کارگران معدن در اعماق زمین؛ جان‌های بی‌پناهی که به اعداد تبدیل می‌شوند
هما میرزایی – جهان صنعت نیوز؛ فرزندانشان تازه به مدرسه رفته بودند و شوق شروع سال تحصیلی را داشتند که خبر دردناک از دست رفتن پدر را شنیدند. پدرانی که در عمق ۲۵۰ متری زیر زمین برای حداقل حقوق مشغول به کار در سخت‌ترین مشاغل جهان بودند. تعداد فوتی‌های معدن زغال‌سنگ شرکت معدنجوی طبس به بیش از ۵۰ نفر رسیده است و تعدادی نیز در تونل معدن گرفتار شده‌اند، که نیروهای امدادی به دلیل نشت گاز متان هنوز موفق به خارج کردن کامل آن‌ها نشده‌اند. مسئولین از مدیرکل مدیریت بحران استانداری تا وزیر کار بر این نکته تاکید دارند که انفجار ناشی از انباشت گاز متان امری غیرقابل پیش‌بینی و اجتناب ناپذیر است. اما آن‌چه که در حقیقت وجود دارد، نبود زیرساخت‌ها و تجهیزات ایمنی مورد نیاز و همچنین عدم نظارت بر ایمن‌سازی معادن زغال‌سنگ است. تصویر منتشر شده از چکمه‌های کشاورزی پاره یکی از این کارگران جان‌باخته نمادی از عدم پایبندی کارفرمایان به رعایت نکات ایمنی و نبود ابزارآلات تخصصی کافی در معادن است.
تکنولوژی‌های ایمنی معدن ارزان و در دسترس اما مغفول
یکی از مشکلات اصلی در معادن زغال‌سنگ، عدم وجود ابزار مورد نیاز برای زیر نظر داشتن مداوم میزان گاز متان است؛ بنابر اعلام نظر کارشناسان حوزه ایمنی معدن رصد میزان مجاز گاز متان نیاز به ابزارآلات و تکنولوژی پیچیده‌ای ندارد، اما همین ابزار ساده نیز به علت کمبود بودجه و کوتاهی مدیران معادن در دسترس نیست. در معادن زغال‌سنگ ایران رصد گاز متان تنها در آغاز هر شیفت کاری صورت می‌گیرد، و در طول زمان کار کارگران و حفاری هایی که صورت می‌گیرد، امکان نشت گاز وجود دارد. گاز متان کاملا بی‌رنگ و بی‌بو است و در صورت انتشار قابل شناسایی نبوده و می‌تواند به انفجار گسترده منجر شود.
تعیین دستورالعمل‌های ایمنی و بهداشت در محیط‌های کاری از جمله معادن بر عهده سازمان بین‌المللی کار (ILO) و سازمان بهداشت جهانی (WHO) است. بر این اساس، میزان مجاز گاز متان در معادن زغال سنگ نباید از ۱ تا ۲ درصد حجمی در هوای معدن تجاوز کند. زیرا غلظت‌های بالاتر از این مقدار خطر انفجار را به شدت افزایش می‌دهد. در معادن زغال‌سنگ، اگر غلظت متان در هوا به ۵ تا ۱۵ درصد برسد، مخلوط هوا و متان به شدت قابل انفجار خواهد بود. به همین دلیل، تهویه مؤثر و اندازه‌گیری مداوم غلظت متان در معادن ضروری است.
کاغذپاره‌ای به نام آیین‌نامه ایمنی معادن
در ایران آیین نامه ایمنی معادن در سال ۱۳۹۱ و با هدف پیشگیری از حوادث منجر به صدمات جانی و خسارات مالی و ایمن سازی محیط کار در معادن به تصویب رسید. در این آیین‌نامه چندین ماده به لزوم گازسنجی مداوم اختصاص دارند و بر گازسنجی و امکان احتراق و انفجار و تهویه تاکید بسیاری شده است.
- ماده ۳۸۷: بر این اساس دستگاه های استخراج مکانیزه زغال سنگ باید مجهز به حسگرهای تشخیص گاز زغال بطور پیوسته باشند و در صورت افزایش گاز زغال، بیش از ۱.۲۵ درصد آن را به طور خودکار خاموش کنند.
- ماده۳۸۲: در تمامی معادن زغال سنگ علاوه بر لازم الاجرابودن کلیه مقررات تهویه؛ اجرای مقررات ویژه تهویه معادن زغال سنگ ضروری است.
- ماده۳۹۲: مسئولان اندازه گیری گاز موظف هستند قبل از شروع هر نوبت کاری در محل کار حاضر شده و کارگاه ها و محل های مشکوک را بازدید نموده و درصد گاز زغال را به وسیله دستگاه گازسنج اندازه گیری نمایند.
این مواد قانونی تنها بخش کوچکی از نکات ایمنی لازم‌الاجرا در معادن است، اما در عمل عدم توجه به موارد ایمنی مطرح شده در این آیین‌نامه و نبود نظارت بر اجرای آن مشهود است. در حقیقت، آیین‌نامه تکه‌ای کاغذ است که معدن‌داران به اجرایی کردن آن اهمیت نمی‌دهند. هنوز علت حادثه به طور دقیق مشخص نیست، اما علت هرچه باشد، گازسنجی انجام نشده، نشت گاز متان صورت گرفته و منجر به انفجار شده است.
این‌ها عدد نیستند، جان انسان هستند
روند بروز سوانح شغلی در ایران به دلیل خلا نظارتی و عدم پیروی از استانداردهای ایمنی، روندی افزایشی بوده است. رعایت اصول ایمنی اولیه در مورد نحوه نگهداری و تعمیر تجهیزات، استفاده از تجهیزات فرسوده و غیر استاندارد، و در نهایت نبود آموزش کافی برای کارگران در تمامی مشاغل از کارگاه‌های کوچک و بزرگ صنعتی تا معادن از مهم‌ترین دلایل به وجود آمدن آسیب‌ها و خسارات جانی به این قشر است.
گواهینامه‌های ایمنی HSE به طور گسترده آموزش داده شده و به کارفرمایان اعطا می‌شوند، اما حوادث کاری فراوان در حوزه‌های مختلف گواه ناکارآمدی این گواهی‌نامه‌ها هستند. حوادث مرگبار معدنی تا کنون جان کارگران بسیاری را گرفته است؛ ۸ نفر در حادثه معدن یال شمالی طبس در سال ۹۱، ۴۳ نفر در حادثه معدن زمستانی یورت در آزادشهر گلستان، و ۶ نفر در حادثه معدن طرزه دامغان. و حالا بیشترین آمار کشته‌شدگان در معدنجوی طبس. این‌ها فقط عدد نیستند؛ جان‌های عزیزی هستند که در سایه نبود نظارت کافی از دست رفته‌اند و خانواده‌هایشان تا ابد به سوگ آن‌ها خواهند نشست.
اجتماعی و فرهنگیاخبار برگزیدهلینک کوتاه :