اعظم طالقانی درگذشت و «رجل سیاسی» همچنان ایستاده

شیدا ملکی * شهامتی که زنانگی در ایران می خواهد چیزی نیست مگر آنچه اعظم طالقانی داشت. اعظم طالقانی ها هرچند کم نیستند در این دیار اما شهامت چندین بار در صف کاندید ریاست جمهوری ایستادن برای شکستن مفهوم زنگ زده «رجل سیاسی» را فقط اعظم طالقانی دختر شهید طالقانی در قلب خود داشت. زنی که پیش از انقلاب و بعد از انقلاب چون کوه ایستاد تا از زن بودن در جایگاه انسانی تمام عیار بودن یکپارچه دفاع کند.

حالا اعظم طالقانی آسوده به خواب ابدی رفته است. حالا در جایی بهتر از این جهان کنار پدر مبارز خود نشسته و از زیست دشوار زنان در خانه پدری می گوید. حالا از خاموش بودن همه زنانی می گوید که در سرزمین مادری شان بارها شکستند و سیلی خوردند. زنان در سرزمینی که نام زنانه «ایران» بر آن نهادیم چنان خاموشند که این روزها  لمس کوچک ترین مطالبه زیست اجتماعی برایشان فتح قله های موفقیت می شود. زنان «ایران» در خود شکستن و سکوت کردن را پذیرفته اند. حال آنکه همین شکستن و سکوت هزار باره زخم چرکین زندگی شان است.

زن بودن و دست یافتن به حقوق برابر برای زیست انسانی نه تنها در ایران، بلکه در جای جای این کره خاکی مستلزم بهای هزینه است. هزینه ای گاه گزاف، گاه اندک. اعظم طالقانی از آن دست زنانی بود که هزینه این مسیر را پرداخت کرد. حالا رفته است و میراث آن تنها گنجی است که برای زنان این سرزمین باقی مانده است. او هرگز کرسی های کوچک را نپذیرفت. اعظم طالقانی هرگز تکیه زدن بر صندلی های نمایشی را باور نکرد. آنچه او بارها و بارها درباره اش گفت و نوشت مفهومی مهمتر، جدی تر و ارزشمند تر از یک پست نمایشی در یک معاونت نمایشی بود.

معاونتی نمایشی

نمایشی ترین معاونتی که این روزها بودجه دریافت می کند و بارها و بارها سکوت کرده. سکوتی سرد و غیر موجه در برابر همه حقوق از دست رفته زنان. کم نیستند انسان هایی که با نام زن بودن باد در گلو می اندازند که حقوق زنان را مطالبه می کنند. همین افراد اما توان پرداخت هیچ هزینه ای برای استیفای ابتدایی ترین حقوق زنان را ندارند. زنان در «خانه پدری» مرگ را به تماشا می نشینند، در خیابان های شهر مورد آزار و اذیت قرار می گیرند، در محل کار خود حقوقی برابر ندارند و البته در سیاست بازی گرفته می شوند اما ایفای نقش نمی کنند.

تلاش های مستمر اعظم طالقانی بر پایه بازشناسی مفهوم «رجل سیاسی» بود. مفهومی که در خوانش واژه ای سیاست را دربست در اختیار مردان قرار داده است. واژه «رجل سیاسی» دیواری به بلندای نابرابری میان انسان ها کشید و زنان را از نقش آفرینی جدی در امور سیاسی محروم کرد. اعظم طالقانی این مفهوم را هرگزی نپذیرفت. دختر شهید طالقانی تا آخرین روزهای زندگی خود بر آنچه اعتقاد داشت ایستاد. هرگز مفهوم ظاهری «رجل سیاسی» را نپذیرفت. همین تلاش ها روند را رقم زد تا شخصیت اعظم همواره شخصیتی مستقل از پدر باشد.

قانونی برای مردان

اما مفهومی که او تا پای جان برای تغییرش تلاش کرد، دی ماه دو سال قبل در شورای نگهبان به بحث گذاشته شد. تعریف، معیارها و شرایط لازم برای تشخیص رجل سیاسی، مذهبی و مدیر و مدبر بودن نامزدهای ریاست جمهوری در روز چهارشنبه مورخ ۲۰/ ۱۰ /۱۳۹۶ در جلسه شورای نگهبان به تصویب رسید. در اجرای جزء ۵ بند ۱۰ سیاست‌های کلی انتخابات ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری که «تعریف و اعلام معیارها و شرایط لازم برای تشخیص رجل سیاسی، مذهبی و مدیر و مدبر بودن نامزدهای ریاست جمهوری» را بر عهده شورای نگهبان قرار داده است. بر همین اساس و با توجه به بند ۹ اصل ۱۱۰ و اصل ۱۱۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تعاریف، معیارها و شرایط رجل سیاسی توسط شورای نگهبان به تصویب رسید. بر اساس ماده ۱ این قانون؛ تعاریف رجل سیاسی مذهبی و مدیر و مدبر بودن نامزدهای ریاست جمهوری عبارتند از: انجام شعائر و مناسک دینی در زندگی فردی و اجتماعی از برجستگی‌ ویژه‌ای برخوردار باشد، به گونه‌ای که در میان مردم به این خصوصیت، شناخته و مشهور باشند.

