چرخش مواضع اما در لفافه
به گزارش جهان صنعت نیوز: بامداد شنبه بود که بعد از کلی حاشیه و بلافاصله بعد از اینکه ایران رضایت داد با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی رایزنی کند، رافائل گروسی مدیرکل آژانس خودش را به تهران رساند تا با محمد اسلامی گفت‌وگو کند و با دست پر به شورای حکام برود. او آمد و بعد از یک جلسه دوساعته از مذاکرات سازنده‌ای که انجام شده گفت تفاهم شده مذاکرات ادامه یابد و کارت حافظه دوربین‌ها تعویض شود. مقامات ایرانی هم همین را گفتند و تا همین‌جا کافی بود از آن وضعیت خطیری که سنگینی سایه قطعنامه احتمالی شورای حکام حس می‌شد، خارج شویم.
انتظار می‌رفت که هر فعال سیاسی و شهروند عادی یا هر رسانه‌ای از تغییر ایجاد شده که قطعا و به گواه اظهارات کارشناسان مطابق منافع ملی کشورمان است، استقبال کند. وضعیت در جبهه اصولگرایی اما فرق داشت!
یکی در مجلس تذکر می‌داد و دیگری در روزنامه خود واقعیت را قلب می‌کرد. یکی مثل «جوان» به خاطر بسته ماندن مشت ایران در مقابل ذوق می‌کرد و دیگری مثل «وطن امروز» شکار لحظه‌ها می‌کرد که ثابت کند چشم آژانس هنوز به روی فعالیت‌های ما باز نشده و بسته می‌ماند! «کیهان» اما کلا به روی خود نیاورد چنین دیدار مهمی صورت گرفته است و خود را وارد این بازی نکرد که با زدن بر همان طبل سابق، کار دولت جدید را سخت کند یا اینکه با استقبال از تصمیم دولت دوگانگی در رفتار خود ایجاد کند. سکوت بهترین کار بود و همین کار را کرد اما این رویکرد قطعا نمی‌تواند ادامه یابد.
ابزار چانه‌زنی
رویکرد آقایان اصولگرا در مقطع فعلی اما سوالاتی را مطرح می‌کند. مثلا طبق نظر برخی از اصولگرایان اگر با آژانس همکاری نکنیم، کار به کجا می‌رسد؟ یا اینکه آیا اصولگرایان دچار دوگانگی شده‌اند؟
احمد شیرزاد فعال سیاسی اصلاح‌طلب که سابقه حضور در کمیسیون امنیت ملی مجلس در دوره ششم را دارد در گفت‌وگویی با «جهان‌صنعت» درباره واکنش اصولگرایان به مسائل هسته‌ای و تصمیمات دولت گفت: «وقتی موضع اصولی ما منع ساخت و نگهداری سلاح هسته‌ای است، طبیعتا از نظارت‌های آژانس باکی نداریم. این را به عنوان یک موضع استراتژیک و راهبردی در امر هسته‌ای می‌گویم. وقتی که نظام پذیرفته ما به هیچ‌وجه در مسیر ساخت و انباشت مواد هسته‌ای به قصد تولید سلاح قرار نمی‌گیریم، یعنی به طور اصولی با نظارت‌ها مشکلی نداریم.»
وی افزود: «بر همین اساس وقتی که قرار نیست ما کاری انجام دهیم، لغو نظارت‌ها برای ما سودی نخواهد داشت زیرا همه قدرت‌های جهانی حتی همین چین و روسیه، هند و… را روی ما حساس می‌کنند و کشورهای دیگر منطقه را نیز به سوی آن سوق می‌دهند که واقعا سلاح تولید کنند. قطعا این امر برای ما فضای خوبی ایجاد نمی‌کند.»
شیرزاد درباره چرایی تعلیق در نظارت‌ها نیز گفت: «وضعیت فعلی در واکنش به عهدشکنی آمریکایی‌هاست و همراهی عملی اروپایی‌ها با آن است. در واقع این به عنوان یک حربه و وسیله در مذاکرات است و می‌دانیم که طرف مقابل خیلی روی این موضوع حساس است. یعنی از بین موارد مختلفی که در برجام روی آن توافق کردیم، مساله نظارت‌ها شاید مهم‌ترین مساله برای طرف مقابل باشد. به همین خاطر هم یک اهرم چانه‌زنی برای ما است. در عین حال نباید فراموش کنیم که این یک اهرم است.»
