فریاد بی‌صدای چشمه‌علی | میراث ۸هزار ساله در آستانه فراموشی
خشک شدن چشمه‌علی شهرری کهن‌ترین چشمه پایتخت، زنگ خطری برای میراث تاریخی و طبیعی ایران است.
جهان صنعت نیوز – چشمه‌علی شهرری، یکی از کهن‌ترین نمادهای طبیعی و تاریخی ایران، امروز با بحرانی جدی روبه‌روست. چشمه‌ای با پیشینه‌ای ۸ هزار ساله که در ادوار مختلف، از دوران اشکانی و ساسانی تا عهد قاجار، نقشی مهم در زندگی مردمان فلات ایران ایفا کرده و اکنون به‌دلیل خشک‌شدن، به نمادی از غفلت تاریخی بدل شده است. قرارگیری سنگ‌نگاره فتحعلی‌شاه قاجار در مجاورت این چشمه، مؤید اهمیت آن در حافظه تاریخی ملت ایران است؛ اما اکنون سکوتی تلخ جای خروش دیرین آن را گرفته است.
سرگذشت چشمه‌ای با تاریخ و هویت
چشمه‌علی تنها یک منبع آب طبیعی نیست، بلکه گواهی است بر استقرار تمدن‌های باستانی در منطقه ری. این چشمه، در کنار تپه‌ها و محوطه‌های باستانی اطرافش، بخشی از شناسنامه تاریخی تهران و ایران محسوب می‌شود. اما در سال‌های اخیر، به‌ویژه پس از توسعه خط ۶ متروی تهران در جنوب شهر، جریان آب آن متوقف شده است؛ موضوعی که نگرانی شدید مردم، فعالان زیست‌محیطی و دوستداران میراث فرهنگی را به همراه داشته است.
در واکنش به این وضعیت، کارزاری مردمی با عنوان «درخواست برای نجات چشمه‌علی شهرری» راه‌اندازی شده است. امضاکنندگان این کارزار، با اشاره به ارزش‌های طبیعی و فرهنگی چشمه، از نهادهای مسئول از جمله وزارت میراث فرهنگی، شهرداری تهران و استانداری خواسته‌اند که به بحران موجود پاسخ فوری و شفاف دهند. در متن این کارزار آمده است که بی‌تفاوتی در برابر خشک شدن چشمه‌علی، نه‌تنها به نابودی یک منبع آب ختم می‌شود، بلکه به از میان رفتن بخشی از هویت تاریخی و فرهنگی ایران می‌انجامد.
ریشه‌های بحران؛ مترو متهم اصلی
مطابق بررسی‌های میدانی و اظهارات متخصصان، حفاری‌های انجام‌شده برای توسعه خط ۶ مترو، باعث انحراف مسیر آب چشمه شده‌اند. مهرشاد ملکی، نویسنده این کارزار، در گفت‌وگویی با رسانه‌ها اعلام کرد که پس از آغاز فعالیت‌های مترو، جریان آب به بیراهه رفت و با وجود پیگیری‌های مکرر، هیچ نهاد مسئولی پاسخگو نبوده است. او تأکید کرد که خشک شدن چشمه موجب تغییر اکوسیستم محلی، خشک شدن درختان و آسیب به بافت زیست‌محیطی اطراف شده است.
خواسته‌ها و راهکارها برای احیای چشمه
در متن کارزار، مطالبات مشخصی مطرح شده است:
- تشکیل کمیته حقیقت‌یاب مستقل از کارشناسان میراث فرهنگی، محیط‌زیست و حقوق
- انتشار شفاف گزارش علت خشک شدن چشمه
- اجرای فوری اقدامات تخصصی برای بازگرداندن جریان آب
- توقف پروژه‌های عمرانی فاقد پیوست میراثی در شهرری
کارشناسانی چون علی بیت‌اللهی نیز معتقدند که امکان احیای چشمه‌علی از منظر فنی وجود دارد. احمد علوی، رییس کمیته گردشگری شورای شهر تهران نیز تأکید کرده که حجم قابل توجهی از آب در پشت مترو وجود دارد و با طرح‌های مطالعاتی مشترک میان شهرداری و وزارت میراث فرهنگی می‌توان آب را به چشمه بازگرداند.
دوستداران میراث فرهنگی هشدار داده‌اند که اگر امروز در برابر چنین تخریب‌هایی سکوت شود، فردا نوبت دیگر آثار تاریخی خواهد بود. آن‌ها پروژه‌های توسعه‌ای بدون پیوست میراثی را مصداق تخریب تدریجی تاریخ کشور می‌دانند و خواستار اصلاح روندهای عمرانی در مناطق تاریخی هستند.
چشمه‌علی امروز بیش از آب، به توجه نیاز دارد؛ توجهی که شاید بتواند دوباره صدای جوشش این کهن‌چشمه را در دل تهران طنین‌انداز کند.
منبع: روزنامه جهان صنعت
اخبار برگزیدهمحیط زیستلینک کوتاه :