همچنین رجال سیاسی،  رجالی هستند که قدرت تحلیل و درک آنها از مسائل و پدیده‌های سیاسی به جهت ‌آگاهی عمیق شان از مسائل سیاسی اجتماعی اعم از داخلی و بین‌المللی و حضورشان در صحنه‌های سیاسی به نحوی باشد که همواره مصالح نظام اسلامی و معیارهای اصیل انقلابی در عملکرد آنها لحاظ شده باشد، به گونه‌ای که در میان مردم به این خصوصیت ، شناخته و مشهور باشند.

از سوی دیگر بر اساس این قانون مدیر، شخصی است برخوردار از شایستگی‌های ذاتی و اکتسابی لازم از نظر دانش و مهارت، شخصیت و نگرش‌های فردی و تجربه که توانایی شناخت و استفاده بهینه از منابع انسانی و مادی در کشور را با رعایت حداکثر بهره‌وری و در راستای ماموریت، رسالت و  اهداف کلان نظام و ارزش های حاکم بر جامع داراست و سوابق او حاکی از موفقیت وی در صحنه‌های مدیریتی کلان باشد. همچنین مدبر،شخصی است که از توانایی پیش‌بینی و عاقبت اندیشی نسبت به امور، مبتنی بر عقلانیت و دانش صحیح برای اداره امور کشور برخوردار باشد و در بحران‌ها قدرت حل مشکلات و برون رفت از آنها را به نحو شایسته داشته باشد.

قانون تصویب شده در شواری نگهبان شامل بندهای متعددی است که به نظر نمی رسد در هیچ گوشه ای از آن یک فرد به صرف «زن» بودن نباید عطای ریاست جمهوری را به لقایش ببخشد. همه تلاش های اعظم طالقانی هم در همین مسیر اثبات آن بود که مفهوم «رجل سیاسی» مفهومی جنسیتی نیست. این مفهوم همواره زیر چتر تبعیض های جنسیتی قربانی شد. زنان در خانه ماندند و تا امروز بالاترین مقام سیاسی که تجربه کردند چیزی نبود مگر معاونت رئیس جمهور. معاونی که تصمیم سازی و برنامه سازی را در راستای کار خود قرار نمی دهد. معاون رئیس جمهور بودن برای یک «زن» مقام تشریفاتی است که ژست زیبای برابری طلبی از سوی رئیس جمهور را حفظ کند.

اصل پر ابهام ۱۵۵ قانون اساسی

اعظم طالقانی که در نخستین دوره مجلس شواری اسلامی نماینده مرم بود بارها ضمن روایت تصویب رجل سیاسی به عنوان شرط ریاست جمهوری در قانون اساسی گفته بود: «لازم است زنان کمپینی تشکیل دهند و از شورای نگهبان بخواهند که تفسیر دقیق و مستندی از اصل ۱۱۵ قانون اساسی ارائه دهد.» همچنین به واسطه تجربه زندان در دوران پهلوی اظهار کرده بود: «در همان دوران در مصاحبه‌ای به شهید بهشتی گفتم که منظور از «رجال» شخصیت‌ها و نخبگان سیاسی و مدیریتی بر اساس قانون اساسی است.»

«زنان می‌توانند موقعیت‌ها و مناصبی را کسب کنند. مذهب عدالت و اصالت دارد و باید از این مسیر خارج نشویم و تلاش کنیم تا حد امکان قوی عمل کنیم. زمانی که واژه‌ای خارجی وارد متن فارسی می‌شود نمی‌توان تنها به مفهوم لغوی آن استناد کرد بلکه باید معنای اصطلاحی آن را در نظر گرفت. کلمه رجل در زبان عربی مرد معنا می‌دهد اما باید ما از مفهوم اصطلاحی آن استفاده کنیم.» این واژه ها از سوی زنی بیان شده است که برای مفهوم برابری جنسیتی ارزشی مقدس قائل بود. روز گذشته پیکرش به خانه ابدی سپرده شد. زنان بسیاری برای از دست دادن او اشک ریختند. میراثی ارزشمند و وظیفه ای سنگین برای زنان بر جای گذاشت و رفت. دور از انصاف است که با رفتن او همه تلاش هایش به فراموشی سپرده شود. دور از عدالت است که مطالبات بر پایه عدالت او ابتر بمانند. دور از زنانگی است که «رجل سیاسی» تا ابد مردانه بماند.

*روزنامه نگار

 

 

 

 

اخبار برگزیدهپیشنهاد ویژهیادداشت