انفجار سالمندی در ایران

سالمندی پدیده ای است با جنبه های زیستی، روانی و اجتماعی مختلف و بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی، ارتقاء وضعیت بهداشت و تغذیه، پیشرفت دانش و فناوری های پزشکی.

در کنار آنچه به عنوان سیاست کنترل موالید، اجرایی شده منجر به افزایش جمعیت سالمندان در ایران و جهان شده است.
 بر طبق آخرین آمار سال ۱۳۹۵ حدود ۹٫۳ درصد جمعیت کشور بالای ۶۰ سال سن دارند. یعنی ۷٫۴ میلیون نفر سالمند در کشور وجود دارد و پیش بینی می‌شود که این میزان تا ۳۰ سال آینده به حدود ۳۰ درصد افزایش یابد

و سیر صعودی افزایش جمعیت سالمندان بیش از پیش بیانگر نیاز به توجه ویژه و برنامه‌ریزی چند جانبه و بلند مدت برای تامین نیازهای این قشر از جامعه است.
ارتقای کیفیت خدمات ارائه شده به سالمندان در زمینه‌های پیشگیری، ارزیابی، تشخیص، درمان و پیگیری بیماری‌های سالمندان منوط به ارتقای دانش همکاران رشته‌های مختلف علوم پزشکی در زمینه سلامت سالمندان و ارائه برنامه‌های علمی – آموزشی متناسب و جدید توسط دانشگاه های علوم پزشکی است.

نیازهای دوران سالمندی

طب سالمندان یک رشته تخصصی بالینی پزشکی است که دانش آموختگان این رشته با کسب دانش و مهارت، نگرش لازم در جهت پیشگیری و درمان بیماری های سالمندان را پیدا می کنند. لیکن با توجه به محدودیت‌های موجود و همچنین پیش‌بینی «انفجار سالمندی» طی سال‌های آینده به نظر می‌آید.

در جهت ارتقای دانش و نگرش دانشجویان و اعضاء هیات علمی دانشگاه ها در امور مرتبط با سالمندان لازم است اقدام عاجلی کرد.
یکی از راه های توسعه طب سالمندان افزودن واحدهای درسی در مقطع دانشجویی و نیز انترنی است تا تمامی پزشکانی که در آینده با سالمندان مواجه می شوند از  دانش حداقلی در این زمینه بهره منده شده و توانایی خدمت رسانی به این قشر آسیب پذیر را داشته باشند.

امید است در سند ملی سالمندان که همزمان با روز جهانی سالمندان توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی رونمایی می شود، مباحث مربوط به تدوین و گسترش آموزش طب سالمندی در رشته‌های مختلف علوم پزشکی مورد عنایت قرار گرفته و از اهمیت ویژه ای برخوردار باشد.
ابتلای اغلب سالمندان به چندین بیماری زمینه‌ای، نیاز به تسلط کامل برای تشخیص بیماری‌ها و همچنین لزوم آشنایی کافی با موارد تداخل دارویی از مواردی است که در ارزیابی جامع و همه جانبه یک فرد سالمند اهمیت ویژه‌ای داشته و توجه به آنها  نقش موثری در روند بهبودی و بازتوانی و ارتقای کیفیت زندگی سالمندان دارد.

بیماری های دوران سالمندی

در دوران سالمندی علاوه بر بیماری هایی که از دوره های قبلی زندگی بر جای مانده اند، خطر ابتلا به افزایش فشار خون، کلسترول بالا ، دیابت،آب مروارید،آرتروز،افسردگی،سکته مغزی، سرطان‌ها، کم‌کاری تیروئید،پوکی استخوان، مشکلات ادراری و تغذیه ای، اختلال خواب، کاهش تعادل و آلزایمر نیز بیشتر دیده می شود.
 بالاترین میزان مرگ و میر در سنین ۶۰ تا ۷۰ سال در ایرانی‌ها به ترتیب بیماری‌های قلبی و عروقی، دیابت، بیماری‌های کلیوی و سرطان‌ها است و متاسفانه کمتر از ۴۰ درصد افراد مبتلا به فشار خون و مبتلا به دیابت تحت کنترل مناسب با داروها هستند.
هرچند بنابر تعریف افراد بالاتر از ۶۰ سال به عنوان سالمند معرفی می‌شوند

اما مطالعات و شواهد حاکی از آن است که سن تقویمی لزوما تعیین کننده سطح توانایی یا ناتوانی افراد نیست و بسیاری از افرادی که سن ۶۰ سال و بالاتر دارند به خوبی قادرند فعالیت‌های فیزیکی و شناختی موثری در جامعه داشته باشند.

سالمند کیست؟

حتی افرادی که در گروه‌های سنی بالاتر سالمندی قرار دارند، مانند افراد ۷۵ ساله تا ۸۵ ساله نیز علی‌رغم برخی محدودیت‌ها می‌توانند در جامعه نقش آفرین باشند.

بنابراین برنامه‌ریزی مناسب برای استفاده از توان سالمندان در جامعه و پرهیز از نادیده گرفتن توانایی‌های آنها هم از جهت سلامت سالمندان و هم از جهت برخورداری جامعه از تجربه و مشارکت آنها حائز اهمیت است.
و در این راستا باید در نظر داشت در  برنامه ریزی جامع و مناسب جهت بررسی کامل یک بیمار سالمند، می بایست بیمار را نه تنها از نظر ابتلا به اختلالات همه ارگانها و نیز مشکلات نورولوژیک همچون اختلالات حرکتی، افسردگی، عملکرد حافظه و اضطراب مورد بررسی قرار داد

بلکه می‌بایست شرایط زندگی بیمار،ارتباطات خانوادگی و اجتماعی او و حتی مخاطراتی که در محیط فیزیکی منزل برای سلامت سالمند عامل تهدید محسوب می شود  را نیز مورد توجه قرار داد.
در پایان اینکه هرچند پدیده سالمندی از نتایج توسعه است اما بی توجهی به ابعاد مختلف آن و همچنین نیازهای سالمندان می تواند مانع جدی در برابر توسعه قلمداد شود، در حالی که می توان با افزایش کیفیت زندگی سالمندان این تهدید را به فرصتی برای رشد روز افزون جامعه تبدیل کرد.

دکتر محمدرضا عزیزی

متخصص مغز و اعصاب، مدیر آموزش سازمان نظام پزشکی

عمومی