او درباره چرایی واکنش‌های تند اصولگرایان به پذیرش نظارت‌های آژانس نیز گفت: «برخی اصولگرایان چون اساسا نمی‌دانند که هدف از کار هسته‌ای چیست و شناختی ندارند که به چه منظور فعالیت هسته‌ای می‌کنیم و پذیرش هر کدام از این موارد منع برای ما چه عوارضی دارد؛ اصولا فکر می‌کنند که اگر همه دوربین‌ها را خاموش کرده و نظارت‌ها را قطع کنیم شاید چیزی عاید ما شود. باید به آنها بگوییم که مطلقا با این کار در بلند‌مدت، چیزی عاید ما نمی‌شود اما الان این کار را انجام داده‌ایم تا پاسخی به عهدشکنی طرف مقابل باشد. ضمن اینکه باید بتوانیم روی میز چانه‌زنی به موقع از این موضوع استفاده کنیم.»
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب ادامه داد: «اینکه دوربین‌ها کار کند اما ما فیلم‌ها را در اختیار آنها قرار ندهیم، می‌تواند یک سیاست خوب و درست باشد زیرا اگر واقعا مدتی هیچ ضبط و رکوردی از فعالیت‌های ایران وجود نداشته باشد، ما بعدا باید سال‌ها مذاکره کرده و ثابت کنیم که در این مدت کار خاصی نکرده‌ایم. انواع و اقسام پرونده‌ها نیز برای ما درست خواهد شد بنابراین به نفع ماست که رکورد صورت بگیرد اما برای در اختیار قرار دادن فیلم‌ها چانه‌زنی کنیم.»
تقسیم‌بندی مخالفان
شیرزاد در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر اینکه اصولگرایان با این میزان اطلاع و آگاهی از مسائل هسته‌ای و با توجه به سخت‌گیری‌هایی که در دولت روحانی به خرج می‌دادند، همچنین واکنش آنها به سفر اخیر آقای گروسی، چطور پیش می‌روند؟ گفت: «اصولگرایان دو دسته هستند. یک سری از آنها واقعا نگاه اعتقادی به این داستان دارند یا اینکه منافع خیلی استراتژیک در پا برجا بودن بحران هسته‌ای دارند. این گروه به هر شکلی با حل مساله توسط هر کسی واکنش منفی دارند. اما بخش عمده اصولگرایان کسانی بودند که دوست نداشتند روحانی این کار را انجام دهد.»
وی افزود: «این گروه مایل به حل مساله هستند، تمایل دارند که کشور بهتر اداره شود، مشکلات اقتصادی کمتر شود و… اما می‌خواستند که این کار در دولت روحانی انجام نشود. این طیف اکثریت هم دارند و بیشتر عملگرا هستند. در مجلس هم البته از هر دو گروه ذکر شده حضور دارند.»
شیرزاد در ادامه گفت: «نکته این است که وقتی مطبوعات و ناظران مستقل گوشزد می‌کنند که اگر همین قدم مثبت برای حل‌وفصل مناقشه یا لااقل آژانس در دولت روحانی انجام می‌شد، شما (اصولگرایان) هزار سنگ می‌انداختید و حالا که دولت رییسی انجام می‌دهد، با او همراهی می‌کنید؛ وارد فضای عکس‌العمل می‌شوند. دقت کنید که اصولگرایان یک اخلاق خاص دارند و آن هم این است که خیلی عکس‌العملی رفتار می‌کنند. یعنی بسیاری از اوقات برای اینکه اصلاح‌طلبان شادی کنند و احساس پیروزی داشته باشند، بدترین ضررها را به کشور می‌زنند. این است که ما به عنوان افرادی که برای کشور دلسوزتر بوده و حس مادری به این فرزند داریم، باید گاهی سکوت کنیم و نگوییم که عملکرد آنها دوگانه است.»
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب افزود: «بهتر است که خیلی روی این موضوع تاکید نکنیم که اگر همین کارها را دولت روحانی می‌کرد، هزار مشکل بود و وقتی رییسی انجام می‌دهد مساله‌ای نیست. این را همه ما می‌فهمیم، می‌دانیم و ملت ایران هم می‌داند اما بهتر است که خیلی نگوییم.»
وی همچنین گفت: «من فکر می‌کنم برخی صحبت‌ها و مخالفت‌ها که در مجلس مطرح می‌شود مثل اصرار به اینکه ما سازش و توافقی نکرده‌ایم برای این است که بگویند ما اصولا به این موضع رسیده‌ایم و کاری به روحانی و رییسی نداریم، در حالی که عاقلان دانند که این حرف ادعایی بیش نیست.»
