داریوش قنبری: کارآمدی، باید مهم ترین ویژگی نماینده مجلس باشد

جهان صنعت نیوز: دکتر داریوش قنبری نماینده دوره هشتم مجلس شورای اسلامی که صلاحیت او برای انتخابات دوره دهم مجلس شورای اسلامی احراز نگردید، دارای دکترای علوم سیاسی و استاد فعلی دانشگاه است که برای ورود به مجلس یازدهم نیز ثبت نام کرده است. وی معتقد است که شرایط فعلی کشور مناسب نیست و دولت باید توجه ویژه ای به معضل بیکاری و تامین مالی این طیف داشته باشد. به نظر او بدیلی برای برون رفت کشور از شرایط موجود غیر از مسیر اصلاحات وجود ندارد. در ادامه گفت وگوی جهان صنعت نیوز را با این نماینده اصلاح طلب می خوانید.

آقای دکتر قنبری، در آستانه انتخابات مجلس یازدهم و در شرایط فعلی کشور، فکر می کنید نمایندگانی که وارد مجلس می شوند، باید چه خصوصیت هایی داشته باشند؟

نمایندگان مجلس آینده قطعا باید برای مقابله با این وضعیت برنامه های مناسبی داشته باشند و بتوانند با تصویب قوانین کارآمد آثار تحریم ها را خنثی کرده و راهکارهایی برای تقویت وضعیت اقتصادی مردم و اشتغال جوانان و بهبود درآمد اقشار ضعیف ارائه دهند.

البته حرف زدن در باره این مسائل آسان است؛ اما واقعیت این است که موقعیت دشواری است. به هر حال کشور ما دارای یک اقتصاد کارمندی است؛ به این معنا که دولت مانند یک کارمند حقوق مشخصی داشته که به حسابش واریز می شده و براساس درآمد های نفتی سهم طیف های مختلف را پرداخت می کرده و حقوق کارکنان را می داده و تا جایی که این درآمد ها اجازه می داده برنامه های عمرانی را اجرا کرده است.

اما الان این درآمدها شدیدا رو به نقصان گذاشته است. ما حدود ۴۰ میلیارد دلار درآمدهای پتروشیمی و غیر نفتی داشتیم که درحال کاهش است و صادرات نفتی ما هم به شدت کاهش پیدا کرده است. درآمدی هم که در بودجه دیده شده، یعنی ۴۵ هزار میلیارد تومان، مبلغ چندانی نیست که اگر به دلار فعلی حساب کنیم حدود ۴ میلیارد دلار درآمد نفتی پیش بینی شده و برای کشوری که درآمد های نفتی چند ده میلیارد دلاری داشته وضعیت دشواری ایجاد کرده است.

در شرایط فعلی گویا کارمندی که برای مثال سه میلیون تومان حقوق می گرفته در حقیقت درآمدش به ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان کاهش پیدا کرده است که به راحتی نمی تواند از عهده تامین مایحتاج اولیه خانواده بر آید.

خوب، با توجه به شرایطی که توضیح دادید، اولین و دم دستی ترین راه حلی که وجود دارد، چیست؟

لازم است که اولویت بندی های خاصی صورت بگیرد. مساله مهم ما اشتغال است که به نظر نمی رسد راه حل ساده ای داشته باشد. اما باید دانست که برای وضعیت اشتغال بیکاران چه برنامه ای وجود دارد؟ آیا باید این طیف گسترده را به حال خود رها کرد؟

 

من فکر می کنم منابعی در جامعه وجود دارد که بتوان آن ها را ساماندهی کرد. حقیقت این است فردی را که بیکار است نمی تواند به حال خود رها کرد. چون در این صورت قطعا معضلات و بزهکاری های اجتماعی افزایش پیدا خواهد کرد.

من فکر می کنم سیاست های توزیعی باید به نحوی بازنگری شود که حداقل هایی با توجه به قانون اساسی برای بیکاران در نظر گرفته شود. حداقل هایی در قالب بیمه بیکاری و امثال آن در حد قابل قبولی به بیکاران پرداخت شود تا زندگی آن ها تامین شود. این البته راه حل نیست ولی به عنوان مسکنی است که باید به جامعه داده شود. مجلس آینده باید این حق را محقق کند.

ما الان درآمدهای محدودی از محل صادرات غیرنفتی داریم و درآمد های نفتی را کاملا از دست داده ایم. با این درآمد های محدود هیچ دولتی نمی تواند معجزه کند. پس بایستی با واقع نگری و تصمیمات علمی، این منابع محدود را طوری برنامه ریزی کرد که حداقل انتظارات برآورده شود و نیازهای اساسی مردم تامین شود.

هرچند مردم انتظارات دیگری در عرصه های مختلف هم دارند. از جمله باید به حقوق و آزادی های مشروع مردم توجه شود. آن ها انتظار دارند که به لحاظ توسعه از نظر سیاسی و فرهنگی و… پیشرفت هایی صورت گیرد. مجلس آینده باید این مسائل را در دستور کار خود قرار دهد. چون مردم الان ناراضی هستند و انتظاراتشان برآورده نشده است. مردم در زمان انتخابات در عرصه حضور پیدا می کنند و خواسته هایی دارند که با انتخابات باید تامین شود وگرنه در آینده دچار مشکل می شویم.

در مجلس آینده چه نمایندگانی و با چه ویژگی هایی می توانند چنین مسیری را در پیش بگیرند؟ مسیری که گفته می شود مجلس فعلی خیلی در آن موفق نبوده است؟

یکی از اهداف جدی نمایندگان منتخب و یکی از خصوصیات های نمایندگان باید این باشد که جایگاه نماینده و وظایف قانونی آن را بشناسند. الان اگر عملکرد نمایندگان را رصد کنید و فعالیت هایشان در حوزه های انتخابی را مشاهده کنید، واقعا چقدر عملکرد نمایندگان در راستای وظیفه نمایندگی است.

یکی از مشکلاتی که ما داریم در حوزه های کوچک است. باتوجه به دخالت متغیر های ایلی، عشیره ای، طایفه ای و منطقه ای افرادی انتخاب می شوند که حداقل انتظاراتی که از یک نماینده می رود را نمی توانند برآورده کنند و معیارهای اولیه نمایندگی را ندارند. کل مساله این است که یک نفر از ایل و تبار و طایفه خاصی وارد مجلس شود. حالا این یک نفر چقدر صلاحیت نمایندگی دارد، اصلا به آن توجه نمی شود. حتی این که چقدر به منافع کسانی که همان نماینده را انتخاب کرده اند ضربه می زند اصلا مهم نیست.

من فکر می کنم که رسانه ها باید وارد عمل شوند و اصلاحی در فرهنگ و بینش سیاسی مردم صورت گیرد تا کسانی را که انتخاب می کنند با توجه و وظایف و کارآمدی نمایندگان منتخب باشد.

یعنی گرایش های منطقه ای، به کیفیت انتخاب نمایندگان و کارآمدی آن ها لطمه وارد کرده است؟

بله. الان خیلی ها در حوزه های انتخابی کوچک سوار یک موج ایلی و طایفه ای می شوند و وقتی هم انتخاب شدند تمام تلاش یک نمایند صرف انتخاب یک بخشدار و فرماندار و حتی اخیرا فلان دهیار می شود.

برخی از نماینده ها توصیه نامه هایی می نویسند که اگر تحلیل کنید واقعا جای افسوس دارد که یک نماینده که باید وقتش صرف تصویب قوانین و اجرای قوانین کارآمد در کشور بشود صرف یک سری از مسائل و توصیه نامه هایی حتی غیر قانونی می شود. خیلی از نماینده ها حتی توصیه نامه هایی برای استخدام به افراد می دهند. درحالی که استخدام قواعد و قوانین و مجاری خاص خود را دارد. آیا این مساله مشکلی از اشتغال حل می کند یا باز هم رانتی ایجاد می کند و فقط گروه خاصی از آن بهره مند می شوند؟ این ها کارهایی است که توسط نمایندگان شهرستانی انجام می شود که باید جلوی این رفتارها گرفته شود.

