ابهام در اجرای طرح اخراج اتباع غیرمجاز؛ بازگشت چراغ‌خاموش مهاجران افغان؟
با گذشت چند ماه از آغاز طرح اخراج گسترده اتباع غیرمجاز افغانستانی از ایران، حالا نشانه‌هایی از سردرگمی و تناقض در اجرای این سیاست دیده می‌شود؛ از یک سو آمارها از افزایش خروج اتباع خبر می‌دهند و از سوی دیگر کارفرمایان دوباره به دنبال جذب این نیروی کار ارزان و بدون جایگزین هستند.
هما میرزایی- جهان صنعت نیوز: چند ماه پیش بود که تصمیم وزارت کشور مبنی بر اخراج گسترده اتباع غیر مجاز افغانستانی به تیتر یک خبرگزاری‌ها و بحث داغ محافل مردمی تبدیل شد. این طرح با واکنش‌های گسترده از سوی مردم، کارفرمایان و سیاستگذاران روبه‌رو شد؛ کارفرمایان از عدم امکان جایگزینی کارگر ایرانی ابراز نگرانی کرده، بخشی از مردم از این تصمیم حمایت قاطعانه کردند و بخش دیگری عدم توجه به حقوق انسانی این افراد در پروسه بازگردانده شدن به کشور مبدا را نقض حقوق بشر و اقدامی غیر انسانی توصیف کردند. انتشار تصاویر متعدد از خانواده‌های سرگردان در مرزها توجهات سازمان‌های حقوق بشری مردم نهاد را به این موضوع جلب کرد، اما با حمایت اکثریت جامعه از این اقدام این روند به طور جدی دنبال شد. حالا و پس از گذشت چند ماه سرنوشت این طرح در هاله‌ای از ابهام فرو رفته است؛ فرماندار تایباد (که با در اختیار داشتن ۹۰ کیلومتر مرز مشترک با افغانستان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است) از افزایش ۳۰ درصدی خروج اتباع غیرمجاز خودمعرف افغان از مرز دوغارون در مهرماه نسبت به ماه‌های تیر و مرداد خبر داده و می‌گوید: «از ابتدای امسال بیش از یک میلیون و ۲۰ هزار نفر از این مرز به افغانستان بازگشته‌اند. همچنین خروج اتباع شناسایی و دستگیر شده از سراسر کشور نیز در مهرماه ۱۰ درصد افزایش داشته است.» از سویی دیگر اخبار غیر رسمی حاکی از چراغ سبز مجدد به حضور اتباع غیر مجاز هستند. در این چند ماه کارفرمایان به خصوص در صنایع ساختمانی و شهرک‌های صنعتی از کاهش تعداد کارگران اتباع گلایه کرده و بررسی‌ها نشان می‌دهد با فروکش کردن موج ابتدایی اخراج‌ها دوباره اقدام به انتشار آگهی برای به کارگیری این افراد کرده‌اند. بر اساس ماده ۱۲۰ قانون کار، کارفرمایان صرفاً در صورتی مجاز به استفاده از نیروی کار خارجی هستند که مجوز اقامت و پروانه کار معتبر از وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی برای آنان صادر شده باشد. اما واقعیت چیز دیگری را نشان می‌دهد؛ اکثریت قریب به اتفاق کارگران مشغول به کار در شهرک‌های صنعتی و ساختمان‌سازی را اتباع غیر مجاز تشکیل می‌دهند.
تب اخراج پس از جنگ ۱۲ روزه خوابید؟
بر اساس آمار رصدخانه مهاجرت در تابستان ۱۴۰۰ روزانه بین ۳۰ تا ۳۵ هزار ورود غیر قانونی از افغانستان به ایران رخ داده و روزانه بین ۵ تا ۷ هزار ویزا صادر شده است. طبق آماری که معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرده بود، تا پایان خرداد ۱۴۰۴، در مجموع ۴۳۳ هزار و ۴۹۱ نفر نیروی کار خارجی شناسنامه‌دار در ایران فعالیت داشتند؛ از این تعداد، کمتر از ۱۰ هزار نفر نیروی کار متخصص خارجی و حدود ۴ هزار و ۲۵۰ نفر نیروی کار خارجی غیرمتخصص محسوب می‌شوند. اما تخمین‌ها از حضور کارگران غیر قانونی تا ۳ میلیون نفر نیز می‌رسید. پس از جنگ ۱۲ روزه و با جلب توجه جامعه به امکان تهدیدات امنیتی اتباع غیر مجاز اسکندر مومنی، وزیر کشور اینگونه اعلام کرد: «از نظر ظرفیت و توان، کشور ما نمی‌تواند پذیرای این حجم از اتباع باشد. هیچ کجای دنیا مثل ایران تا این اندازه میزبان اتباع خارجی نیست؛ به طوریکه که بتوانند آزادانه وارد شوند و در همه عرصه‌ها فعال باشند.»
دوگانه غیر قابل حل؛ جوانان جویای کار و فرصت‌های شغلی خالی
طبق قانون اتباعی که متقاضی کار در ایران هستند باید درخواست خود را در سامانه جست‌وجوی مشاغل ثبت کنند، تا در صورت نبود نیروی کار ایرانی برای شغل درخواستی بتوانند با تایید وزارت کار مشغول به کار شوند. اما در عمل اکثریت این کارگران از این روش پیروی نکرده و با ویزای توریستی وارد ایران می‌شوند، و با رایزنی با کارفرمایان در ایران ماندگار می‌شوند. دوگانه به وجود آمده در بازار کار ایران کنترل این وضعیت را دشوارتر از هر زمانی کره است؛ از سویی جوانان جویای کار بسیاری در کشور وجود دارند و از سویی دیگر فرصت‌های شغلی خالی زیادی نیز وجود دارند اما به دلیل سختی کار و عدم تطابق حقوق و دستمزد با هزینه‌های جاری درخواست برای آن‌ها وجود ندارد. کارشناسان بازار کار می‌گویند نرخ بالای بیکاری، به‌ویژه در میان جوانان و فارغ‌التحصیلان، نشان می‌دهد که عرضه نیروی کار ایرانی وجود دارد، و اگر حقوق قانونی رعایت شود، نیروی داخلی می‌تواند جایگزین مناسبی باشد.
اولویت نیروی کار ایرانی؛ تنها روی کاغذ
مالک حسینی، معاون توسعه کارآفرینی و اشتغال وزیر کار درباره طرح جدید به کارگیری اتباع خارجی می‌گوید: «از ابتدای مهر ۱۴۰۴ با همکاری وزارت کشور و وزارت امور خارجه، صدور ویزای کارگری به ویژه برای اتباع افغانستانی آغاز شده و کارفرمایان می‌توانند از طریق سامانه اشتغال اتباع خارجی درخواست خود را ثبت کنند. در صورت نبود کارجوی ایرانی داوطلب، برای سال اول ویزای ۹ ماهه صادر می‌شود که بر اساس عملکرد نیروی کار خارجی و همچنین شرایط عرضه نیروی کار ایرانی با درخواست کارفرما قابلیت صدور مجدد برای سال بعد از مبدا را خواهد داشت.توافق اولیه با وزارت امور خارجه برای صدور حداکثر ۲۰۰ هزار ویزای کارگری در سال اول بر اساس تقاضا صورت گرفته و هدف اصلی این فرایند، شفاف‌سازی و رصد نیروی کار مجاز اتباع خارجی برای جلوگیری از ورود غیرقانونی است.»
فعال صنعتی: وقتی تولید نداریم چه‌گونه دستمزدها را بالا ببریم؟
یکی از فعالین اقتصادی تولیدکننده در شهرک صنعتی خاوران درباره تاثیر اخراج اتباع غیر مجاز در روند تولید به جهان‌صنعت نیوز می‌گوید: «بخش بزرگی از اتباع غیر مجاز از شهرک‌های صنعتی جمع‌آوری شده‌اند و این موضوع روند تولید ما را به شدت تحت تاثیر قرار داده است. اکثر واحدهای تولیدی با مشکل کمبود نیروی کار مواجه شده‌اند و کارگران ایرانی تمایلی به کار کردن ندارند.» از او می‌پرسیم چرا کارفرمایان حاضر نیستند کارگران ایرانی را با دستمزدهای منطقی‌تر و حق بیمه مکفی به کار بگیرند؟ در جواب می‌گوید: «با این شرایط اقتصادی و قطعی‌های مکرر برق و گاز که تولید ما را حداقل برای ۲ روز در هفته تعطیل کرده است، چه‌طور انتظار دارید افزایش دستمزد داشته باشیم؟ همین الان هم با افزایش نرخ ارز قادر به تولید با تمام ظرفیت نیستیم و بسیاری از تجهیزات خط تولیدمان را از دست داده‌ایم. از طرفی دیگر، کارگران افغانستانی غیر مجاز عمدتا در کارهای سطح پایین مشغول هستند و اصطلاحا کارگر صفر هستند و دستمزدهای زیر ۱۵ میلیون تومان دریافت می‌کنند؛ خب نیروی کار ایرانی عملا تمایلی به این مشاغل ندارد.»
اخبار برگزیدهصنعت و معدنلینک کوتاه :