اقتصاد ایران همگام با روزهای سخت کرونایی

جهان صنعت نیوز| مجید سلیمی بروجنی* بیش از یک ماه از اعلام رسمی شیوع کرونا در ایران می گذرد. شاید بدترین زمانی که می شد بحرانی همه گیر در ایران به وجود بیاید، ماه پایانی سال ۹۸ بود. دولت دچار نوعی سردرگمی و انفعال شده است، مدارس و دانشگاه ه ها اولین گروه از تعطیلی ها بودند و پس از آن مجلس نیز به صف تعطیلی ها پیوست همچنین ادارات و شرکت ها ساعات کار خود را کاهش داده و دورکاری کارمندان را تسهیل کردند. بازارها نیز تقریبا تعطیل شدند و در یک کلام تهران بزرگ خلوت ترین روزهای خود را می گذراند.

اما نکته اینجاست که همه این اتفاقات در شب عید روی داد و تنها کاری که از دست دولتمردان بر می آید، توصیه به مردم برای ماندن در خانه هایشان است. هر روز به تعداد آمار مبتلایان و قربانیان به صورت تصاعدی افزوده می شود. کرونا فقط یک بحران در حوزه سلامت نیست؛ کرونا اقتصاد کشور را زمینگیر کرده است. شرایط کلی اقتصاد کشور تا قبل از شیوع کرونا به خودی خود نابسامان و بد بود و مردم و دهک های پایین به سختی معیشت خود را تامین می کردند که کرونا این مهمان ناخوانده وضعیت را از بد به بدتر کشانید.

درآمدها کفاف مخارج زندگی را نمی دهد

بر طبق آمار و ارقام موجود، دست کم نیمی از خانواده های ایرانی به شدت گرفتار دخل و خرج روزانه هستند و درآمدهای حداقلی آنها کفاف مخارج زندگی را نمی دهد. در واقع می توان آنها را اقشار آسیب پذیری دانست که در حال حاضر  در وضعیت بحرانی فقر هستند و هرگونه کاهش حتی ناچیز درآمد هم آنها را درگیر بحران خواهد کرد. این اتفاقی بود که در آبان ماه سال گذشته و پس از افزایش قیمت بنزین، بخش مهمی از جامعه به منطقه بحران منتقل شد.

متاسفانه تاثیر منفی کرونا بر معیشت خانوار به مراتب شدیدتر از افزایش قیمت بنزین است و تبعات آن در روزهای آینده پدیدار خواهد شد. اگر روزگاری طاعون و وبا مسیر تکامل جوامع انسانی را به طور کلی متحول کردند، این روزها شاید بحران کرونا سرآغاز فصل جدیدی در نوع نگاه انسان ها به مسیر آینده توسعه جوامع انسانی باشد. بحران کرونا نشان داد که نیازمند آن هستیم که به صورت بنیادین و ریشه ای نسبت به بسیاری از مسائل تجدیدنظر کنیم.

بهداشت رایگان حق همه است

اصلی ترین درسی که همه بشریت از بحران کرونا گرفت این است که بهداشت و درمان نباید به هیچ عنوان “کالا” باشد. نباید سرنوشت مرگ و زندگی انسان ها را به دست نامرئی “بازار” سپرد. شاید تا همین چند ماه پیش اگر سخن از این گفته می شد که بهداشت رایگان حق همه است، نه یک کالای لوکس برای ثروتمندان، متهم به داشتن افکار رادیکال و تندرو می شدید. اما این روزها در دل بحران کرونا بسیاری به این فکر می کنند که داشتن یک سیستم درمانی و بهداشتی فراگیر که خدماتش را رایگان و یا ارزان قیمت به تمام اعضای جامعه ارائه کند، نه تنها رویکردی انسانی است که حتی با منطق عمل گرایانه هم همخوانی دارد.

رشد اقتصادی منفی

هزینه هایی که اقتصاد ایران و جهان در طول چند هفته گذشته پرداخت کرده به مراتب بیشتر از این بود که سیستم بهداشت فراگیر را فراهم می کرد. بحران کرونا هرچند بحرانی عالم گیر است، اما در ایران در کنار ابرچالش ها تحریم، تورم، رشد اقتصادی منفی و بیکاری، بحرانی به مراتب کمرشکن تر و آسیب­زا تر است. جامعه ای که طی دو سال گذشته با سنگین ترین تحریم های بین المللی دست و پنجه نرم کرده است، رشد اقتصادی منفی ۱۵ درصدی که به معنی کوچک شدن ثروت جامعه است را فقط در دو سال تجربه کرده و تورم ۵۰ درصدی را در سال ۹۸ تحمل کرده، خستگی کم سابقه ای را تجربه می کند. خستگی ای که فشار اصلی تنش های کمرشکن آن بر دوش دهک های پایین درآمدی بوده است.