من فکر می کنم که با اصلاح فرهنگ انتخاباتی مردم باید کیفیت عملکردی نمایندگان و طرز تلقی آن ها از وظایف نمایندگی اصلاح شود تا مجلس بتواند به مسائل بزرگ کشور رسیدگی کند.

علاوه بر این ها متغیرهای دیگری هم در انتخاب افراد نقش دارد. مثلا فیلتر هایی که در مسیر انتخاب و احراز صلاحیت ها وجود دارد، بسیار تعیین کننده است، آیا این عوامل در تشکیل مجلسی غیر کیفی نقش ایفا می کنند؟

بله. نیروهای توانمندی هستند که در درون نظام هستند و اعلام آمادگی کرده اند که وارد عرصه شوند و خدمتی به مردم بکنند. باید موقعیت برایشان فراهم شود تا وارد عرصه شده و گره ای از مشکلات کشور باز کنند. این افراد باید فرصت خدمت از مجرای یک انتخابات عادلانه را داشته باشند. این مساله باعث می شود مردم هم انگیزه بیشتری داشته باشند و با گزینه های مختلفی برای انتخاب مواجه شوند.

این مساله علاوه بر این که میزان مشارکت را بالا می برد امکان حضور افراد توانمند در عرصه های اجرایی کشور فراهم می کند. این که افراد توانمند کنار گذاشته شوند و نیروهای دلسوز کشور و نظام فرصتی برای انتخاب پیدا نکنند و نتوانند فرصت انتخاب پیدا کنند در نهایت به نفع منافع کشور و نظام نیست.

امیدواریم که یک سری رویه هایی که می تواند به یک انتخاب عادلانه و برابر کمک کند مورد توجه قرار گیرد تا به ثبات و امنیت بیشتر در درون کشور کمک کند و بتواند موجب تشکیل یک مجلس توانمند باشد تا حداقل وظایف خود را به درستی انجام دهد.

با توصیفی که از شرایط کردید، میزان مشارکت مردم در انتخابات پیش رو و برگزاری یک انتخابات کیفی را چطور ارزیابی می کنید؟

اگر به پیش نیازهایی که به آن اشاره شد توجه نشود، قطعا میزان مشارکت کم خواهد بود. این درحالی است که در شرایط فعلی به مشارکت حداکثر مردم در کشور نیاز داریم و شرایط اقتصادی موجود و فشارهای ناشی از تحریم ها این نگرانی را ایجاد کرده است که مردم حضور مناسبی نداشته باشند.

الان که کاندیداها ثبت نام کرده اند فضای انتخاباتی هنوز سرد است و شور و حال انتخاباتی حاکم نشده است. در مجموع، در این گونه موارد ما تجربه های تلخی داریم. چون در مشارکت های پایین افرادی انتخاب می شوند و به عنوان تصمیم گیران وارد مجلس می شوند که ممکن است صلاحیت کافی نداشته باشند.

این طور نیست که عده ای فکر کنند اگر در انتخابات مشارکت نکنند به اهدافشان می رسند. به هرحال در یک مشارکت ضعیف و ناچیز هم قطعا افرادی انتخاب می شوند؛ افرادی که ممکن است توجه چندانی به تحقق اهداف مردم نداشته باشند. چون اعتقادی به این منافع ندارند و خود را مدیون عده خاصی از حامیان می دانند و تلاش می کنند منافع همان عده خاص را تامین کنند. مردم در این شرایط است که گم می شوند و فراموش می گردند.

