زعفران و پسته باید در اولویت های صادراتی قرار گیرد

جهان صنعت نیوز: از این رو کالاهای غیر نفتی به عنوان یکی از منابع مهم درآمدهای ارزی این روزها از درجه اهمیت زیادی در حوزه صادرات برخوردار هستند که از جمله آنها می توان به مهمترین محصولات کشاورزی ایران از جمله زعفران و پسته اشاره کرد.

در واقع پسته در کنار محصول زعفران یکی از مهمترین محصولات صادراتی بخش کشاورزی ایران محسوب می شود که در اقتصاد کشاورزی ایران نقش قابل توجهی دارد. پسته به دلیل ارزآوری، ایجاد اشتغال، ایجاد ارزش افزوده و سایر جنبه‌های اقتصادی، از اهمیت بالایی برخوردار است و می تواند در راستای کاهش آسیب پذیری اهداف توسعه اقتصادی، در زمینه گسترش صادرات غیر نفتی و تنوع بخشیدن به درآمدهای صادراتی کشور به شدت تاثیرگذار باشد.

این در حالی است که طی سال های اخیر مشکلات زیادی در حوزه صادرات زعفران و پسته ایجاد شده به طوری که تا کنون آنطور که باید و شاید نتوانسته ایم از پتانسیل های صادراتی این محصولات برای اقتصاد درآمدزایی کنیم. به عنوان مثال سال گذشته به دلیل سرمازدگی بهاره و قرار داشتن در سال ناباروری پسته، محصول برداشتی کاهش چشمگیری داشت و با توجه به اینکه در کشت و تولید پسته دچار ضعف و کاستی های محرزی هستیم، نتوانستیم به درستی در این زمینه اقدامات لازم را انجام دهیم .

با این حال واقعیت این است که ایران طی سال های متمادی بزرگ­ترین تولیدکننده و صادرکننده پسته در سطح جهانی بوده و از این پس باید اقداماتی را در دستور کار قرار دهد که صادرات محصولات کشاورزی با توسعه روبرو شود. به گفته کارشناسان ،  امسال خوشخبتانه سال باروری پسته هم بوده است. علاوه بر اینکه شاهد بارندگی خوب و شیوع کمتر آفات پسته بودیم به طوری که پیش بینی می شود امسال برداشت پسته خوبی داشته باشیم. اگرچه در این خصوص لازم است که باغداران، ترمینال داران پسته و تشکل های بخش خصوصی به صورت تخصصی وارد عرصه صادرات پسته شوند تا راهبردهای مشخص و برنامه ریزی شده در این حوزه تعیین شود.

صادرات به اوراسیا بدون تعرفه

سال گذشته میزان صادرات پسته از کشور بسیار کم بوده است اما امسال اتفاقاتی در حوزه تجارت خارجی رخ داده است که به نظر می رسد تحولات جدید در این حوزه ایجاد شود.  بر همین اساس عضو هیات مدیره اتحادیه صادرکنندگان خشکبار ایران با بیان اینکه ۱۰ فاکتور مهم آینده روشنی را پیش روی بازار پسته ایران قرار داده است، گفت: اولین اتفاق مهم که می تواند آثار مثبتی بر بازار پسته ایرانی داشته باشد، عضویت ایران در اتحادیه منطقه ای اوراسیا از چهارم آبان ماه امسال است. بطوریکه موافقتنامه موقت ترتیبات منطقه آزاد تجاری بین ایران و اتحادیه اوراسیا از ۵ آبان ماه امسال اجرایی می‌شود و ۵۰۲ قلم کالا از جمله پسته از ایران بدون تعرفه صادر خواهد شد.

مظفر محمدی اظهار کرد: در نتیجه این توافق، تعرفه صادرات پسته نیز به کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا شامل روسیه، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان و ارمنستان برای ایران برداشته می شود که به کمک این اتفاق مهم، میزان قابل توجهی پسته به این کشورها صادر خواهد شد.

وی عامل دوم را قیمت های اعلامی از سوی شرکت پارامونت آمریکا عنوان کرد و افزود: هلدینگ کشاورزی پارامونت ایالات متحده آمریکا اخیرا قیمت پسته را ۱٫۴ دلار افزایش داده و با توجه به قیمت بالایی که این شرکت اعلام کرده، چینی ها مجبورند پسته مصرفی خود را از ایران خریداری کنند و همین امر در افزایش قیمت این محصول در دنیا اثر گذار است.

