سهم استان‌های کشور از کیک اقتصاد ایران چقدر است؟

به گزارش سرویس اقتصاد کلان جهان صنعت نیوز؛ نابرابری‌ انواع و اقسام دارد. هر نابرابری در هر بخش می‌تواند زاینده نارضایتی باشد و شهروندان را در دو گروه برخورداران و نابرخورداران از امکانات و توانایی‌ها قرار دهد. یکی از نابرابری‌های قابل اعتنا، نابرابری در استان‌های کشور در بخش‌های گوناگون است؛ شکاف و نابرابری بزرگ در استان‌های ایران که در تاریخ معاصر ریشه دارد، نابرابری تولید است.

حساب تولید استان‏ها یکی از مهم‏ترین شاخص‏های ارزیابی عملکرد دولت در حوزه عملکرد اقتصادی است و همواره توزیع استانی فعالیت‏ها و تولیدات در کنار تولید ملی اهمیت داشته است. فرض اصلی این موضوع آن است که ممکن است دو کشور دارای تولید کل یا تولید سرانه (درآمد سرانه) نزدیک به هم باشند ولی توزیع این تولیدات در سطح مناطق (استان‏ها یا ایالات) متفاوت و غیرمعقول باشد. ایران جزء کشورهای با درآمد سرانه پایین است ولی همین درآمد نیز میان استان‏ها با تفاوت‏های محسوس توزیع می‏شود.

در سالیان اخیر تلاش‏هایی برای وضع چارچوب و فرآیند مشخص برای محاسبات تولید استانی در کشور شده است و مرکز آمار ایران این محاسبات را در سطح استان به صورت قاعده‏مند انجام می‏دهد. هر‌چند در اینجا نیز تاخیر آماری عذاب‏دهنده است ولی با ملاحظه گزارش اخیر مرکز آمار ایران که داده‏های ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۹ را برای تولید استانی ارائه کرده است، می‏توان تحلیلی گذرا در این زمینه ارائه کرد.

در ‌واقع در کنار محصول ناخالص ملی (GNP) باید از محصول ناخالص منطقه‏ای (GRP) نیز جهت برنامه‏ریزی استفاده کرد تا بتوان به برنامه جامع و مناسبی برای کل کشور دست یافت. مناطق در ایران همان استان‏ها هستند و حساب‏های منطقه‏ای به حساب‏های استانی تعبیر می‏شود. البته فضای فرامنطقه‏ای نیز در این بین تعریف شده است که شامل بخش‏هایی از قلمرو اقتصادی کشور است که نمی‏توان آن را به هیچ یک از مناطق نسبت داد که براساس تعاریف مرکز آمار ایران، شامل موارد زیر است:

۱- حریم هوایی ملی، آب‏های فلات قاره و آن قسمت از آب‏های بین‏المللی که کشور نسبت به آن دارای حقوق انحصاری است و توسط واحدهای مقیم مورد استفاده قرار می‏گیرد.

۲- قلمرو سیاسی کشور در سایر نقاط جهان که طبق موافقت‏نامه‏های سیاسی برای اهداف سیاسی، نظامی، علمی و سایر اهداف، اجاره یا تملک شده باشد نظیر سفارتخانه‏ها، کنسول‏گری‏ها، پایگاه‏های نظامی و نظیر آن.

۳- ذخایر نفت و گاز طبیعی و غیره در آب‏های بین‏المللی، خارج از فلات قاره کشور که توسط واحدهای مقیم اداره می‏شود.

نابرابری استان‌های کشور از کیک اقتصاد ایران

با کنار گذاشتن موارد فوق، خالص تولید استان‏ها به عنوان حساب‏های منطقه‏ای قابل محاسبه است. براساس تازه ‏ترین اطلاعات مرکز آمار ایران، در سال‏های ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۷ استان تهران با میانگین بیش از ۲۲ درصدی بیش‌ترین سهم را تولید ناخالص کشور داشته است. پس از استان تهران، خوزستان با ۱۴.۶ و اصفهان با ۵.۷ درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند. در نقطه مقابل استان‌های خراسان جنوبی، خراسان شمالی، چهارمحال بختیاری، کردستان و قم در قعر این جدول قرار دارند که سهم زیر یک درصد به نام خود ثبت کردند.

نکته ای که باید به آن توجه کرد این است که این رده بندی لزوما به معنای سطح برخورداری مردمان این استان‌ها نیست. مثال واضح آن مربوط به استان خوزستان است؛ در حالی که این استان سهم حدود ۱۵ درصدی از کیک اقتصادی ایران را دارد اما عملا شاهد هستیم که میزان امکانات و رفاه خانوارهای این استان تناسبی با این عدد ندارد.

سقوط اقتصاد استان کهگیلوبه و بویراحمد

فارغ از رتبه بندی استان‌‌ها یکی از نکات مهم روند تغییرات سهم تولید استان‌های طی‌ سال‌های گذشته است. به بیان دیگر بر اساس داده‌های موجود طی سال‌های ۱۳۹۵ تا ۹۷ روند تولید استان‌ها و سهم آن‌ها از کیک اقتصاد ایران چقدر تغییر کرده است.

بر اساس داده‌های موجود استان کهگیلوبه و بویراحمد بدترین‌ عملکرد را داشته است؛ سهم این استان از تولید ناخالص داخلی ایران در سال ۱۳۹۵ حدود ۱.۹۴ درصد بود که از این حیث در رتبه ۱۴ در میان استان‌های کشور قرار داشت. اما در سال ۱۳۹۹ این عدد به ۱.۲۲ درصد کاهش پیدا کرده و رتبه این استان تا ۲۰ تنزل یافته است.

از بعد کاهش سهم، پس ازکهگیلوبه و بویراحمد، استان فارس با کاهش ۰.۵۸ و استان خراسان رضوی با کاهش ۰.۵۴ واحد درصدی سهم از تولید ناخالص داخلی کشور بدترین عملکرد را حد فاصل سال‌های ۹۵ تا ۹۹ داشتند. در نقطه مقابل استان خوزستان قرار دارد؛ سهم این استان از تولید ناخالص داخلی در سال ۱۳۹۹ برابر با ۱۳.۹۲ درصدی رسیده که نسبت به سال ۱۳۹۵ افزایش حدود یک درصدی را نشان می‌دهد. استان‌های کرمان و هرمزگان پس از خوزستان در رتبه های بعدی این رتبه بندی قرار داشتند.

البته باید در اینجا توجه کرد که بین‌ سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۹ تغییرات سهم استان‌ها با نوسان بالایی همراه بوده است. اما برای آنکه بتوان به یک مقایسه ساده دست پیدا کرد، اعداد و ارقام بین سال‌ ابتدایی و انتهایی با هم مقایسه شده اند. به عنوان مثال استان خوزستان که در این رتبه بندی (مقایسه سال ۱۳۹۹ با ۱۳۹۵) در مقام نخست قرار دارد؛ طی این سال‌ها روند نوسانی شدیدی را تجربه کرده است؛ به گونه‌ای که سهم این استان از اقتصاد ایران در سال ۱۳۹۷ به ۱۶.۷ درصد رسید اما در سال ۱۳۹۸ این رقم ۱۵ درصد کاهش پیدا کرد.

اقتصاد کلانپیشنهاد ویژه