با توجه به تجربیات گذشته تاکید می کنم کسانی که فکر می کنند با عدم مشارکت در انتخابات ممکن است منافعشان تامین شود به شدت در اشتباه هستند. وقتی منافع آحاد ملت به خوبی تامین می شود که افراد منتخب در یک مشارکت فعال و عمومی و آزدانه با اعتقاد اولویت های مردم شرکت داشته باشند.

از طرف دیگر، اگر مردم در عرصه حضور پیدا نکنند در واقع سرنوشت خودشان را واگذار کرده اند و دیگر نمی توانند این منافع را پی گیری کنند. انتخابات بهترین عرصه ای است که مردم بتوانند منافع خود را دنبال کنند. البته این نکته را اضافه کنم که باید جریان های سیاسی التزام دهند که خواسته هایی که مردم بیان می کنند پی گیری شود. نه این که صرفا در دوره انتخابات شعارها و خواسته هایی مطرح شود و بعد از انتخابات تا چهار سال دیگر این فضاها فراموش شود.

جریان های سیاسی بویژه جریان اصلاح طلب که خودش را جریانی مردمی می داند بایستی سازوکاری را در پیش بگیرد که بتواند گزارش های دوره ای و چند ماه یک بار با توجه به مطالبات مردم به آن ها بدهد و خودش را مسئول بداند. درواقع مسئولیت پذیری در راستای تحقق مطالبات مردم باید در طیف های مختلف سیاسی بویژه طیف اصلاح طلب وجود داشته باشد.

مردم دیگر قبول نخواهند کرد که افرادی به عنوان نماینده آن ها انتخاب شوند و خواسته ها و مطالبات آن ها را نادیده بگیرند.

البته این مساله هم اکنون هم تاحدودی باعث دلسردی مردم شده است و بایستی به آن توجه شود. اگر مردم در پای صندوق های رای حاضر می شوند نه برای بیگاری است و نه برای سرگرمی؛ بلکه اهدافی را در نظر دارند که بایستی به شکلی جدی مورد توجه قرار گیرد.

مساله دیگری که الان مطرح است محدود شدن مجلس و انتصاب ناکارآمدی به آن است. در این باره چه نظری دارید؟

مجلس تنها مرکز قانون گذاری در کشور است و هیچ جایگاه دیگری در کنار مجلس نیست. حالا اگر وظایف مجلس به جاهای دیگر محول می شود به خاطر ناکارمدی و غفلت مجلس از وظایف خود است. مجلس اگر مقتدر باشد و نمایندگان به وظایف خود واقف باشند قطعا چنین اتفاقی نمی افتد. وقتی تمام هم و غم و افق دید یک نماینده این باشد که بخواهد مثلا یک بخشدار را جا به جا کند یا مدیر فلان اداره را انتخاب کند چنین مجلسی نمی تواند تصمیم گیر خوبی برای کشور باشد و اصلا تصمیم هایش هم به درد نمی خورد. مجلسی که نماینده «آشنا به وظایف خود» نداشته باشد خالی از این خصوصیت ها خواهد بود. از قدیم گفته اند «شرف‌المکان بالمکین». به لحاظ قانونی مجلس تنها مرکز قانون گذاری در کشور است؛ اما باید کسانی در این مجلس باشند که با قانون گذاری آشنا باشند.

در همین قصه بنزین، چند سال است که دولت لایحه به مجلس می آورد و خواهان افزایش حداقلی قیمت بنزین است. اگر این اتفاق در طول سالها پیش می آمد و هرسال به مقدار معقول به قیمت بنزین اضافه می شد ما شاهد چنین حوادثی نبودیم. اگر مجلس در بودجه های سنواتی درصد ناچیزی به قیمت سوخت اضافه می کرد اولا تورم ناشی از این افزایش را نداشتیم و شوک تورمی در این شرایط تحریم به کشور وارد نمی شد. به هرحال هر سال درصدی تورم در جاهای مختلف داشته ایم و چرا این اتفاق با شیب ملایم روی نداد که این همه هزینه ها و مشکلات ایجاد شود.

