دیر و زود دارد سوخت و سوز ندارد
به گزارش جهان صنعت نیوز: موضع ایران همان طور که بارها رسما اعلام شده، لغو همه تحریم‌ها، راستی‌آزمایی آن و اخذ تضمین برای عدم خروج از برجام است. طرف مقابل نیز البته حرف و خواسته‌های خود را دارد که در گفت‌وگوهای جاری تکلیف پذیرش یا عدم پذیرش آن روشن خواهد شد. آنچه این روزها محل بحث است، امکان ثمربخشی این دور از گفت‌وگوها و بررسی احتمال پذیرش شروط ایران از سوی طرف مقابل است. به خصوص که ایران بارها از داشتن اراده جدی خود سخن گفته و تاکید هم کرده که برای لغو تحریم مذاکره می‌کند نه برای مذاکره.
مقامات ایرانی تاکنون اغلب امیدوارانه صحبت کرده و به قول حسین امیرعبداللهیان توافق را ممکن دانسته‌اند. اگرچه همین دیروز سعید خطیب‌زاده در نشست خبری خود از عدم اراده برخی طرف‌های برجامی برای لغو همه تحریم‌ها و تلاش برای طولانی کردن مذاکرات گفته بود. این سخن او هم تحلیلگران داخلی را بدبین نمی‌کند. کارشناسان در ایران بر این باورند که هم ایران و هم غرب و سایر طرف‌های برجام حساسیت شرایط کنونی را درک کرده و اراده کافی برای توافق و احیای برجام دارند. تنها نکته باقی این است که هر یک از آنان سعی دارند بیشتر امتیاز را گرفته و کمترین امتیاز را بدهند بنابراین نتیجه مورد نظر شاید خیلی زود به دست نیاید. توافق از نظر تحلیلگران داخلی دیر و زود دارد اما سوخت و سوز نه. حسن بهشتی‌پور تحلیلگر مسائل بین‌الملل نیز در گروه همین تحلیلگران خوش‌بین قرار می‌گیرد. آنچه در ادامه می‌خوانید، مشروح گفت‌وگوی «جهان‌صنعت» با اوست:
* ایران با اراده جدی وارد مذاکرات شده و توپ در زمین غربی‌ها است. آنطورکه آقای خطیب‌زاده سخنگوی وزارت خارجه ایران اما در نشست خبری دیروز گفت، برخی از دولت‌های غربی اراده جدی برای لغو تحریم نداشته و قصد طولانی کردن مذاکرات را دارند. با این وصف می‌توان به ثمربخشی این دور از مذاکرات امید داشت؟
اصولا مذاکرات در دور اول به ارزیابی دو طرف از یکدیگر اختصاص پیدا می‌کند و نباید انتظار داشت که در دور اول به نتیجه رسید. در کل اما من با این برداشت که آقای خطیب‌زاده گفتند غرب دنبال طولانی شدن مذاکرات است، خیلی موافق نیستم، به این خاطر که غرب هم طولانی شدن مذاکرات را به زیان خود می‌بیند به خصوص که توان هسته‌ای ایران روز‌به‌روز در حال افزایش است، بنابراین بعید می‌دانم که آنها بخواهند بازی را طوری طراحی کنند که مذاکرات طولانی شود.
* یعنی شروط ایران را خواهند پذیرفت؟
طبیعی است، آن‌طور که ما انتظار داریم غرب و مشخصا آمریکا نمی‌پذیرد که تحریم‌ها را کلا لغو کند، راستی‌آزمایی بشود و در نهایت امکان این فراهم شود که تضمین خروج از برجام از هم گرفته شود یا خسارت‌های ایران پرداخت شود. قاعدتا آنها هم خواسته‌های خود را دارند که ایران قبول ندارد. بنابراین همه دنبال چانه‌زنی هستند. باید منتظر یک مذاکرات فشرده، سخت و طولانی بود.
* تصور می‌کنید که در این مذاکرات طولانی و سخت، از مواضع حداکثری که طرفین مطرح کرده‌اند فاصله گرفته شده و توافق حاصل می‌شود؟
بله، من فکر می‌کنم که هر دو طرف می‌دانند مذاکره وقتی به نتیجه خواهد رسید که دو طرف از برخی خواسته‌هایشان که از جمله خطوط قرمز آنها نیست، کوتاه آمده و به سوی هم حرکت کنند تا به یک تفاهم مشترک برسند. طبیعی است که نمی‌شود در خطوط قرمز کوتاه آمد، اما در سایر موارد جای چانه‌زنی است و می‌توان گذشت کرد تا نقطه مشترک ایجاد شود، اما این زمان‌بر است.
* ایران سه شرط صریح دارد که از آن کوتاه نخواهد آمد. لغو تمام تحریم‌ها، تضمین عدم خروج از برجام و راستی‌آزمایی. به نظر شما در چه مواردی ممکن است طرف ایرانی چانه‌زنی بیشتری انجام دهد؟
بحث این است که طرف ایرانی درباره غنی‌سازی به هیچ‌وجه کوتاه نمی‌آید و این خط قرمز ما است. ایران همچنین درباره لغو تحریم‌ها کوتاه نمی‌آید. اما آنچه که جای کار دارد این است که لغو تحریم‌ها تدریجی و با یک زمان‌بندی مشخص انجام شود تا اول تحریم‌های اصلی که خیلی در اقتصاد ایران اثرگذار است مثل تحریم فروش نفت، همچنین تحریم بانک مرکزی ایران برای بازگشت پول نقد انجام شود. شاید ایران بپذیرد که اول این بخش از تحریم‌ها لغو شود و متقابلا اقداماتی که آنها می‌گویند را انجام دهد و بعد بخش دیگری از تحریم‌ها لغو شود.
* یکی از موارد مورد تاکید ایران اخذ تضمین برای عدم خروج از برجام است که طرف غربی هم به آن رضایت نمی‌دهد. در صورت لاینحل ماندن این مساله توافق ممکن است؟ چطور می‌توان این اختلاف‌نظر را حل کرد؟
واقعیت این است که در برجام یا هر توافق بین‌المللی دیگری هیچ تضمینی وجود ندارد. در حقوق خصوصی افراد می‌توانند تضمین داده و بر اساس آن حقوق خود را استیفا کنند. اما در حقوق بین‌الملل چیزی به نام تضمین نداریم یعنی تضمین توافقان همان خواست دو طرف برای اجرای آن است. یعنی هر زمان یک طرف می‌تواند در نظام حقوق بین‌المللی زیر توافق خود بزند منتها در برخی موارد می‌توان شکایت کرد. مثلا اگر مساله بازرگانی و تجاری باشد می‌توان به دیوان پاریس رفت یا اگر سیاسی و امنیتی باشد به دیوان لاهه شکایت کرد تازه باید دید که پذیرفته می‌شود یا نه.
* برخی معتقدند که اگر کنگره آمریکا تصویب کند، ضمانت ایجاد می‌شود.
این‌طور نیست. قراردادهای متعددی بوده که کنگره آمریکا هم تصویب کرده اما آمریکا زیر آن زده است مثلا توافق آمریکا با روسیه درباره موشک‌های میان‌برد که ترامپ زیر آن زد یا توافق کوتاه‌برد که بوش پسر زیر آن زد. توافق همکاری مودت‌آمیز بین ایران و آمریکا که در ۱۹۵۵ در کنگره تصویب شد هم از سوی پمپئو یک‌طرفه ملغی شد. بنابراین اینکه صرف تصویب کنگره به معنی ضمانت اجرایی است، درست نیست.
