دوران جدید؛ تعامل یا اصطکاک بیشتر؟

مهدی مطهرنیا * فضای مذاکرات برجامی در شرایط فعلی فضای بسیار پر‌گرد‌وغباری است. خبرها و اطلاعاتی که از منابع مختلف می‌رسد نشان‌دهنده این گرد و غبار و آلودگی است. رابرت مالی و مذاکره‌کننده ارشد ایران جناب آقای باقری‌کنی از یک سو از رسیدن به یک نظم مشترک سخن می‌گویند و از سوی دیگر صحبت از وجود پرانتزهای بسیار زیاد و افزایش پرانتز و موارد جدیدی می‌کنند که در واقع جهت‌گیری‌های ایالات متحده آمریکا در ارتباط با تحریم‌ها است. از طرف دیگر جک سالیوان و دیگر مقامات ارشد آمریکایی بر این نکته تاکید دارند که از رسیدن به توافق با تهران در مذاکرات جاری ناامید هستند و تروئیکای اروپا نیز بیانیه‌های متعددی را در این چند وقت منتشر کرده و خواستار جدی‌تر شدن مذاکرات برای رسیدن به تفاهم شده است.

پرونده هسته‌ای ایران متاثر از بافت موقعیتی ناشی از کلان روندهای حاکم بر روابط ایران با نظام بین‌المللی با محوریت ایالات متحده آمریکاست، لذا از یک هویت مستقل برخوردار نیست. از این جهت کلان‌روندها نه تنها تغییری نکرده‌اند بلکه شاهد ایجاد فضایی هستیم که در آن به نظر می‌رسد اوضاع و احوال به سمت ایجاد یک حرکت موزون و مناسب نیست.

آمریکایی‌ها بسیار تاکید دارند که نه ماه‌ها بلکه‌ هفته‌های محدود در این زمینه فرصت باقی است. این نشان‌دهنده آن است که در ذیل این گرد و غبار در لایه‌های درونی اصطکاک بسیار بالایی بین تهران و طرف‌های دیگر مذاکره وجود دارد و در عین حال آنچه که اکنون دیده می‌شود این است که هر دو طرف خواهان آن هستند که به سرعت به طرف پایان این وضع حرکت نکرده و جسم نیمه برجام را از آی‌سی‌یو به سلامت خارج کنند. لذا این امید هست که ایران مذاکرات را ادامه دهد.

از این جهت باید به این نکته توجه کرد که ادامه مذاکرات توسط تهران با توجه به نوع موضع‌گیری دولت انقلابی رییس‌جمهور رییسی و مواضعی که ایران بر اساس سیاست خارجی دارد، نشان می‌دهد راه آسانی پیش‌روی این مذاکرات وجود ندارد، چراکه از آن سو هم دولت آمریکا نه می‌تواند و نه می‌خواهد که در ساختار قدرت در آمریکا به همه درخواست‌های ایران پاسخ دهد. لذا این نه یک پایان یک دوره بلکه آغاز دوره جدیدی تلقی می‌شود که می‌تواند لبه‌های اصطکاک را بین تهران و واشنگتن بیش از گذشته آشکار کند و سطوح آن را گسترش دهد. این می‌تواند به دو سمت گرایش پیدا کند. یک سمت عقب‌نشینی پایتخت‌ها از مواضع گذشته برای رسیدن به یک سطح تعامل و دیگر پافشاری بر مواضع و اضافه شدن وضعیت اصطکاک و خروج از سطح مذاکره به سطوح دیگر اصطکاک میان تهران و واشنگتن در مساله پرونده هسته‌ای و مسائل دیگر.

تحلیلگر مسائل بین‌المللی