سه حبابی که می‌توانند اقتصاد جهان را بلرزانند

جهان صنعت نیوز – بورگه برنده، رئیس مجمع جهانی اقتصاد اعلام کرد که اقتصاد جهانی ممکن است به‌زودی با سه حباب مالی مواجه شود: حباب رمزارزها، حباب هوش مصنوعی و حباب بدهی. او تأکید کرد: «دولت‌ها از زمان جنگ جهانی دوم تاکنون هرگز تا این حد بدهکار نبوده‌اند.» این جمله در شرایطی بیان می‌شود که همزمان بازارهای سهام، به‌ویژه در بخش فناوری و هوش مصنوعی، پس از ماه‌ها رشد خیره‌کننده، با موجی از اصلاح قیمتی روبه‌رو شده‌اند.

تحلیلگران بازار معتقدند افت اخیر اگرچه نشانه‌ای از «احتیاط» است اما هنوز جای نگرانی جدی نیست؛ زیرا بخش زیادی از رشد اخیر بازارها بر پایه انتظاراتی شکل گرفته که شاید بیش از حد خوش‌بینانه باشد.

هوش مصنوعی؛ فرصت بزرگ یا تهدید جدید؟

هوش مصنوعی، موتور اصلی رشد بازارهای فناوری در سال گذشته، اکنون در مرکز یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌های اقتصادی قرار گرفته است. «برنده» هشدار داد که رشد سریع این فناوری می‌تواند به ایجاد یک «حباب هوش مصنوعی» منجر شود؛ مشابه چیزی که در دهه ۲۰۰۰ با حباب دات‌کام رخ داد.

از نگاه او، هوش مصنوعی دو چهره دارد؛ از یک سو می‌تواند بهره‌وری را به شکل چشمگیری افزایش دهد و رشد اقتصادی را در بلندمدت تقویت کند. اما از سوی دیگر، تهدیدی برای مشاغل سفیدپوش در بخش‌های اداری و خدماتی است.

او گفت: «در بدترین سناریو ممکن است شاهد شکل‌گیری نوعی کمربند زنگ‌زده جدید در شهرهایی باشیم که بخش عمده اشتغال آن‌ها در مشاغل دفتری است و این مشاغل اکنون به‌راحتی توسط هوش مصنوعی قابل جایگزینی هستند.»

به گفته برنده، اعلام اخیر تعدیل نیرو توسط شرکت‌هایی چون آمازون و نستله نمونه‌هایی از آغاز این تغییر ساختاری در بازار کار جهانی است.

حباب بدهی؛ میراث خطرناک دوران نرخ‌های پایین

در کنار هوش مصنوعی، رشد بی‌رویه بدهی عمومی در جهان، یکی از نگرانی‌های جدی دیگر است. دولت‌ها در دوران پاندمی برای نجات اقتصاد از رکود عمیق، سیلی از نقدینگی به بازار تزریق کردند و حالا با بار بدهی‌هایی مواجه‌اند که از زمان پایان جنگ جهانی دوم بی‌سابقه است.

افزایش هزینه‌های بهره، کاهش رشد اقتصادی و نیاز فزاینده به تأمین مالی جدید، ترکیبی است که می‌تواند هر لحظه جرقه بحران بدهی را بزند. به‌ویژه کشورهایی که وابستگی بالایی به سرمایه خارجی دارند یا کسری بودجه مزمن را تجربه می‌کنند، در برابر تغییر ناگهانی شرایط بازار بسیار آسیب‌پذیرند.

رمزارزها؛ بازاری پرهیجان و پرخطر

سومین حباب از نگاه رئیس مجمع جهانی اقتصاد، بازار رمزارزهاست؛ بازاری که هرچند در سال ۲۰۲۵ با بازگشت اعتماد نسبی و رشد قیمتی چشمگیر روبه‌رو بود، اما همچنان از نوسان شدید و نبود پشتوانه واقعی رنج می‌برد.

رشد اخیر بیت‌کوین و سایر ارزهای دیجیتال تا حدودی ناشی از سیاست‌های تسهیل‌گرایانه گذشته و عطش سرمایه‌گذاران برای بازده سریع بوده است. اما به گفته کارشناسان، هرگونه شوک در بازارهای مالی یا مقررات سخت‌گیرانه جدید می‌تواند باعث ترکیدن این حباب شود.

تجربه تاریخی: فناوری، بهره‌وری و رفاه

با وجود هشدارها، «برنده» بر این باور است که تغییرات فناورانه در بلندمدت الزاماً به بحران منتهی نمی‌شوند. او یادآور شد که در طول تاریخ، هر تحول فناورانه در نهایت به افزایش بهره‌وری و رفاه عمومی انجامیده است.

به گفته او: «بهره‌وری بالا تنها راهی است که در بلندمدت می‌تواند موجب افزایش واقعی سطح رفاه و دستمزدها در جامعه شود.»

اما مسیر رسیدن به آن ساده نیست. گذارهای فناورانه معمولاً با دوره‌های تطبیق اجتماعی و بازار کار همراه‌اند؛ دوره‌هایی که برخی مشاغل از بین می‌روند و مهارت‌های جدیدی مورد نیاز قرار می‌گیرند.

هشدار رئیس مجمع جهانی اقتصاد بازتابی از نگرانی عمیق درباره پایداری رشد جهانی است. اقتصاد جهان اکنون با سه چالش هم‌زمان روبه‌رو است:

• پیشرفت سریع فناوری‌های هوش مصنوعی که می‌تواند تعادل بازار کار را به هم بزند.
• انباشت تاریخی بدهی دولت‌ها که فضای سیاست‌گذاری مالی را محدود کرده است.
• رفتار پرریسک سرمایه‌گذاران در بازارهای نوظهور مانند رمزارزها که هر لحظه می‌تواند به بحران مالی دامن بزند.

اقتصاد جهانی بر لبه تعادل

اقتصاد جهان بر روی طنابی باریک میان نوآوری و ناپایداری مالی حرکت می‌کند. از یک سو، انقلاب هوش مصنوعی و انرژی‌های نو امید به رشد و رفاه تازه‌ای را زنده کرده است. از سوی دیگر، حجم بی‌سابقه بدهی‌ها و رفتار پرریسک سرمایه‌گذاران، خطر شکل‌گیری سه حباب بزرگ را در دل این خوش‌بینی نهفته است.

چنان‌که برنده هشدار داد، اگر سیاست‌گذاران و فعالان اقتصادی نتوانند میان رشد فناورانه و پایداری مالی تعادل برقرار کنند، اقتصاد جهانی ممکن است بار دیگر شاهد ترکیدن حباب‌هایی باشد که پیامدهای آن سال‌ها بر جوامع سایه می‌اندازد.

در این میان، نقش دولت‌ها در تنظیم‌گری بازارهای مالی و هدایت نوآوری به مسیر پایدار بیش از هر زمان دیگری حیاتی است. آینده اقتصاد جهانی نه در نفی فناوری، بلکه در درک عمیق‌تر از حدود و ظرفیت‌های آن رقم خواهد خورد.

اخبار برگزیدهاقتصاد کلان