بحران صندوق تامین اجتماعی
حسین سلاح‌ورزی، عضو هیات‌مدیره کانون عالی کارفرمایی ایران در سرمقاله روزنامه جهان صنعت با عنوان « بحران صندوق تامین اجتماعی و نیاز فوری به اصلاحات» به بهانه انتصاب رییس جدید و سکاندار این سازمان عریض و طویل به بررسی اوضاع آن پرداخت.
صندوق تامین اجتماعی ایران که نقشی حیاتی در حمایت از اقشار کارگر و بازنشسته دارد، در حال حاضر با چالش‌های مالی، مدیریتی و قانونی فراوانی روبه‌رو است. این صندوق به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین نهادهای اجتماعی کشور، نقشی مهم در تضمین آینده اقتصادی میلیون‌ها نفر از بازنشستگان و بیمه‌پردازان ایفا می‌کند. با این حال، به دلیل مشکلات ساختاری و مدیریتی، عملکرد این سازمان به‌شدت تحت‌تاثیر قرار گرفته و به تهدیدی برای پایداری اقتصاد کشور تبدیل شده است.
در ادامه متن کامل یادداشت را می‌خوانید:
وضعیت کنونی صندوق تامین اجتماعی
سازمان تامین اجتماعی در ایران با کاهش شدید نسبت بیمه‌پردازان به مستمری‌بگیران مواجه است. طبق آخرین آمار، این نسبت در سال ۱۴۰۲ به ۸/ ۴ به یک کاهش یافته است، در حالی که نسبت استاندارد برای حفظ پایداری صندوق باید حداقل شش به یک باشد. کاهش تعداد بیمه‌پردازان و افزایش تعداد بازنشستگان و مستمری‌بگیران فشار زیادی بر منابع این صندوق وارد کرده است. از عجایب روزگار مجهول بودن میزان و عدد واقعی بدهی دولت به این صندوق است.
بدهی دولت به سازمان تامین اجتماعی به مبلغی بین ۵۰۰ تا ۸۰۰هزار میلیارد تومان تخمین زده می‌شود، بزرگی این عدد باعث شده که دولت‌ها از امکان تسویه بدهی خود به این صندوق عاجز بوده و این موضوع منابع مالی سازمان را تحت فشار شدیدی قرار داده است.
تهدیدات مالی و اقتصادی
یکی از مهم‌ترین خطراتی که صندوق تامین اجتماعی را تهدید می‌کند، افزایش هزینه‌های بازنشستگی و خدمات درمانی است. این هزینه‌ها سالانه با نرخ تورم و افزایش سن بازنشستگی رشد می‌کنند. براساس گزارش‌های مستند، هزینه‌های بازنشستگی در سال ۱۴۰۱ به بیش از ۱۲۰هزار میلیارد تومان رسید و پیش‌بینی می‌شود این رقم تا سال بعد به ۱۵۰هزار میلیارد تومان برسد. بدون اصلاحات اساسی، این افزایش هزینه‌ها می‌تواند به بحران مالی بزرگی برای صندوق منجر شود.
انتقادات از سازمان تامین اجتماعی
کارگران و بازنشستگان از نحوه مدیریت و خدمات سازمان تامین اجتماعی به شدت ناراضی هستند. به‌ویژه مستمری‌بگیران که با توجه به تورم فزاینده و حقوق‌های ناچیز، قدرت خرید خود را از دست داده‌اند. براساس آمار، حقوق متوسط بازنشستگی در سال ۱۴۰۲ به سختی کفاف هزینه‌های زندگی روزمره را می‌دهد به‌طوری که مستمری‌بگیران در بسیاری از موارد ناچار به انجام کارهای اضافی یا حمایت از طرف خانواده‌های خود شده‌اند.
کارفرمایان نیز از مقررات پیچیده و غیرمنعطف تامین اجتماعی انتقاد دارند. قوانین موجود، هزینه‌های اضافی بر دوش کارفرمایان تحمیل می‌کند که موجب کاهش تمایل آنها به استخدام نیروی کار جدید و افزایش اشتغال غیررسمی شده است. به طور خاص، آیین‌نامه اجرایی قانون مشاغل سخت و زیان‌آور یکی از اصلی‌ترین مشکلات کارفرمایان است. این قانون علاوه بر گرفتن حق بیمه و عوارض مضاعف، سن بازنشستگی کارگران در مشاغل خاص را به حدود ۴۵سال کاهش داده که منجر به افزایش هزینه‌های بازنشستگی شده و فشار بر صندوق را افزایش داده است.
