وزیر علوم: مهاجرت پژوهشگران ادامه دارد | چرا دانشگاه‌ها توان جذب را ندارند؟

جهان صنعت نیوز، حسین سیمایی صراف در نشست خبری صبح امروز که در سالن اجتماعات شهید مطهری دانشگاه تربیت مدرس برگزار شد، ضمن گرامیداشت یاد شهدای دفاع مقدس
جنگ ۱۲ روزه گفت: ما خوشحالیم که در فرهنگ ما تجاوز و تعدی به دیگران جایگاهی ندارد. ما همیشه در موضع دفاعی بودیم و دیگران به ما حمله‌ور شدند.

وی با اشاره به روز جهانی صلح، ادامه داد: اسلام در دوگانه جنگ و صلح، صلح را ترجیح داده است؛ جنگ در اسلام همیشه دفاعی است. به همین دلیل ما شروع کننده جنگ نه در جنگ تحمیلی ۸ ساله و جنگ اخیر نبودیم. امیدواریم خداوند سایه جنگ و جنگ طلبان را کم کند. با این وجود ما جنگ بلد هستیم اگر جنگ پیش بیاید و دفاع جانانه انجام می‌دهیم.

سیمایی صراف ضمن تبیین تصویر دانشگاه در اذهان جامعه خاطر نشان کرد: همیشه تصویر از دانشگاه این بود که آموزشگاه و یک آموزشگاه عالی است، ولی امروز این تصویر تمام واقعیت نیست
امروز دانشگاه از آموزش شروع شده و به مرحله نوآوری و فناوری می‌رسد. یک سر جریان در دانشگاه و سر دیگر در پارک‌های علم و فناوری است.

وی ادامه داد: نقطه آغازین پارک‌های علم و فناوری در سیلیکون ولی بود که در آن شرکت‌های فناوری گرد هم جمع آمدند و پایتخت فناوری جهان را ساختند. در ایران در دهه ۷۰ این مفهوم بومی شد و پارک‌ها از شهرک علم و فناوری اصفهان آغاز شدند. در این سال‌ها پارک‌های علم و فناوری ایران از یک پارک به ۵۸ پارک افزایش یافته است و بیش از ۶۰ هزار فناوری شاغل در این پارک‌ها هستند و پارک‌ها در سال گذشته ۱۲۹ همت درآمد داشتند.

سیمایی صراف پیشنهاد کرد که خبرنگاران برای اخبار به دانشگاه‌ها بسنده نکنند و برای ترویج علم و تشویق نسل جهان برای آینده نسل جوان به پارک‌ها نیز بپردازند.

وزیر علوم با اشاره به چهار نسل دانشگاهی گفت: نسل اول، نسل آموزش محور بود. نسل دوم دانشگاه پژوهش محور است و لذا می‌بینیم که در این دانشگاه علم و دانش تولید می‌شود و طبیعت شناخته می‌شود. در نسل دوم دانشگاه‌ها علاوه بر کلاس با آزمایشگاه‌های بزرگ مواجه می‌شویم. تا پیش از انقلاب اسلامی بیشتر دانشگاه‌های ما آموزش محور بودند؛ نه اینکه در آن دوران هیچ پژوهشی انجام نشده باشد، پژوهشگران و اساتید فرهیخته‌ای حضور داشتند ولی فضای غالب دانشگاه پژوهش محور نبود.

وی با اشاره به نسل سوم دانشگاه‌ها که دانشگاه‌های کارآفرین و نوآور هستند، گفت: در این نسل علاوه بر آموزش و پژوهش ایده‌ها تجاری‌سازی و تبدیل به محصول می‌شوند و کاربرد پیدا می‌کنند. در این مرحله بود که ما نیز به فکر تأسیس پارک‌ها افتادیم و تغییر نام وزارت علوم، تحقیقات و فناوری اتفاق افتاد.

سیمایی صراف اظهار کرد: نسل چهارم یکی از شعارهای ما در این دوره بود و دانشگاه با مسئولیت اجتماعی بود؛ دانشگاهی که حل مسئله کند و به بیرون از خود فکر کند، تعهد داشته باشد به توسعه کشور و فرهنگ و جامعه کشور فکر کند. این دانشگاه در خدمت جامعه و توسعه است. این دانشگاه مسئولیت‌پذبر و پاسخگو است.

وی با بیان اینکه در حال حاضر همه دانشگاه‌های ما در یک سطح نیستند، گفت: نباید از همه دانشگاه‌ها یک کارکرد را انتظار داشت ولی دانشگاه‌هایی داریم که هر سه مسئولیت را انجام می‌دهند. خبرنگاران باید این نهاد را بیشتر به جامعه بشناسانند. بسیاری از دانشجویان حتی با این مسئولیت ها و برنامه‌ها آشنا نیستند. آشنایی با این ماموریت‌ها سبب انگیزه به دانشجویان می‌شود.

اسنپ بک شامل حوزه‌های علمی نمی‌شود. سال گذشته در جلسه یونسکو اعلام کردم تحریم‌ها نباید شامل حوزه‌های علم و فناوری شود در آنجا با تعجب و صادقانه عنوان کردند که ما تصور می‌کردیم تحریم شامل حوزه دانش و پژوهش نیز می‌شود ولی توضیح دادیم بر اساس اسناد حقوقی مسائل علمی شامل تحریم‌ها نیستند. اگر دنیا پایبند حقوق بین‌الملل باشد، نباید علم و دانش تاثیری از این موضوع بگیرد، ولی متاسفانه این اتفاق می‌افتد.