محمدی در بیان عامل سوم تاکید کرد: اتفاق مهم دیگر که عامل موثر در رشد قیمت پسته ایرانی محسوب می شود، اعمال تعرفه ۴۵ درصدی برای واردات از آمریکا توسط کشور چین است. چین که بزرگترین خریدار پسته آمریکاست، به علت سیاست های آمریکا برای فروش اسلحه به تایوان به شدت سیاست های ضد آمریکایی در پیش گرفته که تا امروز بی سابقه بوده که اعمال تعرفه ۴۵ درصدی واردات کالاهای آمریکایی نیز در راستای همین سیاست ها بوده است.

پسته ایرانی جایگزین پسته آمریکایی

وی ادامه داد: در نتیجه به نظر می رسد پسته ایرانی جایگزین اصلی پسته آمریکایی برای چین خواهد بود و افزایش قیمت های صادراتی به کمک افزایش تقاضا برای پسته ایران تحت تاثیر این عامل محتمل است.

وی در بیان چهارمین مورد گفت: خوشبختانه پسته آمریکا مورد پسند خریداران هندی قرار نگرفته و این کشور قصد دارد بیشترین نیاز خود را به این محصول از بازار ایران تأمین کند. در این رابطه، با توجه به اینکه هند بیش از یک میلیارد و ۳۵۰میلیون نفر جمعیت دارد، تقاضای قابل توجهی را برای پسته ایرانی ایجاد خواهد کرد و همین رشد تقاضا در افزایش قیمت‌ها نیز مؤثر است.

این عضو هیات مدیره اتحادیه صادرکنندگان خشکبار ایران در بیان پنجمین عامل به رشد تقاضای مصرف پسته در کشور آمریکا در پی تبلیغات گسترده در این کشور اشاره کرد و گفت: با توجه به جمعیت حدود ۳۲۷ میلیون نفری آمریکا، تقاضای خرید و مصرف پسته توسط مردم این کشور رو به افزایش گذاشته است؛ در نتیجه به نظر می رسد تجار آمریکایی مقدار پسته کمتری را به دیگر کشورها صادر کنند. از این رو، می توان انتظار داشت که کشورهای خریدار پسته از آمریکا مجبور خواهند بود پسته موردنیاز خود را از ایران تامین کنند و این به معنای رشد تقاضای پسته ایرانی و در نتیجه افزایش قیمت ها خواهد بود.وی افزود: موضوع بعدی که می توان آن را به عنوان ششمین عامل موثر بر رشد قیمت پسته در ایران تلقی کرد، برداشتن تعرفه واردات پسته به چین از ۲۷ درصد به ۵ درصد است؛ بطوریکه برای واردات این محصول به چین ۱۲ درصد عوارض گمرکی و ۱۵ درصد مالیات دریافت می شد که این رقم به ۵ درصد کاهش یافته است.

مشکل تعهدات ارزی حل شد

وی هفتمین موضوع را بحث تعهدات ارزی صادرکنندگان آجیل و خشکبار عنوان کرد و افزود: در پی جلسه نمایندگان اتحادیه صادرکنندگان آجیل و خشکبار با بانک مرکزی، مشکل تعهدات ارزی (واریز ارز حاصل از صادرات به سامانه نیما) حل و مقرر شد با ارایه ارز به صرافی های مورد تایید بانک مرکزی بر مبنای نرخ آزاد، رفع تعهد ارزی از صادرکنندگان صورت بپذیرد که براساس این تصمیم، انتظار می رود افزایش تقاضا و خرید از سمت صادرکنندگان بزرگ برای صادرات پسته صورت گیرد. به این ترتیب، با افزایش تقاضا و خرید از طرف صادرکنندگان بزرگ و عمده، صادرات همانند قبل رونق خواهد گرفت و باید منتظر حرکت رو به رشد بازار و در پی آن تحریک قیمت ها بود. به گفته محمدی، امسال کشاورزان و باغداران پسته به دنبال اطلاع رسانی های انجام شده محصول برداشت شده خود را به یکباره به بازار عرضه نمی کنند. به این ترتیب، عرضه تدریجی پسته به بازار از افت قیمت ها جلوگیری می کند.

عضو هیات مدیره اتحادیه صادرکنندگان خشکبار ایران کاهش حدود ۳۰ درصدی حجم تولید پسته فندقی طبیعی خندان نسبت به پیش بینی های قبلی را به عنوان عامل نهم ذکر کرد و اظهار داشت: در سال جاری به دلیل اینکه حجم تولید پسته دهان بسته و پسته پوک بالا رفته، در نتیجه مقدار تولید پسته فندقی طبیعی خندان حدود ۳۰ درصد پایین تر از انتظارات قبلی است. به همین دلیل می توان پیش بینی رشد قیمت ها را در بازار داشت.

وی، راه اندازی معاملات گواهی سپرده و قراردادهای آتی پسته در بورس کالای ایران را نیز  از عوامل موثر بر واقعی شدن قیمت پسته در بازارهای صادراتی برشمرد و در این زمینه تصریح کرد: راه اندازی معاملات پسته در بورس باعث رشد کیفیت محصول از زمان برداشت توسط کشاورز تا صادرات آن توسط تاجر می شود. بطوریکه نگهداری پسته کشاورزان در انبارهای بورسی و الزام به رعایت استانداردهای مورد تایید بورس موجب می شود مشتریان خارجی با اطمینان نسبت به کیفیت محصول، بیش از پیش نسبت به خرید پسته از ایران راغب باشند .

به گفته محمدی،  همین امر می تواند سیگنال مثبت به قیمت زعفران و پسته ارایه کند. زیرا با این مکانیسم معاملاتی شفاف، دلالانی که کیفیت پسته صادراتی را پایین می آورند حذف شده و تجار صادرکننده با اطمینان خاطر، با خرید از بورس پسته مرغوب تری را صادر می کنند. این عضو هیات مدیره اتحادیه صادرکنندگان خشکبار ایران گفت: پسته به‌عنوان مهم‌ترین محصول کشاورزی صادراتی که ارز قابل‌توجهی را عاید کشور می‌کند، امسال آینده‌ای روشن را پیش رو دارد و با توجه به پیش‌بینی افزایش برداشت محصول در سال جاری، ایران و به ویژه استان کرمان رقیبی عمده برای پسته آمریکا محسوب می‌شود.

بازارسازی برای رقبا

آینده روشن بازار زعفران و پسته در حالی است که در رابطه با بازار زعفران شاهد این هستیم که  به دنبال سخت گیری های بانک مرکزی برای برگشت ارز حاصل از صادرات، بسیاری از صادرکنندگان نتوانستند ارز وارد کشور کنند و این امر باعث کنار رفتن صادرکنندگان اصلی زعفران شد. بر این اساس مسیری که بانک مرکزی برای صادرات زعفران ایجاد کرد، باعث شداین محصول یا با کیفیت نامطلوب به صورت قاچاق از کشور خارج شود یا فعالان اقتصادی کشورهای همسایه این محصول را به صورت قانونی یا غیرقانونی خارج کنند و با برند کشور خود به بازارهای جهانی عرضه کنند. به گفته عضو شورای ملی زعفران، سیاستگذاری‌های غلط در تجارت خارجی باعث شده زعفران به راحتی از مرزهای کشور به افغانستان قاچاق ‌شود و تجار این کشور محصول ایرانی را با نام زعفران افغان در بازار جهانی عرضه کنند. در واقع با این اقدام بازارسازی برای آینده زعفران افغانستان اتفاق می افتد.  علی حسینی معتقد است خروج زعفران از مبادی غیررسمی به کشور افغانستان رو به افزایش است و تجار این کشور به راحتی محصول دسترنج کشاورزان ایرانی را از مرزها خارج و با نام خود در بازار صادراتی به فروش می‌رسانند.

زعفران تولیدی روی دست کشاورزان

نایب رئیس شورای ملی زعفران معتقد است که سخت‌گیری‌های بانک مرکزی در برگشت ارز حاصل از صادرات سبب شده صادرکنندگان اصلی زعفران و پسته کنار بروند و در نتیجه بهای این محصول، تا ۵۰ درصد کاهش پیدا کند. بر این اساس پارسال هنگام برداشت محصول، هر کیلو زعفران ۱۷ تا ۱۷.۵ میلیون تومان خریداری می شد. این در حالی است که چند هفته پیش قیمت هر کیلو زعفران به ۸ تا ۹ میلیون تومان رسید و حالا شاهد این هستیم که حداقل نرخ هر کیلو زعفران ۶ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است.غلامرضا میری  با اشاره به اینکه برداشت زعفران از ۱۰ روز آینده در کشور آغاز می‌شود، بیان کرد: با توجه به افزایش ۱۰ تا ۲۰ درصدی سطح زیر کشت زعفران در ۲۳ استان کشور و شرایط مساعد جوی پیش بینی می‌شود که تولید با همین میزان رشد به ۵۰۰ تن برسد. به گفته میری، با توجه به رشد تولید زعفران نسبت به مدت مشابه سال قبل به همان نسبت باید بازار‌های صادراتی توسعه یابد، در غیر این صورت زعفران تولیدی روی دست کشاورزان می‌ماند.