ضعف مدیریتی و تاثیر آن بر وضعیت صندوق
مدیریت ضعیف و ناکارآمدی در اداره صندوق تامین اجتماعی یکی از دلایل اصلی مشکلات فعلی این نهاد است. شرکت‌های زیرمجموعه سازمان که باید به‌عنوان منابع درآمدزا برای صندوق عمل کنند، در بسیاری موارد زیان‌ده هستند و در نبود نظارت موثر و مدیریت کارآمد، نه‌تنها به سوددهی نرسیده‌اند بلکه بار مالی اضافی بر صندوق تحمیل کرده‌اند. به عنوان نمونه برخی شرکت‌های بزرگ زیرمجموعه صندوق تامین اجتماعی با زیان‌های مالی هنگفتی مواجه هستند که می‌توانست با یک مدیریت حرفه‌ای و شفاف به فرصت‌های درآمدی پایدار تبدیل شوند.
قوانین و بخشنامه‌های متعدد، متکثر و قابل تفسیر سازمان
تامین اجتماعی تأثیرات منفی زیادی بر فضای کسب‌وکارها و تولید در کشور گذاشته است. این قوانین موجب شده‌اند که هزینه‌های بیمه‌ای کارفرمایان به‌طور چشمگیری افزایش یابد و به‌دلیل عدم انعطاف‌پذیری این قوانین، بسیاری از کسب‌وکارها از ایجاد اشتغال رسمی خودداری کنند. این امر به‌طور مستقیم منجر به افزایش نرخ اشتغال غیررسمی و کاهش تولید در بخش‌های مختلف اقتصادی شده است.
پیشنهادات اصلاحی برای مدیرعامل جدید سازمان
مدیرعامل جدید سازمان تامین اجتماعی که اخیرا انتخاب شده است، باید اقدامات فوری و اساسی برای بهبود وضعیت سازمان انجام دهد. در گام نخست، بازنگری در قانون مشاغل سخت و زیان‌آور و آیین‌نامه اجرایی آن ضروری است. این قانون فشار مضاعفی بر صندوق وارد کرده و نیازمند اصلاحاتی برای کاهش هزینه‌های بازنشستگی و افزایش سن بازنشستگی در این مشاغل است، همچنین، اصلاح و به‌روزرسانی مقررات بیمه‌ای برای کاهش بار مالی کسب‌وکارها و تسهیل در اشتغال‌زایی از دیگر اولویت‌های اصلاحی باید باشد.
احیای شورای‌عالی تامین اجتماعی و نقش شرکای اجتماعی
یکی از اقدامات کلیدی در اصلاح ساختاری سازمان تامین اجتماعی، احیای شورای‌عالی تامین اجتماعی است. این شورا که با حضور نمایندگان دولت، کارگران و کارفرمایان تشکیل می‌شود، می‌تواند با ایجاد هماهنگی و تجمیع نظرات شرکای اجتماعی، به تصمیم‌گیری‌های جامع‌تر و موثرتر در حوزه سیاستگذاری تامین اجتماعی کمک کند. مشارکت فعال شرکای اجتماعی در سیاستگذاری‌ها می‌تواند به کاهش تنش‌ها و افزایش رضایت عمومی کمک کند و به‌طور مستقیم به بهبود عملکرد سازمان منجر شود.
چابک‌سازی و افزایش شفافیت در سازمان
یکی دیگر از راهکارهای اساسی برای بهبود وضعیت صندوق تامین اجتماعی، چابک‌سازی و افزایش شفافیت در مدیریت و فرآیندهای سازمان است. کشورهای پیشرفته مانند آلمان و سوئد با اجرای سیستم‌های تامین اجتماعی چابک و شفاف توانسته‌اند علاوه بر حمایت از حقوق کارگران، محیطی پویا و کم‌هزینه برای کارفرمایان ایجاد کنند. در ایران نیز اصلاحات در این جهت می‌تواند به کاهش بوروکراسی، کاهش هزینه‌های بیمه‌ای و افزایش اشتغال منجر شود.
ضروری: نجات صندوق تامین اجتماعی از بحران
بدون اصلاحات فوری و جدی، صندوق تامین اجتماعی در مسیر یک بحران عمیق قرار دارد که می‌تواند به فروپاشی مالی این نهاد و افزایش نرخ بیکاری و فقر منجر شود. دولت باید بدهی‌های خود به صندوق را تسویه کند و کارفرمایان و کارگران با رعایت تعهدات بیمه‌ای و مشارکت فعال در تصمیم‌گیری‌ها، نقش موثری در بهبود وضعیت صندوق ایفا کنند.
در نهایت تنها از طریق اصلاحات ساختاری، افزایش شفافیت، مشارکت شرکای اجتماعی و کاهش بوروکراسی می‌توان صندوق تامین اجتماعی را از این بحران نجات داد و به سوی آینده‌ای پایدارتر و عادلانه‌تر حرکت کرد. این اقدامات نه‌تنها به بهبود عملکرد صندوق کمک خواهد کرد بلکه به رونق تولید، افزایش اشتغال و بهبود فضای کسب‌وکار در کشور نیز منجر خواهد شد.
اجتماعی و فرهنگیاخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :