پناهجویان افغانستانی ؛ تهدید یا فرصت برای اقتصاد ایران؟

سارا پوردلجو – جهان صنعت نیوز ؛ موضوع مهاجرت و پناهندگی افغانستانی‌ها در کشور، سال‌هاست که نگرانی بسیاری از مردم را به همراه داشته است. اتفاقات ناگواری که حضور بدون نظارت پناهندگان افغانستانی طی سال‌ها در کشور به وجود آورده، این نگرانی را تشدید کرده است. اکنون، با اجرای قانون جدید خروج مهاجران افغانستانی از ایران، موجی از اعتراضات مردمی در سراسر کشور به راه افتاده است. این قانون که به منظور کاهش فشار اقتصادی و اجتماعی بر کشور تصویب شده، واکنش‌های مختلفی را در بین کاربران صفحات مجازی و مردم به دنبال داشته است. برخی از این قانون استقبال کرده و ابراز خوشحالی می‌کنند، در حالی که برخی دیگر با این قانون مخالفند.

در گفتگویی با دکتر نوذر شفیعی، تحلیل‌گر روابط بین‌الملل و استاد دانشگاه به بررسی ابعاد مختلف این قانون و اثرات آن بر جامعه پرداختیم که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید:

چگونه می‌توانیم با توجه به ابعاد اقتصادی و اجتماعی، حضور مهاجران افغانستانی را مدیریت کنیم و چه راهکارهای عملیاتی به جز اخراج پناهجویان وجود دارد؟

مهاجران هم فرصت هستند و هم تهدید. این موضوع فقط در مورد ایران صدق نمی‌کند و در همه جای دنیا به همین صورت است. فرصت بودن به این معناست که بخشی از خلأ نیروی کار جبران می‌شود. تهدید بودن نیز به این معناست که بر فرهنگ کشور پذیرنده تأثیر می گذارد یا باعث اقدامات ناامن‌کننده می شود. بنابراین، این تصمیم‌گیرندگان دولت‌ها هستند که باید با توجه به شرایط کشورشان تشخیص دهند که آیا مهاجران تهدید هستند یا فرصت.

من اعتقاد دارم که مهاجران افغان می‌توانند فرصت باشند، اما نه به شکلی که در حال حاضر در ایران زندگی می‌کنند. کشور باید براساس آمایش سرزمینی تشخیص دهد که در چه حوزه‌ها و مشاغلی مهاجران می‌توانند بیشتر مفید باشند. در عین حال، باید ورود مهاجران به کشور قانون‌مند شود تا بتوان آن‌ها را رصد و پایش کرد. به هر حال، کنترل مهاجران باید در دست مراجع ذی‌صلاح کشور باشد. اما با توجه به بسیاری از اتفاقاتی که در کشور رخ داده، باید به این نکته توجه داشت که بسیاری از مهاجران از منظر ایجاد تهدید وارد کشور شده‌اند.

در ارتباط با یارانه‌ها باید به این موضوع توجه کنید که مهاجرین از یارانه‌ها استفاده می‌کنند چون وقتی که وارد کشور می‌شوند از آب، غذا، بهداشت و سایر ابزار و لوازم زندگی بهره‌مند می‌شوند و عملاً مشمول یارانه‌ها شده و از این طریق بخشی از درآمدهای کشور به صورت رایگان در اختیار مهاجرین قرار می‌گیرد؛ از این منظر، مهاجرین یک تهدید برای کشور به شمار می‌روند.

موضوع دیگر در مسئله اقتصاد، افزایش اجاره خانه است. آیا واقعاً حضور مهاجرین افغانستانی در این افزایش قیمت تأثیر داشته است؟

بله، مهاجران افغان به دلیل محدودیت‌های اجاره مسکن، مجبور به پیشنهاد قیمت‌های بالاتر برای اجاره می‌شوند. این افزایش قیمت‌ها به طور خودکار بر قیمت‌های جاری در بازار تأثیر می‌گذارد و پیامدهای منفی آن بر جامعه ایران تحمیل می‌شود.

از منظر اجتماعی، ما شاهد افزایش ناهنجاری‌های اجتماعی مثل دزدی و تجاوز هستیم که نگرانی مردم را بیش از پیش تشدید کرده است. آیا واقعاً این ناهنجاری تشدید شده یا از قبل هم به همین اندازه وجود داشته اما به این شدت بازتاب رسانه‌ای نداشته است؟

متأسفانه مهاجران افغانستانی، به‌ویژه کسانی که به صورت بی‌قاعده، کنترل نشده و ثبت‌نشده وارد کشور می‌شوند، عمدتاً منشأ بزهکاری‌های گسترده هستند و می‌توانند منشأ تهدیدات امنیتی گسترده باشند. به نظر می‌رسد اولویت اول دولت باید این باشد که این دسته از مهاجران را عودت داده و به کشور خودشان بازگرداند. برای سایر مهاجران نیز باید بر اساس شرایط جدید، شرط حضور تعیین شود. در حوزه مواردی که یارانه دریافت می‌کنند نیز باید محدودیت‌هایی اعمال شود و یارانه‌ای به آن‌ها تعلق نگیرد. در واقع، از بسیاری از این ابزارها مانند یارانه‌ها یا عدم اجاره دادن مسکن توسط شهروندان ایرانی به مهاجران یا عدم استخدام نیروهای افغانستانی توسط کارفرمایان ایرانی در شرایطی که نیروی کار ایرانی وجود دارد، باید برای کنترل جمعیت مهاجران استفاده شود.

از نظر من، حضور مهاجران افغانستانی می‌تواند سراسر تهدید باشد، به‌جز در دو حوزه که نیروی کار و سرمایه‌گذاری است و می‌تواند فرصت باشد. نکته قابل توجه این است که ما به چه میزان نیروی کار در حوزه مشاغلی که افغانستانی‌ها قادر به انجام آن هستند نیازمندیم. شاید این میزان به یک میلیون نفر نرسد، اما بر اساس آمارهای غیررسمی، ما ۱۰ میلیون مهاجر در ایران داریم که باید به آن توجه شود.

اجتماعی و فرهنگیاخبار برگزیده