وی اظهار کرد: ما بررسی کردیم و دیدیم استادان ما که با اساتید خارجی مقاله مشترک داشتند، راندمان کاری بالاتری داشتند و تعداد مقالات آنها دو تا چهار برابر بیشتر بوده است.

آمار مهاجرت پژوهشگران و تأثیر آن بر رتبه علمی ایران

وزیر علوم با بیان اینکه از ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۲، ۱۲ هزار پژوهشگر از کشور خارج شده‌اند، گفت: منظور از پژوهشگر افرادی هستند که در کشور ما تحصیل کرده‌اند ولی از کشور خارج شدند و در یک نشریه معتبر بین‌المللی با نام پژوهشگاه و دانشگاه خارجی مقاله منتشر کرده‌اند. تعداد مقالات منتشر شده این افراد در این دوره ۲۸ هزار مقاله بوده است.

وی افزود: اگر این ۲۸ مقاله با نام یک دانشگاه ایران منتشر میشد، رتبه علمی ایران امروز ۱۷ نبود. طبق قانون برنامه باید رتبه علمی ۱۴ شود؛ اگر همین تعداد مقاله پژوهشگران مهاجر، به مقالات امسال اضافه شده بود، همین امسال رتبه علمی ما ۱۴ می‌شد.

وی با اشاره به دلایل مهاجرت گفت: مهاجرت دلایل مختلف دارد، دلایل اقتصادی نیز دارد. درست است که همه زندگی و عشق پژوهشگران پژوهش است، ولی زندگی آنها با شرایط فعلی تامین نمی‌شود، منزلت اجتماعی اساتید تامین نمی‌شود. یک دلیل مهاجرت نیز انتخاب شخصی است که ما نمی‌توانیم کاری به آن داشته باشیم. جذابیت‌های مقصد و امکانات و تجهیزات نیز از دیگر دلایل است.
برخی پژوهشگران می خواهند زندگی علمی داشته باشند ولی تجهیزات ما پاسخگوی نیازهای آنها نیست؛ اگر آزمایشگاه او را تجهیز می کردیم، مهاجرت نمی‌کردند.

اقدامات وزارت علوم برای احداث آزمایشگاه‌های مرجع ملی

وزیر علوم با اشاره به اقدامات انجام شده در این زمینه گفت: چند تفاهم‌نامه برای احداث آزمایشگاه‌های مرجع ملی منعقد شد، و آخرین تفاهم نامه با معاونت علمی برای احداث آزمایشگاه‌های جدید بود.

کمبود بودجه آموزش عالی و لزوم سرمایه‌گذاری در پژوهش

وزیر علوم در مورد کمبود بودجه پارک‌های علمی و فناوری و مشکلات اراضی پارک‌ها و برنامه برای رشد اقتصاد دانش‌بنیان گفت: ما مجبور به سرمایه‌گذاری در حوزه نوآوری و فناوری هستیم اگر سرمایه گذاری نکنیم وابسته به اقتصاد مواد خام و …. خواهیم ماند.

وی با اشاره به سهم پژوهش از تولید ناخالص ملی، گفت: این سهم در کشور ما حدود نیم درصد است، در حالی که طبق برنامه هفتم توسهه ۲ درصد باید باشد. میانگین در دنیا ۱۰ درصد است و این میزان در کره جنوبی ۲۹ درصد است‌. این در شرایطی است که میزان تولید ناخالص داخلی در بسیاری از کشورها بیشتر است.

سیمایی صراف با بیان اینکه سرمایه‌گذاری در پژوهش و فناوری یک اجبار است، افزود: برای توسعه و امنیت نیازمند سرمایه‌گذاری در این حوزه هستیم. همچنین بودجه آموزش عالی در سال ۹۳ که ۳.۲ درصد از اعتبارات ملی بوده به حدود ۲ درصد رسیده و بیش از یک درصد بودجه آموزش عالی کمتر شده است. بسیاری از کشورها، توسعه را با آموزش عالی و سرمایه‌گذاری در فناوری آغاز کرده‌اند.

وی در مورد بودجه معاونت فناوری گفت: از ابتدای مسئولیت من بودجه معاونت فناوری ۶ برابر شده است. علاوه بر این به سمت منابع دیگر مثل بخش خصوصی رفتیم و ۱.۲ همت بودجه در حوزه هوش مصنوعی، ۵ همت با فولاد مبارکه و همچنین با ستاد اجرایی فرمان امام توافق کردیم به ۱۰ هزار واحد کسب و کار اختصاص یابد. مجموعا به دلیل تنگنا در بودجه آموزش عالی به سمت منابع دیگر خارج از وزارت علوم رفتیم و در مجموع ۲۰ همت توافق کردیم که از بخش خصوصی وارد دانشگاه شود. تعداد قابل توجهی از این تفاهم‌نامه ها به قرارداد منجر شده است.

منبع: مهر

دانش و فناوری