استاندارد دوگانه
جاوید قربان‌اوغلو، دیپلمات پیشین نیز از جمله منتقدان سیاست دوگانه اصولگرایان در قضیه پرونده هسته‌ای است. او در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» گفت: «باید رفتار مجلس و سایر اصولگرایان را که در مورد اخیر بسیار نرم و بدون هیچ‌گونه دردسرآفرینی برای دولت بود، با رفتار همین مجلس در اسفند ۹۹ و موقعی که آقای گروسی با همین ماموریت و برای همین کار به تهران آمد و با آقای علی‌اکبر صالحی معاون روحانی تفاهم کرد، مقایسه کنیم.»
وی با تاکید بر اینکه «دولت روحانی در آن مقطع توانست کشور را از شرایطی که می‌توانست دردسرساز باشد، نجات دهد» گفت: «آن زمان کار بزرگی انجام شد. اکنون در سفر آقای گروسی هم همان کار انجام شده است. حتی بر اساس آنچه که از مسائل فنی خواندم فکر می‌کنم که آژانس در این مورد قدری محکم‌تر عمل کرده است. با این وجود شاهد یک استاندارد دوگانه در داخل هستیم. انگار مهم نیست که چه امضا و تفاهمی می‌شود بلکه مهم این است که چه کسی امضا و توافق می‌کند!»
قربان‌اغلو تاکید کرد: «این استاندارد دوگانه برای وجهه کشور ما درست نیست. چون بالاخره آقای گروسی و کسانی که پشت صحنه، صحنه گردان قضیه هستند کاملا درک کرده و می‌فهمند. آنها مدام در حال رصد هستند. اگر یادتان باشد یا ادبیاتی را که در اسفند سال قبل به کار گرفته شد بازخوانی کنید، خواهید دید که از واژه‌هایی مثل خیانت، تهدید رییس‌جمهور و ارجاع به قوه قضاییه، رسیدگی آنی بدون اجرای تشریفات و در نوبت ماندن و… استفاده می‌شد و این اصلا برای وجه کشور ما خوب نیست.»
این دیپلمات پیشین افزود: «نکته مهم این است که اقدامی به مصلحت کشور انجام شده و باید به آن فارغ از اینکه در دولت رییسی و توسط آقای اسلامی انجام شده است، نگریست. به خصوص که دیدیم با به تاخیر افتادن این امر زمزمه‌هایی مبنی بر ارجاع پرونده ما به شورای امنیت زیاد شده بود. باید توجه داشت آنجا ۳۵ عضو هستند که وزن یکسانی هم ندارند، بنابراین نفوذ برخی کشورها بسیار زیاد است و امکان اینکه بتوانند این کار را انجام دهند کم نیست. مستندات لازم را هم بالاخره جور می‌کنند.»
قربان‌اوغلو گفت: «بنابراین این اقدام درست بوده و باید به اینها تبریک گفت که سعی می‌کنند از گرفتار شدن کشور در یک بحران جدید ممانعت کنند.»
شمشیر را کند کنید
این کارشناس مسائل بین‌المللی ادامه داد: «مصوبه مجلس در دی‌ماه سال گذشته الان غیرقابل اجراست و من اطمینان دارم که اجرا نخواهد شد، حتی دولت قبلی به خاطر ترسی که از مجلس داشت، بیشتر پایبند بود اما در این دولت قطعا این‌طور نخواهد بود، حتی خواندم که آقای امیرعبدللهیان هم در اظهارنظری این مصوبه را مشکل‌ساز دانسته است، بنابراین باید فکر چاره کرد چون این‌گونه اقدامات هیجانی از سوی بهارستان‌نشینان به صلاح مملکت نیست. هیچ دولتی نمی‌تواند آن مصوبه را اجرا کند و اگر بخواهد چنین کند یا همه توافقات با آژانس را برهم زند و اجازه نظارت ندهد، اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کند یا دوربین‌ها را جمع کند قطعا جامعه بین‌المللی این اقدامات را برنمی‌تابد و ما دچار مشکل خواهیم شد.»
وی خاطرنشان کرد: «اگر این مصوبه را مثل شمشیر دموکلوس بالای سر دولت روحانی نگه‌داشته بودند تا دست از پا خطا نکند، الان باید خودشان آن شمشیر را کند کنند و اجازه دهند که دولت رییسی کار خود را انجام دهد. چون این به صلاح مملکت است.»
