آب هم به سرنوشت اینترنت دچار می‌شود؟

جهان صنعت نیوز: در سال‌های اخیر، بحران‌های متعددی در حوزه تأمین منابع حیاتی مانند آب و دسترسی به اینترنت در شهرهای مختلف ایران شکل گرفته است. این بحران‌ها نه‌تنها زندگی روزمره مردم را دشوار کرده‌اند، بلکه فضایی را فراهم آورده‌اند که گروه‌های خاصی از شرایط نامطلوب موجود سوءاستفاده کرده و بازارهای غیررسمی و رانتی را شکل دهند. در این دیار، وقتی چیزی مانند اینترنت قطع می‌شود یا منابع حیاتی کمیاب می‌شود، فقط زندگی روزمره مردم نیست که تحت تأثیر قرار می‌گیرد؛ بلکه بازاری پررونق و تاریک در سایه همین بحران‌ها شکل می‌گیرد؛ بازاری که نامش «رانت» و «فساد» است. این بازارهای سوداگرانه در هر فرصتی که کمبودی به وجود بیاید، جان می‌گیرند و به سرعت رشد می‌کنند. شاید بحران رانت آبی به اندازه فیلترشکن نباشد اما با ادامه این روند کسانی که بیشتر در معرض قطعی آب قرار دارند و توان خرید آب بسته‌بندی یا پمپ آب را ندارند،  احتمالاً در بی‌آبی غرق خواهند شد.

قطعی آب؛ معضل بزرگ و بستر فساد

در ماهشهر، آبادان، اهواز و بسیاری دیگر از مناطق خوزستان، قطعی آب داستانی تکراری است که سال‌هاست مردم را رنج می‌دهد. این قطعی‌ها گاهی بیش از یک روز ادامه دارد و مواقعی هم که آب وصل است، کیفیت آن به حدی پایین است که قابل شرب نیست و مملو از گل و لجن است. وقتی آبی نیست یا قابل استفاده نیست، صرفه‌جویی هم دیگر معنایی ندارد. نداشتن آب آشامیدنی سالم، عدم امکان شستشو و رعایت بهداشت، مشکلات جدی جسمی و روانی ایجاد می‌کند. به گفته برخی از شهروندان، قطعی آب حتی از قطعی برق سخت‌تر است؛ چرا که برق فقط رفاه را کم می‌کند، اما نبودن آب زندگی را تهدید می‌کند.

در بحران، دلالان و سوداگران همیشه در کمین هستند

تجربه نشان داده وقتی چیزی کمیاب می‌شود، بازار سیاه و دلالی به سرعت شکل می‌گیرد. در این مناطق، وانت‌های آب‌فروشی که با قیمت‌های چند برابر آب بسته‌بندی می‌فروشند، هر روز فعال‌تر می‌شوند. این آب‌ها ممکن است کیفیت بالایی هم نداشته باشند، اما ناچاری و فشار بی‌آبی مردم را ناچار به خرید می‌کند. این کاسبی از کمبود نه تنها بار مالی تازه‌ای بر دوش مردم می‌گذارد، بلکه اعتماد عمومی به نهادهای مسئول را نیز زیر سؤال می‌برد.

بازار داغ فیلترشکن‌ها در سایه فیلترینگ

اگر قطعی آب و فروش آب بسته‌بندی نمونه‌ای از «کاسبی از کمبود منابع» است، فیلترینگ اینترنت نمونه‌ای از «کاسبی از محدودیت ارتباطی» است. وقتی دسترسی به شبکه‌های اجتماعی و سایت‌ها محدود می‌شود، بازار فروش فیلترشکن‌ها به شدت رونق می‌گیرد. شاید اینترنت از اهمیت آب برخوردار نباشد، اما نمی‌توان منکر شد که نقش اساسی در زندگی شهروندان به‌ویژه کسب‌وکارهای آنلاین دارد.

هر زمان که سیاست‌گذاری تصمیم به محدود کردن اینترنت می‌گیرد، میلیون‌ها کاربر برای دور زدن این محدودیت‌ها سراغ فیلترشکن‌ها می‌روند. شرکت‌ها و افرادی که خدمات فیلترشکن ارائه می‌دهند، این فرصت را برای درآمدزایی با فروش اشتراک‌های پرسرعت و به‌قول خودشان ایمن به کار می‌گیرند. اما این بازار هم پیچیدگی‌های خودش را دارد. با وجود تقاضای بالا، این بازار سوداگرانه و پرمخاطره است. همچنین بحث حفظ حریم خصوصی کاربران و امنیت داده‌ها از دغدغه‌های مهم این حوزه است که کمتر به آن توجه می‌شود. حالا طبقاتی شدن است که رونق می‌گیرد؛ مانند اینترنت طبقاتی و آزاد که به عده‌ای تعلق می‌گیرد و عده‌ای از دسترسی به یک سایت ساده هم محروم هستند.

بازار رانت مشترک بین آب و اینترنت

چه در قطعی آب و چه در فیلترینگ اینترنت، یک حقیقت تلخ پابرجاست: «رانت» و سوءاستفاده از موقعیت کمبود. این بازارهای رانتی هم بار مالی اضافی روی مردم تحمیل می‌کنند و هم باعث نابرابری و بی‌اعتمادی به سیستم می‌شوند.

در آب، وقتی منابع محدود است، دلالان بازار فروش آب بسته‌بندی و وانت‌های آب‌فروشی را کنترل می‌کنند. در بحث اینترنت، محدودیت‌های اعمال‌شده باعث ظهور بازار فیلترشکن‌ها و خدمات عبور از فیلترینگ می‌شود. کسانی که پول بیشتری دارند، دسترسی به آب سالم یا اینترنت آزاد دارند و طبقات ضعیف‌تر بیشتر آسیب می‌بینند. کاهش اعتماد عمومی، فساد و سوءاستفاده از بحران‌ها، اعتماد مردم به نهادهای دولتی را سلب می‌کند. این بحران‌ها به همراه سوءاستفاده، باعث ناامیدی و دلزدگی مردم می‌شود.

وقتی در ایران بحران کمبود منابع یا محدودیت‌ها ایجاد می‌شود، بازارهای رانتی و فساد در سایه آن رشد می‌کنند و مردم بیش از پیش زیر فشار اقتصادی و اجتماعی قرار می‌گیرند. این چرخه باید با هوشمندی، سیاست‌گذاری درست و همراهی مردم و دولت شکسته شود تا منابع حیاتی به شکلی عادلانه و پایدار در اختیار همه قرار گیرد.

 

اجتماعی و فرهنگیاخبار برگزیده