یوتیوب فارسی؛ سقوط درآمد یا تغییر مسیر؟
در سالهای اخیر درآمد یوتیوبرهای فارسیزبان کاهش یافته است، اما این روند تدریجی است و یوتیوب هنوز فرصت ادامه فعالیت و کسب درآمد را به کاربران میدهد.
سارا پوردلجو – جهانصنعت نیوز: در ماههای اخیر، خبرهای زیادی درباره «کاهش شدید» یا حتی «پایان یوتیوب فارسی» در شبکههای اجتماعی و رسانهها دستبهدست شده است؛ خبرهایی که اغلب با روایتهای شخصی برخی یوتیوبرها تقویت شده و موجی از نگرانی را میان تولیدکنندگان محتوای فارسیزبان به وجود آورده است. اما پرسش اصلی اینجاست: آیا واقعاً یوتیوب فارسی به بنبست رسیده یا آنچه میبینیم نتیجه یک روند تدریجی و قابل پیشبینی است؟ بررسی دقیقتر سازوکارهای درآمدزایی یوتیوب، نحوه شناسایی کاربران ایرانی و تغییرات آرام اما مستمر این پلتفرم نشان میدهد واقعیت پیچیدهتر از تیترهای هیجانی است؛ واقعیتی که هم چالشهای جدی دارد و هم همچنان فرصتهایی برای ادامه مسیر. به همین دلیل، تصمیم گرفتیم به سراغ امیر واعظی، یکی از فعالین مطرح یوتیوب و متخصص رشد و درآمدزایی در این پلتفرم برویم تا به پاسخی روشن و به دور از هیجان برسیم.
کاهش درآمد یوتیوبرهای فارسیزبان تا چه حد واقعیت دارد و این روند چگونه شکل گرفته است؟
کاهش روند درآمد موضوعی است که بهصورت تدریجی اتفاق افتاده است. دلیل اصلی آن هم این است که یوتیوب وقتی تشخیص میدهد کاربر، حتی با وجود استفاده از فیلترشکن، ایرانی است، درآمد آن بخش از بازدید را صفر میکند. این تشخیص در گذشته محدودتر بود. مثلاً تا یکی دو سال پیش، یوتیوب حدود ۲۰ درصد از مخاطبان را شناسایی میکرد؛ یعنی متوجه میشد که این کاربران با وجود استفاده از VPN، ایرانی هستند. اما در یک سال اخیر این میزان تشخیص افزایش پیدا کرده و به حدود ۴۵ تا ۵۰ درصد و حتی در برخی موارد تا ۶۰ درصد هم رسیده است.
واقعیت کمتر گفتهشده درباره کاهش درآمد از یوتیوب
این یک روند تدریجی بوده، نه یک اتفاق ناگهانی. ویدیویی که آقای آریا کیوکسر منتشر کرد و در آن گفت درآمدش صفر شده و از «پایان یوتیوب فارسی» صحبت کرد، بهنوعی یک بمب خبری بود. اما واقعیت این است که کسانی که اطلاعات دقیقی ندارند، تصور کردند این اتفاق یکشبه رخ داده، در حالی که این کاهش درآمد همیشه وجود داشته و بهمرور زمان اتفاق افتاده است. بنابراین اصل موضوع درست است، اما نه با آن شدتی که در رسانهها مطرح شد و بعد همه شروع کردند به کپیکردن از روی همدیگر.
آینده یوتیوب فارسی را چطور میبینید؟
در هر صورت VPN نشتی دارد. یعنی با توجه به لاگها و کوکیهایی که هر کاربر در سایتهای مختلف دارد، پلتفرمها میتوانند تشخیص بدهند که لوکیشن واقعی شما کجاست. البته این تشخیص صددرصدی نیست. در بدترین حالت، معمولاً حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد از مخاطبان شما بهعنوان مخاطب خارج از ایران شناسایی میشوند. در نهایت اتفاق عجیبوغریبی نیفتاده است. یوتیوب اساساً پلتفرمی است که از زمین تا آسمان با اینستاگرام تفاوت دارد. مخاطبان یوتیوب بسیار وفادارتر هستند. یک کاربر یوتیوب شاید در طول روز پنج یا شش ویدیو بیشتر تماشا نکند، اما میزان وفاداریاش به همان چند کانالی که دنبال میکند، بسیار بالاست. این در حالی است که در اینستاگرام ممکن است کاربر صدها محتوا را اسکرول کند، اما وفاداری عمیقی شکل نگیرد.
یوتیوب برای ایرانیان، هنوز تمام نشده است
در ایران، معمولاً فقط به بخش درآمد دلاری یوتیوب نگاه میشود، در حالی که یوتیوب پلتفرم خاصی است و روشهای درآمدزایی دیگری هم دارد؛ مثل گرفتن اسپانسر برای ویدیوها و همکاریهای تجاری. با روندی که الان وجود دارد، حتی در بدترین حالت، شما همچنان ۳۰ تا ۴۰ درصد درآمدتان را از مخاطبان خارج از کشور خواهید داشت. از طرف دیگر، این مخاطبان عمدتاً از کشورهای اروپایی یا آمریکا هستند، چون بیشتر VPNها به این کشورها متصل میشوند. بنابراین RPM یا درآمد به ازای هر بازدید، در این کشورها بهمراتب بالاتر از کشورهای همسایه مثل ترکیه، کشورهای عربی، افغانستان یا تاجیکستان است. در نتیجه، ادامه فعالیت در یوتیوب همچنان توجیه دارد.
برای تولیدکنندگان محتوای فارسی چه راهکاری پیشنهاد میدهید؟
برای کسانی که کانال فارسی دارند، توصیه من این است که حتماً ادامه بدهند. اینکه مثلاً ۲۰ درصد درآمد نسبت به قبل کاهش پیدا کرده، اتفاق عجیبی نیست و به معنای پایان یوتیوب فارسی هم نیست. اما اگر بخواهیم واقعبین باشیم، داشتن یک کانال کاملاً فارسی، ریسک بالایی دارد. در سیستم آموزشی ما، اساساً توصیه نمیکنیم کانال فارسی راهاندازی شود، اگر هدف درآمد دلاری است. بهعنوان مثال، تعداد کاربران فارسیزبان یوتیوب حدود ۸ تا ۹ میلیون نفر است، در حالی که تعداد کاربران آلمانیزبان حدود ۸۰ میلیون نفر است. بنابراین منطقیتر است که تولیدکنندگان محتوا به سمت زبانهایی مثل انگلیسی، آلمانی، فرانسوی یا اسپانیایی بروند. امروز با ابزارهای هوش مصنوعی، تبدیل متن به صدا یا دوبله به زبانهای مختلف بسیار ساده شده است و این نوع کانالها توجیه اقتصادی بسیار بیشتری دارند. با این حال، کسانی که کانال فارسی دارند، بهتر است فعالیتشان را متوقف نکنند.
کاهش ریسک درآمد با تغییر بازار هدف
بحث پایان درآمد دلاری در ایران مطرح نیست. همانطور که توضیح دادم، اتفاق خاصی نیفتاده است. اما داشتن یک کانال بینالمللی، یعنی فعالیت در بازار امنتر و پایدارتر. کانال فارسی، به نظر من، ریسک بزرگی دارد. ما در دو سه سال اخیر شاهد جنگ، ناآرامیها و اتفاقاتی که در سال ۱۴۰۱ رخ داد، بودیم که همه اینها میتواند لطمههای سنگینی به فعالیت یک یوتیوبر وارد کند. به همین دلیل، توصیه میکنم تولیدکنندگان محتوا برای بازارهای امنتر و پایدارتر محتوا تولید کنند تا ریسک فعالیتشان به حداقل برسد. اگر بخواهم یک نکته تکمیلی و اساسی درباره بحث تولید محتوا اضافه کنم، بد نیست به این موضوع اشاره شود که من خودم کانالهای یوتیوب مختلفی دارم؛ از کانالهایی با حدود ۲۰ هزار سابسکرایبر گرفته تا کانالهایی با ۴۰ تا ۵۰ هزار سابسکرایبر که در هایلایت کانالهایم هم مشخص است. اما نکته مهمتر این است که در ایران، نگاه غالب به یوتیوب هنوز محدود شده به محتوای سرگرمکننده و درآمد مستقیم از ویو. در حالی که در دنیا، یوتیوب اساساً یک پلتفرم کاملاً متفاوت تلقی میشود. یوتیوب از نظر تعداد کاربران فعال ماهانه، پلتفرم شماره یک دنیاست. هیچ پلتفرمی به اندازه یوتیوب نه زمان نگهداشت کاربر دارد، نه تعداد ویزیتور و مخاطب آنلاین ماهانه مستمر. یوتیوب خارج از ایران، بسیار بیشتر توسط کسبوکارها استفاده میشود. خدمات، محصولات و برندها در این فضا معرفی میشوند، آن هم عمدتاً با محتوای بلند. محتوایی که هم بر اساس جستوجو مخاطب پیدا میکند و هم امکان ایجاد ارتباط عمیق را فراهم میکند. این اتفاق در ایران هنوز نیفتاده است. کسبوکارهای ایرانی همچنان عمدتاً در فضای اینستاگرام باقی ماندهاند و وارد فاز جدی استفاده از یوتیوب نشدهاند. در حالی که در دنیا، مدل کار کاملاً متفاوت است. ترافیک اولیه از پلتفرمهای «شورت کانتنت» مثل تیکتاک، اسنپچت و اینستاگرام گرفته میشود. این پلتفرمها محل ایجاد ارتباط سطحی هستند؛ یعنی مخاطب درگیر محتوای کوتاه میشود، اما ارتباط عمیق با پیج یا برند شکل نمیگیرد. بعد این ورودیها به سمت یوتیوب هدایت میشوند و محتوای بلند در یوتیوب منتشر میشود. بر اساس یک آمار کلی که در حوزه تولید محتوا مطرح میشود، مخاطب باید حدود هفت ساعت از محتوای شما را ببیند تا بتواند با شما ارتباط عمیق برقرار کند. این اتفاق عملاً در پلتفرمهای شورت کانتنت رخ نمیدهد. بنابراین یوتیوب نقش اصلی را در ساخت اعتماد، برندسازی و ارتباط بلندمدت با مخاطب ایفا میکند. همه اینها را گفتم تا به این نکته برسم که فضای یوتیوب در ایران، بهویژه برای کسبوکارها، هنوز بکر و حتی میشود گفت پیشابکر است. عملاً کمتر کسبوکاری وارد یوتیوب شده و اگر هم شده، بهصورت جدی و استراتژیک نبوده است. در حالی که بسیاری از کسبوکارها حتی همان مسیر اینستاگرام را هم بهدرستی شروع نکردهاند. این توضیحات را اضافه کردم برای اینکه روشن شود یوتیوب هنوز آنطور که باید در ایران شناخته نشده و ظرفیتهای واقعی آن، بهویژه در حوزه بیزینس و تولید محتوای حرفهای، همچنان مغفول مانده است.
دانش و فناوریلینک کوتاه :