۳۰ سال تنش با دلار ؛ از کلینتون تا ترامپ دوم
سه دهه تحریم‌های آمریکا، اقتصاد ایران را با کاهش شدید درآمدهای ارزی، تورم مزمن، بیکاری، فقر و افت شدید سرمایه‌گذاری خارجی درگیر کرد.
جهان صنعت نیوز، در ۱۷ اردیبهشت ۱۳۷۴، با فرمان اجرایی بیل کلینتون، تحریم‌هایی فراگیر علیه ایران آغاز شد که تجارت، سرمایه‌گذاری و روابط بانکی با ایالات متحده را به‌طور کامل قطع کرد. این تحریم‌ها، با هدف ادعایی مقابله با برنامه هسته‌ای و حمایت از تروریسم، اقتصاد ایران را که پس از جنگ در حال بازسازی بود، به انزوایی بی‌سابقه کشاند. بخش نفت که ستون فقرات صادرات کشور بود، قربانی اول شد و درآمدهای ارزی به‌شدت افت کرد.
بیکاری، تورم، سقوط ریال؛ پیامدهای تحریم‌ها در دولت‌های مختلف
در طول دوره‌های مختلف ریاست‌جمهوری آمریکا، این فشارها هر بار شکل تازه‌ای به خود گرفتند. جرج بوش دامنه تحریم‌ها را گسترش داد و با فشار بر بانک‌ها و قطعنامه‌های بین‌المللی، فضای بین‌المللی تجارت با ایران را تنگ‌تر کرد. اگرچه رشد قیمت جهانی نفت بخشی از فشارها را جبران کرد، اما سرمایه‌گذاری خارجی افت کرد و توسعه صنعتی کند شد.
در دوره باراک اوباما، تحریم‌های نفتی و بانکی شدیدتر شد. کاهش صادرات نفت به نصف، تورم ۳۴ درصدی، افت شدید ارزش ریال و کاهش تولید ناخالص داخلی، جامعه را با سخت‌ترین چالش‌ها روبه‌رو کرد. امضای برجام در سال ۱۳۹۴ امیدهایی به بهبود اقتصادی داد، اما تحریم‌های غیرهسته‌ای و بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران مانع از احیای کامل اقتصاد شد.
فشار حداکثری ترامپ؛ رکود، تورم و جهش فقر
با روی کار آمدن دونالد ترامپ و خروج از برجام در سال ۱۳۹۷، سیاست فشار حداکثری، تحریم‌های گسترده‌تری را بر انرژی، بانک‌ها، کشتی‌رانی و فلزات تحمیل کرد. صادرات نفت ایران به زیر ۵۰۰ هزار بشکه در روز افت کرد، تورم به بیش از ۴۰ درصد رسید، ریال بیش از ۶۰ درصد ارزش خود را از دست داد و نرخ فقر مطلق از ۱۲ به ۲۰ درصد رسید.
تحریم‌های بایدن؛ حفظ فشارها و بن‌بست دیپلماتیک
دولت بایدن با حفظ ساختار تحریم‌های ترامپ و افزودن تحریم‌های جدید مرتبط با حقوق بشر و برنامه موشکی، مذاکرات احیای برجام را به بن‌بست رساند. با وجود رشد محدود صادرات نفت، همچنان تورم بالا، نرخ فقر، رکود در سرمایه‌گذاری و کاهش ارزش پول ملی پابرجا ماندند.
دوره دوم ترامپ و آینده مبهم اقتصاد ایران
در بازگشت دوباره ترامپ به کاخ سفید (دی ۱۴۰۳)، موجی جدید از تحریم‌ها علیه انرژی، فناوری و بازارهای صادراتی ایران آغاز شده است. پیش‌بینی‌ها حاکی از افت دوباره صادرات نفت، تورم بیش از ۵۰ درصدی و رشد اقتصادی زیر دو درصد در سال ۱۴۰۴ است؛ شرایطی که انزوای مالی و تشدید نابرابری را به دنبال دارد.
فرصت‌های خروج از بن‌بست
در کنار فشارها، فرصت‌هایی نیز وجود دارد. ایران می‌تواند با تقویت اقتصاد غیرنفتی، افزایش بهره‌وری کشاورزی و صنایع کوچک، و نیز گسترش روابط تجاری با چین، هند و روسیه بخشی از فشارهای تحریمی را خنثی کند. همچنین، اصلاحات داخلی در زمینه شفافیت مالی، مقابله با فساد و بهبود فضای کسب‌وکار، اعتماد سرمایه‌گذاران را افزایش خواهد داد.
دیپلماسی؛ تنها راهکار نجات
اکنون مذاکرات تازه ایران و آمریکا که سه دور آن در عمان و رم برگزار شده، امیدواری‌هایی برای گشایش ایجاد کرده است. هدف این گفت‌وگوها، رسیدن به توافقی است که هم حق ایران در بهره‌گیری صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای را به رسمیت بشناسد و هم تحریم‌ها را کاهش دهد. در شرایطی که فشارهای اقتصادی به مرز هشدار رسیده، این مذاکرات می‌توانند نقطه‌ای حیاتی برای احیای اقتصاد و کاهش نارضایتی عمومی باشند.
منبع: اقتصاد آنلاین
سیاسیلینک کوتاه :