چگونگی ثبات قیمت ارز

جمشید عدالتیان‌شهریاری*مطابق تئوری‌های اقتصادی ، ارزی که در طول روز دو درصد نوسان را تجربه کند از ثبات قیمتی کافی برخوردار است اما بررسی تغییرات قیمت ارز در ایران گویای نوسانات پنج درصدی آن در یک روز معاملاتی است. در چنین شرایطی نمی‌توان نوسان پنج درصدی قیمت ارز را تعبیر به صعودی یا نزولی بودن بازار ارز کرد.

به اعتقاد عده‌ای با نزدیک شدن به سال نو و به دلیل افزایش تقاضای ارز، نرخ برابری ریال نسبت به دلار کاهش می‌یابد و زمینه سوءاستفاده برخی برای گران کردن اجناس و کالاها فراهم می‌شود. این موضوع نشان می‌دهد که قیمت ارز در روزهای پایانی سال و تحت تاثیر جو روانی بازار تغییر می‌کند. از این رو انتظار می‌رود بانک مرکزی با اتخاذ تدابیری از نوسانات بالای پنج درصدی در هفته‌های پیش رو جلوگیری کند، چه آنکه نوسان قیمت دلار بیشتر از پنج درصد می‌تواند به افزایش تورم دامن بزند.

از ابتدای مهرماه سال جاری نوسانات بالای قیمت دلار تحت تاثیر عوامل روانی بازار، حوادث غیرقابل پیش‌بینی و شرایط خاص سیاسی اتفاق افتاده است، اما آنچه اهمیت دارد پایداری چنین نوساناتی است. بدیهی است پنج درصد نوسان قیمت ارز در یک روز می‌تواند سودهای کلانی را نصیب آنانی کند که سرمایه‌های کلانی در دست دارند.

فردی را در نظر بگیرید که یک میلیون دلار سرمایه نقدی دارد. اگر قیمت دلار پنج درصد نوسان در روز را تجربه کند و ۷۰۰ تومان افزایش یابد، سودی معادل ۷۰۰ میلیون تومان را تنها در یک روز نصیب این فرد می‌کند.

بنابراین می‌توان با صراحت اعلام کرد که سوداگری در بازار ارز ایران و به ویژه برای سرمایه‌داران کلان برقرار است. جالب آنکه انگیزه سوداگری و نوسانگیری در بازار ارز حتی در کشورهای اروپایی نیز که نوسان حدود یک‌هزارم در روز را تجربه می‌کنند نیز وجود دارد. بنابراین به هر میزان که درصد نوسان قیمت ارز در بازار بیشتر شود، به همان اندازه انگیزه سوداگری و نوسانگیری در بازار بیشتر می‌شود. بنابراین اگر بانک مرکزی نتواند با سوداگری در بازار ارز مقابله کند، تعداد افرادی که برای نوسانگیری به بازار ارز مراجعه می‌کنند بیشتر و بیشتر خواهد شد.

اما جدا از نوسانات قیمتی بازار ارز، ذکر دو نکته ضروری می‌نماید؛ نخست آنکه افزایش سخت‌گیری در حوزه واردات تقاضا برای ارز را کاهش داده است اما در مقابل به دلیل اعمال تحریم‌های شدید روی صنایع پتروشیمی و فولادی که بزرگ‌ترین عرضه‌کنندگان ارز در شرایط کنونی هستند، عرضه ارز با محدودیت همراه شده است. بنابراین تشدید تحریم‌ها می‌تواند عرضه ارز را با کاهش بیشتری همراه کند. از سوی دیگر روند صعودی صادرات ایران به کشورهای همسایه همچون عراق به خطر افتاده است و این موضوع نیز باعث شده عرضه ارز به کندی صورت گیرد. در چنین شرایطی باعث تعجب است که بانک مرکزی توانسته نرخ ارز را در حد کنونی آن نگه دارد و از نوسانات بالای قیمت آن ممانعت به عمل آورد!

* اقتصاددان