هوش مصنوعی در صنعت هوایی ایران؛ پروازی که هنوز اوج نگرفته‌است

جهان صنعت نیوز– اولین سمینار هوش مصنوعی و کاربردهای آن در صنعت هواپیمایی در دانشکده صنعت هواپیمایی کشوری برگزار شد. در این سمینار که با حضور اساتید هوانوردی و هوش مصنوعی برگزار شد، چگونگی به‌کارگیری هوش مصنوعی در صنعت هوانوردی در سرتاسر جهان و چالش‌های این حوزه در ایران مورد بررسی قرار گرفت.

صنعت هوافضای ایران هنوز از هوش مصنوعی بی‌بهره است

در ابتدای جلسه دکتر عبدالله اسداللهی، با اشاره به کاستی‌های موجود در به‌کارگیری هوش مصنوعی در صنایعی مانند هوافضا در ایران به ایراد سخنرانی پرداخت و گفت: هوش مصنوعی در ایران هنوز جایگاه عملیاتی و کاربردی خود را در بسیاری از حوزه‌های صنعتی پیدا نکرده است. حدود ۲۰ تا ۲۵ سال پیش، هیأتی روسی به ایران آمدند و یکی از اعضای این هیأت عنوان کرد که در حال طراحی دیتابیسی برای شرکت بویینگ است؛ دیتابیسی که با وارد شدن به یک برنامه، قادر است تمامی مراحل تولید یک هواپیما را توضیح دهد. مقایسه این رویکرد با وضعیت فعلی ما، نشان می‌دهد که در این حوزه همچنان از جهان عقب هستیم.

وی ادامه داد: در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، تنها چهار یا پنج انتشارات به شکل مشخص در حوزه هوش مصنوعی فعالیت داشتند که تمرکز عمده آن‌ها نیز روی کاربردهای مالی بود، نه در حوزه‌های فنی‌مهندسی و به‌ویژه هوافضا. درک این کمبودها ما را بر آن داشت تا نخستین سمینار خود را برگزار کنیم؛ سمیناری که هدف اصلی آن ارائه‌ی کلیاتی از کاربرد هوش مصنوعی، ایجاد یک «اغتشاش فکری مثبت» و جلب توجه اساتید، دانشجویان و علاقه‌مندان است. ما امیدواریم این رویداد نقطه‌ی شروعی باشد برای شکل‌گیری یک شبکه‌ی گسترده از افراد متخصص، تا آنان بتوانند با معرفی دوستان و همکاران خود، این جریان علمی و فناورانه را تقویت کنند.

دکتر اسداللهی بیان کرد: ما به دنبال جذب افراد توانمندی هستیم که بتوانند به‌صورت تخصصی بر روی حوزه‌های مختلف هوش مصنوعی کار کنند و بخشی از کمبودها و کاستی‌های فعلی را جبران نمایند. در حال حاضر، منابع محدود هستند و تعداد کسانی که در حوزه‌ی کاربردی هوش مصنوعی، به‌ویژه در صنعت هوانوردی، فعالیت کرده‌اند بسیار اندک است. خوشبختانه اخیراً معاونت علمی ریاست‌جمهوری، صداوسیما، سازمان هواپیمایی کشوری و سایر نهادهای مرتبط، گام‌هایی در راستای شناسایی و گرد هم‌آوردن متخصصان داخلی و خارجی برداشته‌اند. این تلاش‌ها می‌تواند زمینه‌ساز فرهنگ‌سازی عمیق‌تری باشد تا مسیر توسعه‌ی فناوری هوش مصنوعی در صنایع پیشرفته به‌ویژه هوافضا هموارتر گردد.

بدون تحول داده‌محور، رقابت‌پذیری صنعت هوایی ایران ممکن نیست

دکتر مظاهری، استاد دانشگاه صنعتی شریف ضمن اشاره به  اهمیت صنعت حمل‌ونقل هوایی در اقتصاد جهانی طی ارائه‌ای گفت: در حال حاضر حدود ۳.۵ درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را به خود اختصاص داده و در هفت دهه گذشته به‌طور پیوسته رشد کرده است. این صنعت نقشی حیاتی در توسعه اقتصادی، گردشگری، تجارت، دیپلماسی و اشتغال ایفا می‌کند. حمل‌ونقل هوایی به دلیل سرعت، امنیت و قابلیت جابجایی گسترده، همچنان یکی از ارکان اصلی اتصال بین‌المللی محسوب می‌شود.

وی ادامه داد: در ایران نیز با وجود بیش از ۵۰ فرودگاه فعال و دست‌کم ۲۰ میلیون مسافر داخلی و بین‌المللی، صنعت هوایی از ظرفیت‌های بالقوه فراوانی برخوردار است. با این حال، چالش‌هایی نظیر بهره‌وری پایین، فرسودگی ناوگان، ناپایداری درآمدی و ضعف در زیرساخت‌های داده‌محور، مانع از شکوفایی کامل این بخش شده‌اند.

این استاد دانشگاه در ادامه به اهمیت هوش مصنوعی در صنایع تأکید کرد و گفت: در چنین شرایطی، داده‌کاوی و هوش مصنوعی می‌توانند به‌عنوان ابزاری تحول‌آفرین نقش ایفا کنند. بسیاری از داده‌های پروازی، عملیاتی و مشتریان از پیش در اختیار شرکت‌های هوایی، فرودگاه‌ها و نهادهای ناظر هستند، اما این داده‌ها تاکنون کمتر به صورت سیستماتیک استخراج، تحلیل و در تصمیم‌سازی به‌کار گرفته شده‌اند.

