سکونتگاه های غیررسمی اصلی ترین دلیل آسیب اجتماعی

جهان صنعت نیوز|پیشگیری به عنوان یک رویکرد سیاست گذارانه، می تواند نقش بسیار مهمی در ارتقاء سلامت عمومی و کیفیت زندگی داشته باشد، مشروط بر آن که برنامه ها و طرح های پیشگیرانه مبتنی بر اصول علمی باشند و تا زمانی که اصول علمی  وجود نداشته باشد برنامه ها و طرح های پیشگیرانه نتایج مثبتی نخواهند داشت.

پیشگیری یک علم بین رشته ای است و اگر چه  پیشگیری در بین عوام معانی مشترکی دارد اما در معنای تخصصی آن بین متخصصان نظرات متعددی وجود دارد، پیشگیری در لغت به معنای جلوگیری کردن، مانع گشتن و در تعریف علمی  یعنی جلوگیری از یک اتفاق قبل از وقوع آن. زمانی که صحبت از پیشگیری می کنیم یعنی قصد بر آن داریم که  از یک آسیب جلوگیری کنیم، اما آسیب های اجتماعی کدامند و پیشگیری از آن ها چطور ممکن است، این سوالات و سوال هایی از این دست، در گفتگو با «آسیه ملک دار» رییس اورژانس اجتماعی پیشوا و کارشناس مسائل اجتماعی و تربیتی مورد بحث قرار گرفت، حاصل آن در ادامه می آید:

تعریف آسیب اجتماعی چیست؟

از جمله مهم ترین تعریف هایی که در خصوص آسیب های اجتماعی مطرح است تعریف مورتون است، مورتون( ۱۹۷۶) آسیب اجتماعی را تفاوت فاحش میان آرمان های موجود و وضع موجود می داند.

طبق این تعریف ابتدا می بایست ارزش ها و آرمان های یک جامعه شناسایی و بررسی شوند و با توجه به فاصله وضع جامعه با آن آرمان ها مسایل و مشکلات جامعه را تعیین کرد. مایلز، مرز مشکل اجتماعی با مشکلات فردی را مطرح کرد. به عقیده او مشکل فردی به فرد و روابط  بلافصل او محدود می شود و مشکل اجتماعی برای عموم افراد مهم است، ارزشی که از منظر مردم قابل احترام بوده است مورد تهدید قرار گرفته است.

بنابراین مایلز چنین نتیجه می گیرد که مشکل فردی با مداخله فردی حل می شود ولی مشکل اجتماعی نیازمند مداخلات اجتماعی است.

به طور کلی آسیب های اجتماعی به گروهی از نابسامانی ها و ناهنجاری های رفتاری در یک جامعه اشاره دارد که چه به صورت فردی و یا جمعی بروز می کند و از این منظر اهمیت دارند که نظم عمومی جامعه را بر هم می زنند و هنجارهای آن را مورد تعرض جدی قرار می دهند. با توجه به این که تعداد و تنوع آسیب ها روز به روز در حال افزایش است و تمامی آسیب ها در هم تنیده اند و همچنین  به دلیل اثراتی که این نابسامانی ها بر جای می گذارد نیاز به بررسی و برنامه ریزی هایی در راستای پیشگیری و کاهش آن ها به شدت احساس می شود.

 خوب چه اقداماتی برای پیشگیری و کنترل آسیب های اجتماعی می توان انجام داد؟

یکی از تمهیداتی که برای کنترل و کاهش آسیب ها وجود دارد اورژانس اجتماعی است، که خدمات خود را از طریق ۴ فعالیت خط تلفن(۱۲۳) تیم سیار، مرکز مداخله در بحران و پایگاه های خدمات اجتماعی در سکونتگاه های غیر رسمی و مناطق حاشیه نشین ارایه می کند.

از زمان راه اندازی مرکز اورژانس اجتماعی در اداره بهزیستی شهرستان پیشوا ۳ فعالیت خط تلفن، تیم سیار و مداخله در بحران خدمات تخصصی ، فوری را به جامعه هدف  خود ارایه کرده است و از ابتدای سال ۹۷ با راه اندازی پایگاه خدمات اجتماعی در سکونت گاه های غیر رسمی فعالیت خود را در راستای کاهش آسیب های اجتماعی گسترده تر کرده است.  تا بتواند  کلیه مداخلات سرپایی را در راستای توانمند سازی گروههای هدف ارایه کند.

چه عواملی سبب ایجاد آسیب های اجتماعی در مناطق با اصالتی مانند پیشوا شده است؟

محلات نابسامان  و سکونت گاههایی که عمدتاً در حاشیه شهرها و یا خارج از برنامه رسمی توسعه شهری و به صورت خودرو شکل گرفته و گسترش یافته است و از عوامل ایجاد آن می توان به ساختن مسکن با هزینه کم توسط گروه های کم درآمد، فقر، افزایش مهاجرت و.. اشاره کرد.

معمولاً در این سکونتگاه ها سواد، سلامتی، درآمد و پیشرفت اجتماعی پایین تر است.

در حال حاضر سکونت گاه های غیر رسمی یک واقعیت است که می توان با اتخاذ تدابیر منطقی در خصوص آن اقداماتی را انجام داد.

با توجه به این که افراد در معرض آسیب و آسیب دیدگان اجتماعی در شهرها و روستاها پراکنده اند، اما تعداد مراکز مداخله در بحران  و محل استقرار این مراکز   محدود است و با توجه به این که تعداد زیادی از گروه هدف در سکونت گاه های غیر رسمی که آسیب پذیری بالایی دارند ساکن هستند ضروری است که خدمات تخصصی به این افراد از طریق پایگاه های اورژانس اجتماعی ارائه شود و مواردی که نیاز به مداخلات ضروری و بیشتر دارد به مراکز مداخله در بحران ارجاع شود.

معاونت امور توسعه  پیشگیری اداره بهزیستی نیز رسالت خود را در راستای کاهش آسیب های اجتماعی و ارتقا توانمندی عموم جامعه از طریق ۴ دفتر تخصصی ارایه می دهد، دفتر پیشگیری از آسیب ها، دفتر پیشگیری از اعتیاد، دفتر مشاوره و خدمات روان شناختی، دفتر پیشگیری از معلولیت ها و هر کدام از این دفاتر طرح ها و برنامه های خود را دارند.

که اگر چه مستقلانه اجرا می شوند اما هم پوشانی زیادی با هم دارند. دفتر مشاوره و خدمات روان شناختی  که آموزش هایی همچون آمورش مهارت های زندگی- فرزندپروری- خانواده موفق- پیشگیری رشد مدار و .. در این دفتر گنجانده شده است  و از ابتدای سال ۹۷هم آموزش مهارت های زندگی در محیط کار به صورت گسترده ترانجام شده است.

چرا که اعتقاد داریم کارآمدی و شایستگی افراد در محیط های متعدد همانند محیط زندگی و محیط کار و داشتن احساس رضایت نقش بسیار تعیین کننده ای در سلامت روانی و اجتماعی افراد دارد. علاوه بر آن می تواند از جمله عوامل موفقیت و پیشرفت در سطح فردی و جمعی نیز باشد.

یکی از مهم ترین هدف های اغلب ادارات و موسسات این است که کارکنان آنها بیشترین کارآمدی و کارایی را در محیط کار داشته باشند  و نسبت به کار انجام داده شده احساس رضایت- دلبستگی و تعهد داشته باشند.

همه ما بر این واقفیم که فردی که در محیط کاری از پتانسیل بالایی برخوردار است هیچ تضمینی وجود ندارد که این امر تداوم داشته باشد بنابراین می بایست با راهکارهای مناسبی سعی در حفظ آن کرد، تا افراد در محیط کار تعادلی بین ظرفیت و عملکرد خود داشته باشند و بیشترین بازدهی و کارآمدی را نشان دهند.  تحقیقات متعددی نشان داده است کارآمدی در محیط کار و تصمیم گیری صحیح تحت تاثیر مستقیم ویژگی هایی چون خودباوری- توانایی ارتباط موثر و سالم با پرسنل دیگر و مدیریت استرس دارد. بنابراین زمانی که قصد داریم کارآمدی و سازندگی را در محیط کار ارتقا دهیم می بایست در راستای تربیت کارکنان سرمایه گذاری کنیم و یکی از این تهمیدات شامل آموزش مهارت های ده گانه زندگی است که یک برنامه پیشگیرانه و ارتقایی می باشد.

و با این هدف می توانیم گام هایی را در راستای ارتقا ء سلامت روانی مهم ترین سرمایه های محیط کاری برداریم.

از ابتدای سال ۹۷ در خصوص آموزش مهارت های زندگی با  اداراتی همچون اداره برق- اداره گاز- اداره دارایی- آتش نشانی-اداره آب- منابع طبیعی همکاری های لازم صورت گرفته است. این آموزش ها هفته ای یک بار به مدت ۱ ساعت در حال برگزاری است.

همچنین هماهنگی هایی که با بخشدار جلیل آباد صورت گرفته آموزش مهارت های زندگی به صورت پیوسته در سالن اجتماعات بخشداری جلیل آباد نیز در حال برگزاری است.

چه اقداماتی در حوزه پیشگیری از معلولیت ها انجام داده اید؟

در دفتر پیشگیری از معلولیت ها ۳ طرح در حال اجراست که شامل آگاه سازی- پیشگیری از تنبلی چشم و غربالگری شنوایی است، معلولیت یعنی ناتوانی فرد در انجام امور روزمره زندگی شخصی و اجتماعی. ما زمانی می توانیم از معلولیت پیشگیری کنیم که علت های بوجود آمدن معلولیت را شناخته و رفع کنیم.