* بنابراین راه‌حل چیست؟
مثلا می‌توان گفت که اگر هر طرفی به هر دلیلی توافق را اجرا نکرد، طرف مقابل می‌تواند یک سری اقدامات مشخص را انجام دهد. به نظر من توافق را فقط با توافق می‌توان ضمانت کرد. ما که پلیس بین‌المللی نداریم. دنیای امروز متاسفانه دنیای زور است و قدرت حاکم است. این فقط درباره آمریکا نیز صدق نمی‌کند و خیلی از کشورهای دیگر نیز در دنیا زیر توافقات خود زده‌اند.
* تاکید می‌کنید که مساله با چانه‌زنی قابل حل است. تیم مذاکره‌کننده ایران را از باب توانایی چانه‌زنی چطور ارزیابی می‌کنید؟
برای تیم مذاکره‌کننده ایران فقط آرزوی موفقیت می‌کنم. این تیم هم مثل تیم ملی فوتبال ما است که رفته در بازی‌های جام‌جهانی شرکت کند. به نظر من غیر از آرزوی موفقیت در این رابطه نباید چیزی گفت. ۸۰ میلیون ایرانی باید از این تیم حمایت کنند تا به نتیجه برسد.
شاید انتقاداتی وارد باشد و ضعف‌هایی را ببینیم اما به هرحال تیم ملی ما در یک میدان بین‌المللی است و یک تیم قدر مقابل آن قرار دارد. در این جا طبیعی است که باید ضعف‌ها را در محافل خصوصی مطرح کرده، در محافل عمومی و رسانه‌ای از آنها حمایت کنیم تا به نتیجه برسند.
* به عنوان یک تحلیلگر و ناظر بیرونی چه توصیه‌ای به این تیم ملی دارید؟
به آنها توجه دهیم که ملتی منتظر موفقیت شما هستند و دعا می‌کنند که موفق باشید پس با خردمندی بیشتر عمل کنید. در دیپلماسی هزار راه نرفته وجود دارد و مرغ هم یک پا ندارد و باید درباره مسائل صحبت و راه‌حل‌ها را پیدا کرد. باید رویکردهایی که انعطاف‌پذیرتر است را در نظر بگیریم.
آن‌طور که گفته‌اند در تیم مذاکره‌کننده ایرانی که به وین رفته افراد با هر نوع تخصصی حاضر هستند، امیدواریم که از این تخصص‌ها استفاده کرده و کار را به نتیجه برسانند. اگرچه می‌دانیم که این کار سخت و طولانی خواهد بود و زودبازده نیست.
* خیلی از تحلیلگران داخلی روی این حساب می‌کنند که ایران اراده جدی برای حل مساله هسته‌ای دارد و حساسیت شرایط کنونی را درک کرده است. به نظر شما دولت آقای رییسی چقدر برای دستیابی به توافق جدی است؟
تا آنجا که من طی پیگیری مسائل در سال‌ها متوجه شده‌ام این موضوع در سطح دولت‌ها هیچ‌وقت تعیین نشده و در سطح شورای عالی امنیت ملی و حاکمیتی به این موضوعات رسیدگی و چارچوب‌ها مشخص می‌شود. دولت‌ها نیز نقش تسهیل‌گر را دارند. دولت آقای رییسی هم جدای از دولت‌های قبل نیست و بعید است که چارچوب را دولت مشخص کرده باشد.
* و تصمیم حاکمیتی در این زمینه در مقطع فعلی چیست؟
اولا ادامه دادن مذاکرات و ثانیا پایان دادن به تحریم‌ها از طریق مذاکره.
* خوش‌بین هستید که این هدف محقق شود؟
بله، هزاران راه‌حل را می‌توان در جریان مذاکره روی میز گذاشت و خوشبختانه قرائن و شواهد به ما نشان می‌دهد که هم ایران و هم طرف مقابل اراده لازم را برای این کار دارند. منتها در حال چانه‌زنی و تلاش هستند تا حداقل امتیاز را بدهند و حداکثر امتیاز را بگیرند.
اخبار برگزیدهسیاسیلینک کوتاه :
