل گرفته‌است.

گفتنی است بازارهای آسیایی با سیر نزولی بی‌سابقه طی بیشتر از دو ماه روبه‌رو شده‌اند، این روند نزولی در پی سقوط بازارهای آمریکا و اروپا است که رخ می‌دهد. همزمان با این گزارش‌ها رشد اقتصادی منفی دامن‌گیر آلمان، بزرگ‌ترین اقتصاد اروپا شده و چین، دومین اقتصاد گسترده جهان نیز با کم‌ترین نرخ رشد طی سال‌های گذشته روبه‌رو شده‌است.

تازه ترین گزارش دفتر آمار ملی انگلیس بیانگر آن است که نرخ تورم در این کشور در ماه گذشته میلادی به طور ناگهانی از سقف پیش بینی بانک مرکزی تجاوز کرده است. براساس اعلام این نهاد انگلیسی شاخص نرخ مشتری ( CPI) در ماه ژوئیه ۲.۱ درصد بوده، درحالی که بانک مرکزی انگلیس پیش بینی کرده بود این میزان در سه ماهه آخر سال جاری میلادی به ۱.۶ درصد، یعنی پایین ترین حد در سه سال گذشته خواهد رسید.

همچنین این روزها، بازده اوراق قرضه کوتاه‌مدت در بازار انگلیس از بازده اوراق بلندمدت فراتر رفت و شاخص بورس لندن بیش از یکصد واحد کاهش یافت. بر اساس این گزارش، ارزش پوند هم در ماه ژوئیه گذشته نسبت به ارزهای اصلی در بازارهای جهانی، به طور میانگین ۲.۴ درصد کاهش یافته که این میزان پایین ترین حد نسبت به اکتبر سال ۲۰۱۶ میلادی بشمار می رود.

به باور تحلیل گران اقتصادی، منحنی‌های بازدهی، که نمایانگر نرخ بازده تا سررسید اوراق قرضه هستند، همگی نشان می‌دهند رکود در راه است و بازارها ممکن است تا ۲۰ درصد سقوط کنند.

گفتنی است در پی رکود اقتصادی جهان، تولید ناخالص داخلی‌ آلمان بین آوریل و ژوئن، یک درصد کاهش پیدا کرده‌است. طبق اعلام اداره ملی آمار چین، نرخ رشد سالانه‌ این کشور در ماه ژوئن به ۴.۸ درصد رسیده که ۱.۵ درصد کم‌تر از ماه قبل از آن است و ضعیف‌ترین رشد طی ۱۷ سال اخیر است. بنا بر گزارش‌ها از چین این روند نزولی، بدتر از آنچه پیش‌بینی می‌شد است و ممکن است سیاست‌مداران آن کشور را وادار کند سیاست‌هایی مانند کاهش هدفمند ارزش پول را در پی‌گیرند.

چین در پی وضع تعرفه‌های تازه از سوی آمریکا، برای نخستین بار طی ۱۱ سال گذشته از ارزش یوان در برابر دلار کاست. این اقدام پکن واکنشی به وضع ده درصد تعرفه تازه بر ۳۰۰ میلیارد دلار کالای وارداتی از سوی دولت آمریکا بود. ایالات متحده سپس به‌طور رسمی چین را در سیاهه کشورهایی قرار داد که ارزش پول خود را در برابر دلار دستکاری می‌کنند و تهدید کرد برای مقابله با سیاست‌های پکن به اقدامات تازه‌ای دست خواهد زد. تمامی بازارهای سهام در آمریکا پنج شنبه گذشته با افت سه درصدی به فعالیت خود پایان دادند. از طرفی آمار اقتصادی از چین و آلمان این احتمال را مطرح کرده که اقتصاد متلاطم جهانی، از پیامدهای جنگ اقتصادی چین و آمریکا، وضعیت خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا و تنش‌های ژئوپولیتیک، در امان نمانده‌است. اکونومیست در آخرین شماره خود به افزایش نگرانی ها در بازارهای مالی جهان پرداخته و آینده جهان را در آستانه رکود اقتصادی دیگر ترسیم کرده است که در ادامعه می خوانید.

جستجو برای معنا در بازارهای مالی مانند جستجو برای الگو در دریای طوفانی است. اطلاعاتی که یافت می شود محصول خرید و فروش صورت گرفته توسط مردم با تمام تضادهایشان است. قیمت ها بازتاب مجموعه احساسات، سوگیری ها و محاسبات صرف است. با این حال طور کلی بازارها به آنچه موید حس و حال سرمایه گذاران و خلق و خوی زمانی است را بیان می کنند. رایج ترین سیگنال دریافت شده، نارضایتی است. خطرات اغلب تا وقتی خیلی دیر می شود، نادیده گرفته می شوند. با این حال حس و حال غالب در بازارهای امروز، همانطور که در طول یک دهه گذشته مشاهده شده، نه نارضایتی بلکه اضطراب است. و این حس به طور روزانه در حال تعمیق است.