قربان‌اوغلو همچنین گفت: «سختگیری بیشتر از سوی اینها برای ممانعت از نظارت‌ها نیز بیشتر شبیه شوخی است و فکر نمی‌کنم که اتفاقی خلاف چندماه گذشته رخ دهد. اسفند پارسال هم البته اتفاقی نیفتاد اما بالاخره دولت روحانی را وادار کردند که قدری دست به عصا راه برود.»
این دیپلمات پیشین با تاکید بر اینکه «شرایط کشور در حال حاضر عادی نیست» گفت: «آقای رییسی در کمپین انتخاباتی خود قول‌هایی به مردم داده و الان هم کارهایی را برای اصلاح شرایط داخلی مثل مبارزه با فساد و رانت و… کارهایی کرده‌اند و دستشان هم درد نکند. منتها اینها شرط لازم برای اصلاح امور، عادی کردن شرایط و بهبود معیشت مردم است اما همه می‌دانند که شرط کافی این کار اصلاح رویکردها و نگاه ما به جهان است.»
وقت مناسب
وی همچنین افزود: «این اتفاق باید رخ دهد و بهترین زمان آن هم الان است که شاهد یکپارچگی قوا هستیم. اکنون تمام نهادها در کنار هم قرار دارند و همه عوامل داخلی و خارجی دست به دست هم داده و ابر و باد و مه و خورشید و فلک گرد هم آمده‌اند تا بالاخره آقای رییسی کاری کند. به نظر من همت آقای رییسی و امیرعبداللهیان باید در اقناع کشور و نهادهای بالادستی برای ریل‌گذاری جدید در سیاست خارجی و تعامل با جهان باشد.»
قربان‌اوغلو تصریح کرد: «این همان کاری است که الان با آژانس به صورت نصف و نیمه انجام می‌دهیم و این کار و رویکرد باید به کل سیاست خارجی ما تسری یابد و به خصوص باید از FATF و برجام شروع کنیم. چون این دو گره کور و مشکل‌آفرین برای کشور است. همین رویکرد که در بیانیه مشترک آقای اسلامی و گروسی آمده بود یعنی اعتمادسازی، احترام متقابل و… باید در سیاست منطقه‌ای و بین‌المللی لحاظ شود چون واقعا علاوه بر مشکلات داخلی در خارج هم مشکلاتی داریم. ما در منطقه‌ای قرار داریم که روز‌به‌روز پرخطرتر می‌شود. در شمال اسراییلی‌ها در آذربایجان لانه کرده‌اند. همین طالبان با وجود خوش‌بینی‌هایی که برخی دارند، یک خطر اساسی برای ۹۰۰ کیلومتر مرزهای ما است، در جنوب کشور شاهد ارتباط اسراییل با بحرین و امارات هستیم، در غرب کشور معلوم نیست که ترکیه با چه هدفی آن دیوار را می‌کشد! همه اینها آلارم و نشانه‌هایی از این است که اتفاقاتی در حال وقوع است. در این شرایط عقل حکم می‌کند که به سمت یک پارادایم شیفت برویم و در سیاست خارجی رویکردهای جدیدی لحاظ کنیم. به نظر من دولت هم از این تغییر رویکرد استقبال می‌کند زیرا ایران انرژی و ترانزیت منطقه است و نباید به خاطر سیاست خارجی فرصت‌های موجود را از دست بدهیم. امیدوارم که آقای رییسی بتواند در رایزنی با نهادهای بالادستی این کار را که به صلاح مملکت است، انجام دهد.»
موقعیت حساس
به این ترتیب تحلیل رفتار و واکنش اصولگرایان نسبت به روند پرونده هسته‌ای در دولت جدید خیلی هم پیچیده نیست. آنها در موقعیت دشواری گیر افتاده‌اند. از یک سو مایل هستند که دولت همسو با خودشان توفیقاتی کسب کند و از سوی دیگر نمی‌توانند خیلی زود یا به وضوح تغییر موضع دهند. همین است که شاهدیم یکی خودش را به ندیدن می‌زند تا زمان بخرد، دیگری هم خیلی نرم‌تر از قبل اما مخالفت می‌کند که چرخش ناگهانی در مواضع چندان به چشم نیاید.
اخبار برگزیدهسیاسیلینک کوتاه :