اهمیت کشت مکانیزه

نایب رئیس شورای ملی زعفران با اشاره به اینکه کشت مکانیزه زعفران حداقل ۱۰ سال زمان نیاز دارد، اظهار کرد: اگر مسئولان وزارت جهاد کشاورزی از حالا اقدام به کشت زعفران کنند، حداقل ۱۰ سال زمان نیاز دارد که این امر در کشور محقق شود. وی با اشاره به اینکه هم اکنون یک درصد مزارع  زعفران مکانیزه کشت می‌شود، افزود: این در حالی است که اگر کشت کل زعفران کشور مکانیزه شود، از آلودگی در زمان برداشت دیگر هیچ خبری نیست.

به گفته میری، همه ساله همزمان با آغاز فصل برداشت، دلالان اقدام به خرید زعفران و پسته و احتکار در انبار‌ها می‌کنند، از این رو انتظار می‌رود دولت تدابیری بیندیشد تا یک عده سودجو نتوانند سود‌های هنگفتی به جیب بزنند. این مقام مسوول خرید توافقی را یکی از راهکار‌های مناسب برای جلوگیری از سودجویی دلالان و افت قیمت زعفران در بازار اعلام کرد و گفت: اگر وزارت جهاد کشاورزی قیمت حداقلی را برای محصول در نظر بگیرد تا واسطه‌ها و دلالان نتوانند از آن حد پایین تر، زعفران تولیدی کشاورزان را خریداری کنند و همواره کشاورزان از عرضه یکباره محصول به بازار اجتناب کنند، شاهد تعادل قیمت زعفران در بازار خواهیم بود.

در حالی که نایب رئیس شورای ملی زعفران اعلام کرده است که یک درصد مزارع  زعفران مکانیزه کشت می‌شود،  مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی گفت: توسعه مکانیزاسیون یکی از روش های مهمی است که می تواند محصول زعفران را برای کشور، کشاورزان و صادر کنندگان اقتصادی کند. بر این اساس وزارت جهاد کشاورزی از دو سال پیش تمرکز خود را بر روی توسعه مکانیزاسیون زعفران معطوف کرده تا جایی که در حال حاضر در زمینه کاشت این گیاه بصورت مکانیزه هیچ مشکلی در کشور وجود ندارد.

به گفته حسین زینلی، زعفران در بین محصولات کشاورزی ایران از اهمیت اقتصادی و اجتماعی بسیار بالایی برخوردار است. در واقع سازگاری با شرایط اقلیمی ایران، اشتغال‌زایی مناسب، ارزآوری بالا، نیاز آبی کم و غیره از جمله مزیت های مهم این محصول راهبردی کشاورزی است.وی اظهار کرد: ایران در حال حاضر بیش از ۹۰ درصد زعفران دنیا را تولید می کند. بنابراین بایستی بتواند خود قیمت گذاری واحدی را هم انجام دهد. نه اینکه خارجی ها برای محصول زعفران ایران قیمت‌گذاری کنند.

بر اساس آنچه گفته شد، صادرات  زعفران و پسته برای کشور ارزش افزوده زیادی را به دنبال دارد اما در این خصوص باید مشوق های صادراتی  در دستور کار قرار گیرد و موانع صادراتی نیز برچیده شود. در غیر این صورت تمام بازارهای صادراتی محصولات کشاورزی از دست ایران خارج خواهد شد. همانطور که چندی پیش صادرکنندگان در انتقاد به سیاستگذاری های دولت اعلام کردند: «دولت به جای اینکه در این شرایط مسیر صادرات را هموار کنند تا ارز بیشتری به کشور بیاوریم و عرضه ارز بیشتر شود، روز به روز محدودیت‌ها را افزایش می‌دهد.»

 

 

اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژه