ترامپ و نتانیاهو: آیا توافقات پس از جنگ غزه می‌تواند آینده سیاسی اسرائیل را تغییر دهد؟

جهان صنعت نیوز، در میدان «گروگان‌ها» در تل‌آویو، دونالد ترامپ بر صحنه سلطه دارد. بنرهایی با شعار «ما ترامپ را دوست داریم» به شکل پرشور از رئیس‌جمهور آمریکا قدردانی می‌کنند. برای خانواده‌های اسرای اسرائیلی ربوده شده در غزه، و برای جمعیتی که دو سال از مبارزه آن‌ها حمایت کردند، روایت روشن است: با بازگشت اسرا، ترامپ کاری را انجام داد که بنیامین نتانیاهو نمی‌توانست،یا نمی‌خواست انجام دهد.

ماه‌هاست که اتهام علیه نخست‌وزیر اسرائیل ثابت مانده است. خانواده‌های گروگان‌ها و مخالفان سیاسی نتانیاهو بر این باورند که او جنگ در غزه را برای بقای سیاسی خود طولانی‌تر کرد. عملیات نظامی، رضایت متحدان راست‌گرای افراطی او را جلب می‌کرد، کسانی که خواستار گسترش حملات اسرائیل به غزه بودند و رؤیای اشغال کامل این منطقه را در سر داشتند.

بر اساس گزارش سی‌ان‌ان، یائیر لاپید، رهبر اپوزیسیون، در دسامبر گذشته گفت: «نتانیاهو حاضر نیست بهای سیاسی بازگرداندن همه گروگان‌ها را بپردازد» اما با بازگشت ترامپ به کاخ سفید در اوایل سال ۲۰۲۵، شرایط به‌طور چشمگیری تغییر کرد.

نتانیاهو بارها ترامپ را «بهترین دوست اسرائیل در تاریخ ریاست‌جمهوری آمریکا» توصیف کرده است. او پیش‌تر از درگیری با دولت‌های دموکرات آمریکا برای کسب امتیاز سیاسی در داخل اسرائیل بهره‌برداری کرده بود، اما چنین کاری را با ترامپ نمی‌کند. ترامپ نیز هر زمان لازم بداند از این اهرم استفاده می‌کند.

فشار ترامپ بر نتانیاهو

در ژانویه، رئیس‌جمهور آمریکا فشار قاطعی بر نتانیاهو وارد کرد تا توافقی را بپذیرد که منجر به بازگشت ۳۰ گروگان زنده و هشت جسد به اسرائیل شد. این طرح در اصل از طرف جو بایدن بود، اما ترامپ بود که نتانیاهو را وادار به پذیرش کرد.

در ماه ژوئن، در جریان جنگ ۱۲ روزه میان اسرائیل و ایران، ترامپ دستور توقف حمله هوایی قریب‌الوقوع اسرائیل را صادر کرد و در پست خود در تروث سوشال نوشت: «خلبان‌هایتان را همین حالا به خانه برگردانید.» و جنگنده‌ها در میانه پرواز بازگشتند.

هفته گذشته، نفوذ ترامپ بار دیگر آشکار شد؛ زمانی که او نتانیاهو را مجبور به عذرخواهی بی‌سابقه از قطر به‌دلیل حمله ناکام ۹ سپتامبر به رهبران حماس در دوحه کرد. این عذرخواهی با تصویری تحقیرآمیز از تماس تلفنی با کاخ سفید همراه بود که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد.سپس ترامپ در جریان سفر نتانیاهو به واشنگتن، طرح بلندپروازانه ۲۰ ماده‌ای خود برای پایان کامل جنگ را اعلام کرد.

دستور توقف بمباران

پس از آنکه حماس اعلام آمادگی برای مذاکره کرد، ترامپ مستقیماً به اسرائیل دستور داد بمباران غزه را متوقف کند و حماس که هنوز در فهرست گروه‌های تروریستی وزارت خارجه آمریکا قرار دارد را «آماده صلح پایدار» خواند.

او سپس فرستاده خود، استیو ویتکاف، و دامادش جرد کوشنر را به قاهره اعزام کرد تا توافق را نهایی کنند. سرانجام، چهارشنبه شب اعلام کرد که «صلح در راه است» و همه ۴۸ گروگان باقی‌مانده در مرحله نخست توافق آزاد خواهند شد.

نتانیاهو، از سوی خود، پیوسته اتهام تسلیم شدن در برابر فشار آمریکا را رد کرده است. او تلاش کرد آتش‌بس را به‌عنوان «نقطه عطفی در هماهنگی استراتژیک بی‌سابقه» معرفی کند و آن را «یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای ما» در جنگی دو‌ساله توصیف کرد که بنا بر آمار مقامات غزه، بیش از ۶۷ هزار کشته بر جای گذاشته است. او در بیانیه‌ای تلویزیونی گفت: «هر کس می‌گوید این توافق گروگان‌ها از ابتدا روی میز بود، حقیقت را نمی‌گوید.»

برخلاف خواسته‌های پیشین حماس، طرح ترامپ تضمین می‌کند که ارتش اسرائیل حضور خود را بر حدود نیمی از نوار غزه حفظ کند. نتانیاهو این را یک پیروزی می‌داند: گروگان‌ها بازگشته‌اند، ارتش مواضع خود را حفظ کرده، و حماس تضعیف شده است.

با این حال، این طرح کمتر از «پیروزی کامل»ی است که نتانیاهو دو سال وعده‌اش را داده بود. مرحله نخست، حماس را همچنان مسلح و فعال باقی می‌گذارد، خلع سلاح یا تبعید رهبران را تضمین نمی‌کند، و آینده اداره غزه پس از جنگ همچنان نامشخص است.

با این وجود، مردی که وادار به پذیرش آتش‌بس شد، شاید در عین حال راه گریزی یافته باشد از جنگی طولانی و نامحبوب که می‌توانست پیش از انتخابات سال آینده اسرائیل، او را به بن‌بست سیاسی بکشاند. به گفته دو مقام اسرائیلی، بنیامین نتانیاهو یکی از نویسندگان اصلی طرح ۲۰ ماده‌ای دونالد ترامپ بوده است. به گفته این مقامات، پس از جنگ کوتاه اسرائیل با ایران در ماه ژوئن، ترامپ و نتانیاهو توافق کردند که «وقتی ایران هدف قرار گرفت، باید جنگ غزه پایان یابد.»

مذاکره صلح

در حالی که مذاکره‌کنندگان میانجی برای دور دیگری از گفت‌وگوهای بی‌نتیجه به دوحه رفت‌وآمد داشتند، نزدیک‌ترین مشاور نتانیاهو، ران درمر، به‌صورت موازی با دولت ترامپ و کشورهای عرب حوزه خلیج فارس بر روی طرحی کار می‌کرد که در نهایت به نقشه آتش‌بس ترامپ تبدیل شد. یکی از منابع گفت: «طرح نهایی پر از اثر انگشت‌های درمر است»، هرچند اذعان کرد که در مراحل پایانی، ترامپ شروطی را تحمیل کرد که نتانیاهو ناچار به پذیرش آن‌ها شد، از جمله امکان ایجاد مسیری برای تشکیل کشور فلسطین.

نکته کلیدی این بود که نتانیاهو توافقی طراحی کرد که در آن «درِ خروج اضطراری» مورد علاقه‌اش محفوظ بماند. طرح صلح بلندپروازانه ترامپ در نهایت مرحله‌بندی‌شده و مشروط باقی ماند و برای نتانیاهو فضای مانور سیاسی نزد ائتلاف تندرویش فراهم کرد.

بر اساس این توافق، خروج کامل ارتش اسرائیل منوط به خلع سلاح کامل حماس است، بندی مبهم که عمداً به گونه‌ای طراحی شده تا نتانیاهو بتواند ادعا کند اسرائیل حق ازسرگیری جنگ را حفظ می‌کند، در حالی که مقامات حماس می‌گویند آمریکا تضمین داده که جنگ از سر گرفته نخواهد شد.

نهوم بارنئا، روزنامه‌نگار باسابقه اسرائیلی روز جمعه در روزنامه یدیعوت آحارونوت نوشت: این توافق «بیشتر از پنیر سوئیسی سوراخ دارد» و «تمایل به توافق در آن بیشتر از دستورالعمل‌های اجرایی است.»

همین ابهام است که فعلاً ائتلاف نتانیاهو را سرپا نگه داشته است. با وجود تهدیدهای راست‌گرایان افراطی برای سرنگونی دولت، دو وزیر تندرو، ایتامار بن‌گویر و بتسلئل اسموتریچ، اعلام کرده‌اند در دولت می‌مانند، زیرا نتانیاهو به آن‌ها اطمینان داده که «جنگ هنوز تمام نشده» و اسرائیل حق دارد اگر حماس خلع سلاح نشود، دوباره بجنگد. نتانیاهو شاید مجبور شده باشد به جنگ پایان دهد، اما به‌اندازه کافی فضای مانور باقی گذاشته تا بگوید چنین نکرده است.

انتخابات اسرائیل

تصمیم او همچنین تحت تأثیر تقویم سیاسی آینده بود. انتخابات بعدی اسرائیل رسماً برای اکتبر ۲۰۲۶ برنامه‌ریزی شده، اما بعید است تا آن زمان به تعویق بیفتد. یک منبع اسرائیلی به سی‌ان‌ان گفته است: «چند ماه پیش نتانیاهو متوجه شد که جنگ برایش به یک بار سیاسی تبدیل شده و نمی‌خواست وارد انتخابات شود در حالی که گروگان‌ها هنوز در اسارت هستند، یادآوری برای روز فاجعه‌بار هفتم اکتبر.»
چالش بزرگ و روایت رستگاری

چالش اصلی نتانیاهو در انتخابات آینده، پاسخگویی به‌خاطر مرگبارترین روز در تاریخ اسرائیل خواهد بود؛ روزی که ۱۲۰۰ نفر کشته و بیش از ۲۵۰ نفر به غزه ربوده شدند. دو سال پیش، به نظر می‌رسید نتانیاهو از نظر سیاسی تمام شده است. اکثریت اسرائیلی‌ها خواستار استعفای او بودند و اعتراضات هفتگی خواستار برگزاری انتخابات جدید می‌شد.

اما ترامپ برای او روایتی تازه از رستگاری سیاسی ساخت. پایان جنگ به نتانیاهو فرصتی برای رهایی از تیترهای روزانه درباره تلفات ارتش، فشار بر نیروهای ذخیره، انزوای فزاینده بین‌المللی و خسارات سنگین اقتصادی می‌دهد، همه عواملی که بار سنگینی بر دوش یک کمپین انتخاباتی خواهند بود. و همان‌طور که ترامپ بارها گفته، آتش‌بس در میان مردم اسرائیل بسیار محبوب است. هرچند نظرسنجی‌های دقیق درباره تأثیر انتخاباتی این توافق هنوز منتشر نشده، اما نظرسنجی‌های پیشین نشان داده‌اند که بین ۶۰ تا ۷۰ درصد اسرائیلی‌ها از آن حمایت می‌کنند.

نمایندگان آمریکا در جلسه کابینه اسرائیل

ترامپ در مصاحبه‌ای با شان هنیتی از شبکه فاکس نیوز، با اشاره به گفت‌وگوی تلفنی با نتانیاهو گفت: «بی‌بی به من گفت باورم نمی‌شود؛ همه من را دوست دارند. از آن مهم‌تر، دوباره عاشق اسرائیل شده‌اند.» کارزار انتخاباتی نتانیاهو عملاً آغاز شده است: جنگ تمام شده، گروگان‌ها به خانه بازگشته‌اند، مقاومت تضعیف شده‌، و حالا در کنار ترامپ، او تلاش خواهد کرد روند عادی‌سازی روابط منطقه‌ای را گسترش دهد. نتانیاهو به‌خوبی از محبوبیت بالای دونالد ترامپ در اسرائیل که بسیار بیشتر از محبوبیت خودش است آگاه است، و منابع می‌گویند قصد دارد او را در مرکز کارزار انتخاباتی آینده‌اش قرار دهد.

در اقدامی کم‌سابقه، نتانیاهو روز پنجشنبه جرد کوشنر و استیو ویتکاف را به جلسه کابینه اسرائیل دعوت کرد؛ جلسه‌ای که در آن توافق آتش‌بس به تصویب رسید. خود ترامپ هم دوشنبه اسرائیل رفت. انتظار می‌رود نتانیاهو هر لحظه از این سفر را با دقت صحنه‌سازی کند تا بیشترین تأثیر سیاسی را به‌دست آورد و بر موج محبوبیت ترامپ سوار شده، مستقیم به سوی انتخابات حرکت کند.

اگرچه فشار ایالات متحده نتانیاهو را وادار کرد شرایطی را بپذیرد که ماه‌ها از آن طفره می‌رفت، اما با قرار دادن ترامپ در مرکز روایت به‌عنوان «منجی معامله‌گرِ عاشق اسرائیل»، او تلاش دارد جادوی سیاسی خود را به کار گیرد: تبدیل توافقی تحمیلی به سرمایه‌ای طلایی برای انتخابات. این استراتژی همچنین می‌تواند توجه افکار عمومی را از پرونده طولانی فساد نتانیاهو منحرف کند؛ پرونده‌ای که ترامپ نیز خواستار لغو آن شده است.

با این حال، پرسش اصلی باقی می‌ماند: آیا حمایت ترامپ می‌تواند میراث نتانیاهو را بازنویسی کند؟ نخست‌وزیری که شاهد بزرگ‌ترین شکست امنیتی و طولانی‌ترین جنگ تاریخ اسرائیل بود؟

 

سیاسی