این مسئله بخصوص در اشتهای حیرت انگیز برای امن ترین دارایی یعنی اوراق قرضه دولتی قابل مشاهده است. در آلمان که ارقام هفته گذشته نشان داد اقتصاد این کشور رو به کوچک شدن است، نرخ بهره منفی شده است. در سوئیس بازده منفی به اوراق قرضه ۵۰ ساله رسیده است. حتی در ایتالیای مقروض اوراق قرضه ۱۰ ساله تنها یک و نیم درصد سود دارند. در آمریکا این منحنی برعکس است –نرخ بهره اوراق قرضه ۱۰ ساله پائین تر از اوراق سه ماهه هستند- موقعیتی خاص که منادی رکود است. حس بیم و هراس در دیگر نقاط نیز مشهود است. ارزش دلار در برابر سایر ارزها بالا است. طلا به اوج خود طی شش سال اخیر رسیده است. قیمت مس به شدت افت کرده است. باوجود توقیف نفتکش ایران در خلیج فارس، قیمت نفت به ۶۰ دلار در هر بشکه رسیده است.

بسیاری از افراد نگرانند که همه این نشانه ها هشداری برای یک رکود جهانی باشند. مطمئنا ابرهای طوفانی در حال گردهمایی هستند. این هفته چین اعلام کرد که تولید صنعتی با کندترین سرعت خود از سال ۲۰۰۲ تاکنون رشد می کند. اقتصاددان ها هر چه می خواهند بگویند اما به نظر می رسد رکود اقتصادی به تعویق هم افتاده است. با توجه به اینکه نرخ بهره همین حالا هم انقدر پائین است، ظرفیتی برای جنگ با رکود باقی نمانده است. سرمایه گذاران نگرانند که جهان در حال تبدیل شدن به ژاپن است، با اقتصادی سست در تلاش برای غالب شدن بر افت قیمت ها و از این رو مستعد عقبگرد کردن.

با این حال رکود بیشتر یک ترس است تا واقعیت. اقتصاد جهان همچنان رو به رشد است، گرچه با سرعتی که به اندازه سال ۲۰۰۸ سالم نیست. اگر هنوز هیچ شکوفایی رخ نداده و اقتصاد جهان هنوز منفجر  نشده، چرا بازارها انقدر نگران هستند؟ بهترین پاسخ این است که شرکت ها و بازارها درگیر برخورد با عدم اطمینان از شرایط هستند. این مسئله و نه تعرفه ها، بزرگترین ضربه ای است که از جنگ تجاری میان آمریکا و چین ناشی می شود. مرزهای اختلاف از واردات برخی فلزات صنعتی به گروه گسترده تری از کالاها کشیده شده است. جبهه های جدید از جمله زنجیره عرضه فناوری و ارزها نیز وارد ماجرا شده اند. در شرایطی که ژاپن و کره جنوبی اجازه داده اند اختلافات تاریخی شان به تجارت تسری یابد، مشخص نیست که چه کشوری و چه حوزه ای نفر بعدی باشد.

بانک های مرکزی هم دچار اضطراب شده اند. بانک های مرکزی در برزیل، هند نیوزلند، پرو، فیلیپین و تایلند همگی نرخ بهره معیار خود را کاهش داده اند. احتمالا بانک مرکزی اروپا برنامه خرید اوراق خود را از سر خواهند گرفت. با وجود این تلاش ها، اضطراب موجود می تواند به مرز هشدار برسد و روند کند رشد به رکود اقتصادی تبدیل شود.

چشم‌انداز پیش رو

با توجه به درگیری‌های سیاسی در کشورهای اروپایی  از بحران برگزیت گرفته تا بحران سیاسی در ایتالیا، عوض شدن رهبر حزب حاکم در آلمان، و بن‌بست اصلاحات ماکرون و … متأسفانه چشم‌انداز رشد اقتصادی اروپا نیز چنگی به دل نمی‌زند.

در سوی دیگر اقیانوس، بانک مرکزی آمریکا در شرایطی قرار گرفته که تقریبا نه راه پس دارد و نه راه پیش. کشور آمریکا به شدت نیازمند سرمایه‌گذاری در بخش زیرساخت‌ها و آموزش همگانی ست، اما با توجه به گسست شدید بین دو حزب حاکم، تصمیم‌گیری‌های مهم سال‌هاست که به تعویق می‌افتند.

از طرف دیگر، نقص‌های ساختاری نهادهای فراملی اروپا، دست‌وپای دولت‌های ملی را برای تعیین بودجه کشورشان بسته است. در چنین شرایطی، بن‌بست سیاسی در دو سوی اقیانوس اطلس چشم‌انداز وضعیّت اقتصادی را نگران‌کننده توصیف می‌کند.

پیش‌بینی وقوع رکود اقتصادی در طی چند ماه آینده غیر ممکن است، اما مهم‌تر از احتمال وقوع رکود، این واقعیت است که راه برون‌رفت از رکود اقتصادی کاملا روشن است، اما اراده سیاسی برای اتخاذ تصمیم‌های درست در هیچ کشوری یافت نمی‌شود.

اقتصاد کلانپیشنهاد ویژه