باید در قانون گذاری ها و تصمیم گیری ها منطقی وجود داشته باشد. این که نماینده ای بنشیند تا اتفاقی مثل این بیفتد و بعد بیاید و نطقی ایراد کند در نقد آن دردی از مردم دوا نمی کند. هرچند در درون این مجلس هم افرادی بودند که می توانستند کارهایی انجام دهند که شاید شرایط برایشان فراهم نبود و شاید در اقلیت بودند. اما به طور کلی مجلس در راستای وظایف خودش عمل نکرد.

من فکر می کنم که اگر در مجلس افرادی باشند که جایگاه واقعی مجلس را بشناسند از جاهای دیگر نمی توانند به جای مجلس تصمیم بگیرند و این مساله از ضعف تصمیم گیری مجلس ناشی می شود. حالا شاید شهامت تصمیم گیری را نداشته و دیگران به جایش تصمیم گرفته اند. مجلس در تصمیم گیری هایش قطعا دچار ضعف هایی بوده و من مشکلات را از ناحیه نمایندگانی می بینیم که برداشت دقیق و مناسبی از وظایف نمایندگی ندارند و به وظایف خارج از نمایندگی توجه دارند و حواسشان به حوزه اجرا و دریافت برخی از رانت هاست.

مساله بعدی حضور اصلاح طلبان است که همواره با چالش هایی همراه بوده است. فکر می کنید این بار وضعیت این طیف سیاسی که شما هم به آن ها تعلق دارید، چطور خواهد بود و آن ها چگونه باید وارد عمل شوند؟

مردم درباره عملکرد این مجلس دلخوری هایی دارند. من معتقدم که مجلس دهم به مراتب نسبت به مجلس نهم بهتر عمل کرده است. اتفاقی که در مجلس دهم افتاد این است که باتوجه به این که اصلاح طلبان نمایندگانشان در خیلی از حوزه ها رد صلاحیت شدند، این ها به حمایت از کاندیداهایی پرداختند که اصلاح طلب نبودند و در بهترین حالت اصولگرایان معتدلی بودند.

هدف اصلاح طلبان این بود که کشور را از افراطی گرایی نجات دهند، حالا اتفاقی که افتاد این بود که مردم عملکرد نمایندگانی که مورد حمایت اصلاح طلبان بودند را به این طیف سیاسی منتسب می کنند. باید روشنگری می شد که اصلاح طلبان در این مجلس در اکثریت نبودند که پاسخ گوی عملکرد مجلس باشند. اگر اصلاح طلبان در این دوره اکثریت داشتند قطعا آقای دکتر عارف باید رییس مجلس دهم می شد.

دیدیم که در بهترین حالت تعداد کسانی که به فراکسیون امید وارد شدند صد و چند نفر بودند که یعنی یک سوم. می دانیم که یک سوم میزانی نیست که بتواند به عنوان مجلس اصلاح طلب به مطالبات مردم پاسخ بگوید. از اقلیت نمی توان انتظار اکثریت را داشت. این مساله باید به لحاظ رسانه ای توضیح داده شود.

با این حال، به نظر من بدیلی برای اصلاحات وجود ندارد و تنها راهی که می تواند تغییر و تحولات مردم سالارانه در کشور ایجاد کند همین مسیر اصلاحات است تا کشور به هم ریزد و مطالبات مردم محقق شود.

به همین خاطر است که من گرایش به این جریان دارم. شاید من به عنوان کسی که داخل این جریان هستم نتوانم ارزیابی دقیقی از عملکرد آن داشته باشم؛ اما واقعیاتی در کشور وجود دارد که بایستی اصلاح طلبان به مردم توضیح دهند و جاهایی که کم کاری کرده اند عذرخواهی کنند. شاید به این شیوه بتوان مردم را امیدوار نگه داشت.

گفت و گو: علی محمد نجاتی

اخبار برگزیدهپیشنهاد ویژهگفت‌وگو