با توجه به این که پایین بودن سواد سلامت موجب هدررفتن حجم زیادی از بودجه های بخش سلامت می شود، بنابراین پرداختن به موضوع سلامت و بکارگیری راهکارهایی برای ارتقاء آن در جامعه ضروری است. طرح آگاهسازی پیشگیری از معلولیت به منظور افزایش آگای افراد جامعه است.

در همین راستا معاونت امور توسعه پیشگیری اداره بهزیستی با همکاری اداره آموزش و پرورش اقدام به برگزاری دوره های آگاه سازی(پیشگیری از معلولیت ها) در مدارس پایه دهم و یازدهم کرده است.

بر اساس این طرح در سال ۹۷ تعداد ۱۲ مدرسه (۷ مدرسه دخترانه  و ۵ مدرسه پسرانه)تحت آموزش آگاهسازی قرار خواهند گرفت.

 در خصوص پیشگیری از تنبلی چشم چه اقداماتی انجام شده است؟

 برنامه پیشگیری از تنبلی چشم  نیز از دیگر طرح های این دفتر است، که یک برنامه کشوری است که هرساله برای سنجش و معاینه کودکان ۶-۳ سال در جهت جلوگیری از آمبلیوپی اجرا می شود.

تنبلی چشم یا آمبلیوپی یک نوع اختلال در بینایی است. اگر این اختلال به موقع تشخیص داده شود به راحتی قابل درمان است اما زمانی که از موقع آن گذر کند یعنی بعد از هفت تا ده سالگی درمان هیچ گونه تاثیری در بینایی کودک نخواهد داشت.

بنابراین تنها راه و بهترین راه پیشگیری از آمبلیوپی تشخیص به موقع و شناسایی عوامل ایجاد کننده آن است.

اما از آنجایی که اکثر والدین که نقش بی بدیلی در این مهم دارند نسبت به عوامل تنبلی چشم ناآگاهند لذا چشم کودکان می بایست در چندین نوبت قبل از دبستان مورد سنجش و معاینه قرار بگیرد.

در راستای اجرای این طرح پایگاه های دایمی و غیر دایمی ایجاد شده است که معاینه تمامی کودکان ۶-۳ سال در این پایگاهها انجام می شود.

به گونه ای که معاینه کودکان۴-۳ سال با دستگاه و کودکان ۶-۵ با ایچارت انجام می شود.

در صورتی که بعد از معاینه کودک سالم تشخیص داده شود کارت سلامت به او داده می شود و اگر مشکوک تشخیص داده شود برای ارزیابی های بیشتر به اپتومتریست و چشم پزشک ارجاع داده می شود. به طور کلی غربالگری بینایی یک روش با ارزش و با صرفه اقتصادی است تا کودکان دچار آسیب های بینایی یا مشکلات چشمی که منجر به آسیب های بینایی می شود را شناسایی نماید و برای ارزیابی تخصصی و درمان های لازم به متخصص ارجاع داده شوند.

از ابتدای سال ۹۷ با اجرای طرح مذکور در شهرستان پیشوا تعداد ۳ هزار و ۳۸۸ نفر مورد معاینه قرار گرفته اند که از این تعداد یک هزار و ۶۳۵ کودک با دستگاه و تعداد یک هزار و ۷۵۳ کودک با ایچارت مورد معاینه و سنجش قرار گرفتند.

در مورد غربالگری اضطراب نیز اقداماتی انجام شده است؟

طرح غربالگری اضطراب از دیگر طرح هایی است که برای اولین بار در شهرستان پیشوا ویژه کودکان۶-۵ سال اجرا شد، اضطراب پایه و اساس بسیاری از اختلالات روانی و منشاً بسیاری از آسیب های اجتماعی است.

در صورتی که  اختلال اضطرابی در کودکی تشخیص داده نشود و درمان های تخصصی انجام نشود، این پدیده تا سنین نوجوانی و بزرگسالی ادامه خواهد یافت و آسیب های دیگری همچون افت تحصیلی، افسردگی و سوء مصرف مواد را منجر خواهد شد.

این طرح با هدف پیشگیری از اضطراب در کودکان ۶-۵ ساله طراحی شده است  و تمامی کودکانی که مشکوک به اضطراب و در معرض خطر می باشند در روند مداخلات روان شناختی و روان پزشکی قرار می گیرند. لازم به ذکر است با انجام این طرح ۱۳۰ نفر از کودکان سنین ۶-۳ سال در مهد های کودک شهرستان پیشوا  مورد ارزیابی قرار گرفتند.

اخبار برگزیده