وی ادامه داد: با بهره‌گیری از هوش مصنوعی و یادگیری ماشین، می‌توان الگوریتم‌هایی برای پیش‌بینی رفتار مسافران، تحلیل الگوهای تقاضا، بهینه‌سازی زمان‌بندی پروازها، تخصیص منابع، و حتی پیش‌بینی نیازهای تعمیر و نگهداری تدوین کرد. همچنین با استفاده از داده‌های مربوط به تأخیرات، الگوهای آب‌وهوایی، و بار ترافیکی، می‌توان از وقوع اختلالات پیشگیری و عملیات را بهینه‌سازی کرد.

در ادامه دکتر مظاهری گفت: در سطح فرودگاه‌ها، داده‌کاوی می‌تواند به بهبود جریان مسافران، کاهش صف‌ها، افزایش بهره‌وری ترمینال‌ها و مدیریت منابع انسانی و فیزیکی کمک کند. در حوزه مدیریت بحران نیز، تحلیل سریع داده‌های زنده می‌تواند به تصمیم‌گیری لحظه‌ای در شرایط اضطراری منجر شود.

وی گفت: هوش مصنوعی در شرکت‌های هواپیمایی پیشرفته، دیگر صرفاً ابزار تحقیقاتی نیست؛ بلکه بخشی کلیدی از مدل‌های کسب‌وکار آن‌ها محسوب می‌شود. از مدیریت درآمد و قیمت‌گذاری پویا گرفته تا تشخیص الگوهای سفر و مدیریت تجربه مشتری، همه تحت تأثیر مستقیم تحلیل داده هستند. اما برای رسیدن به این نقطه، نیاز به یک تحول اساسی در سیاست‌گذاری، زیرساخت‌های فناوری اطلاعات، فرهنگ سازمانی و آموزش منابع انسانی داریم. این تحول بدون حمایت نهادهای دولتی، دانشگاه‌ها و صنعت ممکن نخواهد بود.

این استاد دانشگاه در پایان بیان کرد: اگر بخواهیم صنعت هوایی کشورمان را به سطح رقابت‌پذیر جهانی ارتقا دهیم، باید داده‌محور شویم. باید بیاموزیم که تصمیم‌های بزرگ، دیگر نه بر اساس تجربه صرف، بلکه با اتکا بر داده‌های بزرگ، تحلیل‌های عمیق و مدل‌سازی‌های پیش‌بینانه گرفته می‌شوند.

علیرضا نکویی، سرپرست دفتر صلاحیت پرواز سازمان هواپیمایی کشوری درباره قدمت و کارایی هوش مصنوعی در صنایع مختلف د جهان این‌گونه گفت: هوش مصنوعی در تمام ارکان زندگی ما وارد شده است چه برسد به صنایع پیشرفته‌ای مثل صنعت خودرو و صنعت هوانوردی. هوش مصنوعی مربوط به چند سال اخیر نیست و به سال ۱۳۵۱ برمی‌گردد، چراکه در دانشگاه صنعتی شریف تدریس می‌شد. هوش مصنوعی طبق تعریف به شاخه‌ای از علم کامپیوتر می‌گویند که ترکیبی از همه علوم است که در سیستم‌هایی فعال است که وظیفه آموزش، حل مسئله، فهم مسئله صنایع و تشخیص الگوهای کاربردی را بر عهده دارند.

این وظایف در صنایع هوایی در پایین‌ترین مرحله در حال انجام است. این هوش مصنوعی در حال حاضر کاربردی بوده و از سال ۱۹۷۲ ست‌آپ شده است. دلیل شاخص شدن هوش مصنوعی در شرایط فعلی حجم اطلاعات بالا است. این حجم اطلاعات بالا باید به واسطه مکانزیمی کنترل شده و از آن بهره‌برداری شود. امروز تبادل اطلاعات از حیث حجم بسیار عجیب است. این حجم اطلاعات باید در صنایع تخصصی مثل هوافضا کنترل شود. هوش مصنوعی نیز بر مبنای همان مکانیسمی که مغز انسان عمل می‌کند، می‌تواند مسائل را آنالیز کند. در خصوص هوش مصنوعی دیگر داستان قانون و مقررات نیست. نفس کشیدن نیاز به قانون و مقررات ندارد؛ استفاده از هوش مصنوعی به صورت کامپیوتر دیتا بیس پیشبینی شده و به قوانین و مقررات نیازی ندارد.

هوش مصنوعی در صنایع هوایی ایران هنوز در مراحل ابتدایی است

دکتر خلیل‌الله معمارزاده، سخنران بعدی این جلسه بود. وی در خصوص لزوم تغییر نگاه برای حل مشکلات صنعت هوانوردی گفت: صنعت حمل‌ونقل هوایی با مشکلاتی مانند تحریم روبه‌رو است. ما مشکل استفاده از آمار و ارقام داریم؛ مبتنی بر آمار و حقایق عددی صحبت نمی‌کنیم. لذا با تغییر هر کدام از مدیران راهبردهای کلی عوض می‌شوند. هوانوردی صنعتی مبتنی بر اعداد و داده محور است، پس برای بهبود کاستی‌ها باید از این روش استفاده کنیم.

وی بیان کرد:عدم استقبال شرکت‌های هواپیمایی از به‌کارگیری روش‌های فناورانه امری عجیب است، و نشان‌دهنده دوری ما از بحث تکنولوژی است. استفاده از این روش‌ها درآمد شرکت‌ها را چندین برابر کرده و هزینه‌ها را تا ۳۰ درصد کاهش می‌دهد، با این‌حال مورد غفلت است. بهبود تجربه مسافران یکی از مهم‌ترین مباحثی است که باید مورد بررسی قرار بگیرد.

اخبار برگزیدهمسکن