رکود سنگین مشاغل کوچک

حال به واسطه ورود کرونا ضربه کاری به این دهک ها وارد شده است. کرونا مشاغل کوچک را با رکودی سنگین درگیر کرده است. یکی از کسب و کارهایی که این روزها به شدت تحت تاثیر کرونا قرار گرفته است، آرایشگری است. آرایشگاه های زنانه که هر سال در روزهای پایانی سال تا پاسی از شب مشغول کار بودند، طی هفته های اخیر به دلیل شیوع کرونا ۸۰ درصد نوبت شب عید خود را لغو کردند. کرونا درست در روزهایی وارد ایران شد که مردم خود را برای سال نو آماده می کردند و حالا همه چیز به حالت ملغی درآمده است.

بازار غذا تعطیل شد

در این میان رستوران دارانی که همیشه معتقد بودند بازار غذا تعطیلی بردار نیست، این روزها در مناطق مختلف شهرها از افت ۵۰ تا ۸۰ درصدی فروششان خبر می دهند و تمام برنامه ریزی هایشان برای شب عید از بین رفت. بیشترین میزان ضربه کرونا به اشتغال در کشور در حوزه خدمات و در کاهش میزان اشتغال ناقص خواهد بود. طبق نظر کارشناسان، حداقل یک میلیون شغل در خط قرمز و در معرض خطر جدی از دست رفتن هستند.

با توجه به افت تقاضای اقتصاد، به طور طبیعی تقاضای خرید کالاها خدمات زیادی افت خواهد کرد. این کاهش چشمگیر باعث می شود همه اجزای زنجیره تامین این کالاها و خدمات و حتی مشاغل جانبی آنها هم دچار رکود شوند. در نتیجه این وضعیت بسیاری از واحدهای تجاری، کارگاه های کوچک و متوسط که تولیدکننده کالاهای غیرمصرفی هستند، بخش خدمات، بخش آموزش، فرهنگ و هنر، حمل و نقل و … در وضعیت رکود قرار گرفته اند. طبیعی است که این رکود سنگین باعث می شود مشاغل کوچک و کسبه درآمد خود را از دست بدهند و هم کارکنان دستمزدبگیر در بسیاری از مشاغل بخش خصوصی با عقب افتادن حقوق یا از دست دادن کار روبرو شوند.

وضعیت لب مرزی فقر

همه این اتفاقات چیزی به جز کاهش درآمد خانوارها را به همراه نخواهد داشت. با توجه به شنیده ها ویروس کرونا دست کم تا اواسط بهار مهمان ما خواهد بود. پس باید فکری به حال انبوهی از خانوارهایی کرد که در وضعیت لب مرزی فقر هستند.

بنا بر آمارهای موجود، دهک های سوم تا هفتم در چنین وضعیت خطرناکی قرار دارند. این موضوعات در روزهایی رخ میدهد که دولت حسن روحانی به شدت درآمدهایش را از دست داده است. قیمت نفت نیز طی چند روز گذشته به شدت سقوط کرد و به طور حتم با کاهش فعالیت های اقتصادی و افت درآمدهای بخش خصوصی، حجم مالیات ها نیز کاهش پیدا خواهد کرد. نکته غم انگیز ماجرا این است که در کنار همه اینها هزینه های دولت افزایش پیدا کرده است.

تعطیلی موقت

بسیاری از کارگاه ها و شرکت ها طی روزهای گذشته و هفته های پیش رو به دلیل کاهش درآمدهایشان مجبور به تعطیلی موقت و تعدیل نیروهایشان خواهند شد. افرادی که شامل این تعدیل خواهند شد، بیشتر کارگران ساده ای هستند که به شدت به درآمد روزانه شان وابسته هستند و معمولا پس انداز نیز ندارند. تبعات اقتصادی کرونا بسیار شدیدتر از آن چیزی است که فعلا به چشم می آید و به طور حتم در این فصل بیش از پیش نمایان خواهد شد.

چنانچه دولت حسن وحانی همچنان منفعل و بدون اخذ تصمیمات بزرگ و اساسی سال ۹۹ را بگذراند، به طور حتم تبعات امنیتی، سیاسی و اجتماعی کرونا برای کشورمان فراتر از تصور خواهد بود. امیدواریم که دولت و مجلس و حاکمیت هر چه زودتر به صورت جدی تدبیری برای روزهای پیش روی اقتصاد کشور به خصوص برای فصل بهار کنند تا خانوارهای ایرانی بیش از این آسیب نبینند.

کارشناس اقتصادی

 

اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهیادداشت