دوراهی دیپلماسی و تنش
به گزارش جهان صنعت نیوز: تحلیلگران و رسانه‌ها اما برای صحبت از آینده احتمالی این مذاکرات منتظر بررسی‌ها در ایران نشده‌اند. شاهد آنکه ساعاتی پس از ارائه پاسخ آمریکایی‌ها، العربیه در خبری مدعی شد که ایالات‌متحده هیچ کدام از خواسته‌های اضافی ایران را نپذیرفته است. سیدمحمد مرندی مشاور تیم مذاکره‌کننده ایران البته این ادعای العربیه را کاملا غلط دانست و تاکید کرد که «ایران تازه بررسی پاسخ را آغاز کرده است و بعدا هماهنگ‌کننده را در جریان جزئیات قرار خواهد داد.»
بر بدبینی‌ها اما آنجایی افزوده شد که میخائیل اولیانوف نماینده روسیه در مذاکرات برجام و برخی منابع دیگر از احتمال طولانی شدن مذاکرات برجام گفته و خبر دادند که آمریکا پاسخ «بله» یا «خیر» قاطعانه نگفته است. اولیانوف روز پنجشنبه نیز در توییتی نوشت: «پیشنهاد هر پیش‌نویس جدید باعث طولانی‌تر شدن مذاکرات وین بر سر برجام می‌شود. این ممکن است مایه تاسف باشد اما شرکت‌کنندگان حق دارند که مطابق با رویه‌های معمول در دیپلماسی چندجانبه خواستار تغییراتی در متن شوند. ما باید صبور باشیم.»
توصیه اولیانوف به صبوری اما درحالی است که برخی از اخبار و تحولات همزمان با وضعیت فعلی مذاکرات، خیلی جای خوش‌بینی باقی نمی‌گذارد. از لابی‌های صهیونیستی و گفت‌وگوی تلفنی بایدن با لاپید یا گفت‌وگوهای وزیر جنگ رژیم صهیونیستی با فرمانده سنتکام درباره ایران گرفته تا حمله آمریکا به برخی مواضع سوریه که آمریکایی‌ها مدعی هستند در راستای حمله به نیروهای طرفدار ایران بوده است.
این اما به معنی بدبینی صرف یا مشخص بودن تکلیف مذاکرات نیست، چرا که در عین حال رییس موساد می‌‌گوید: امضای توافق نزدیک به ۱۰۰درصد است و معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا تاکید می‌کند که «احیای برجام نه‌تنها در راستای منافع آمریکاست، بلکه قدمی مهم برای خاورمیانه است».
مهم‌تر از این، جوزف بورل مسوول سیاست خارجی اروپا که پیش‌تر پاسخ ایران را کاملا معقول توصیف کرده بود، درباره جواب آمریکایی‌ها نیز همین نظر را دارد. رافائل گروسی مدیرکل سازمان انرژی اتمی نیز به رغم همه سخت‌گیری‌ها و مواضع علیه ایران که این روزها داشته، معتقد است که «توافق برای احیای برجام چندان دور نیست».
با در نظر گرفتن همین شرایط است که رسانه‌ها و تحلیلگران داخلی سعی در پیش‌بینی اینکه توافقی در کار است یا نیست؟ دارند و در عین حال توصیه‌هایی را به طرف‌های مذاکره‌کننده به خصوص مقامات ایرانی می‌کنند.
انتخاب بین تنش و دیپلماسی
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، تحلیلگر مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» با تاکید بر اینکه «موضوع هسته‌ای ایران یک موضوع بین ایران و آمریکا است و دیگر طرف‌ها، بازیگرانی هستند که منافع ملی خود را در این مذاکرات حاکم کرده‌اند» گفت: «اکنون آخرین تلاش‌ها برای احیای برجام را در دو سمت شاهد هستیم. بین ایران و آمریکا چالش اصلی انتخاب بین تنش و دیپلماسی است.»
وی توضیح داد: «گروه‌های مختلف از حوزه‌های سیاسی تا رسانه‌ای و حتی جنگ گرم فعال هستند و می‌خواهند مانع احیای توافق باشند. در طرف دیگر اما تجربه ریشه‌داری از دیپلماسی وجود دارد که فارغ از آمد و رفت دولت‌ها همواره تلاش شده که در این مسیر یک سازوکار دیپلماتیک شکل بگیرد. در حال حاضر ما در یک نقطه عطف قرار داریم که از یک طرف مقامات رژیم صهیونیستی به نوعی به خاک آمریکا لشکرکشی کرده‌اند و حتی آقای بلینکن وزیر خارجه آمریکا سعی کرد که برخی از ملاقات‌های خود با آنها را لغو کند چون واقعا دولت آمریکا تصمیم گرفته که برجام را احیا کند. از طرف دیگر شرایط و تحولات منطقه را داریم که شاهدیم جنگ‌های نظامی شکل می‌گیرد و بعد از مدت‌‌ها تحریک رژیم صهیونیستی، آمریکا (در دوره بایدن) دومین و سومین حمله خود به سوریه را صورت داد و مدعی شد که مواضع نیروهای نیابتی ایران هستند.»
وی افزود: «اولین حمله در ابتدای دوره بایدن بود. دو حمله اخیر هم طی دو روز پشت سر هم انجام دادند تا به اسراییلی‌ها اعلام کنند که برجام به معنای پایان تنش‌ها با ایران نیست.»
فلاحت‌پیشه با اشاره به اینکه «ایران، آمریکا و متحدانش همواره در سه حوزه تنش داشته‌اند» گفت: «یک حوزه بحث سرزمین‌های اشغالی و فلسطین است که می‌توان گفت ایران منتهی‌علیه موضع را مقابل آمریکا دارد. حوزه دوم چالش هسته‌ای است که در قالب برجام دنبال می‌شود. حوزه سوم نیز توان موشکی و دفاعی ایران است. بر این اساس بحث اول اصلا قابل مذاکره نیست. درباره موضوع سوم یعنی بحث موشکی هم ایران اعلام کرده که وارد مذاکره نمی‌شود. اما در مساله دوم بحث احیای برجام وجود دارد. صهیونیست‌ها نیز سعی دارند که موجودیت رژیم صهیونیستی را به بحث توان نظامی و موشکی و حضور منطقه‌ای ایران ربط بدهند و برجام را اینگونه زیر سوال ببرند که عایدی ایران در زمینه برجام سبب می‌شود، ایران در دو زمینه حضور منطقه‌ای علیه رژیم صهیونیستی و توان موشکی دست برتر را داشته باشد.»
این تحلیلگر مسائل بین‌المللی تاکید کرد: «واقعیت قضیه این است که ایران و آمریکا در عرصه سیاسی به شدت تلاش می‌کنند که موضوع برجام را از دو موضوع دیگر دور نگه دارند. تصمیمات لازم را در این باره گرفته‌اند. همین که آمریکایی‌ها پاسخ ایران را داده‌اند و ایران مشغول بررسی پاسخ آنها است، به این معنی است که متن اصلی پذیرفته شده و بر سر یک سری حوزه‌های اجرایی با هم اختلاف نظر دارند. به عبارتی هر دو طرف سعی دارند برجام را به نحوی احیا کنند که حداقل هزینه را در قبال آن داده باشند. به عبارت خاص‌تر، در حال حاضر بیش از هر چیزی آمریکایی‌ها و ایرانی‌ها در تلاش هستند که در حوزه دیپلماسی عمومی توجیهی برای توافق خود پیدا کنند.»
این نماینده پیشین مجلس ادامه داد: «دیپلماسی عمومی برای ایران مهم است و دیدیم که دولت سعی کرد هم نهادهای مهم کشور و هم رسانه‌ها را برای این توافق قانع کند. دولت دموکرات آمریکا نیز سعی دارد که موضع خود را در برابر جمهوریخواهان تضعیف نکند و در عین حال متحدان منطقه‌ای خود مثل رژیم صهیونیستی را قانع کند که برجام موجب تضعیف همکاری‌های راهبردی آنها با یکدیگر نخواهد شد.»
وی افزود: «معتقد هستم که مسائل خارجی از برجام بر متن اصلی آن اثر دارد و سبب شده که طرفین در مسیر احیای برجام تعلل بیشتری را نشان دهند. تصمیم‌گیری آمریکایی‌ها که به خودشان ربط دارد اما معتقدم که در طرف ایران کشتن بیش از حد زمان به زیان ما خواهد بود. به این خاطر که اگر ایران ۱۵ ماه قبل توافق را امضا کرده بود آنچه که امروز تحت عنوان تضمین‌ها مطرح است، در طول زمان اخذ شده بود. گذر زمان به هرحال بزرگترین تضمین برای ریشه‌دار شدن برجام و توافقات بعد از آن بود و ایران می‌توانست عایدی بسیاری در دنیای متلاطم نفت و انرژی داشته باشد. این کار اما صورت نگرفت. همین حالا هم اگر برجام احیا شود، ایران می‌تواند طی چند روز به اندازه دو ماه فروش نفت داشته باشد. علاوه بر دارایی‌‌های مسدودشده‌ای که آزاد می‌شود، فروش سریع نفت و فرآورده‌هایی که روی دریا هستند و بعضا تا ۱۰۰ میلیون بشکه تخمین زده می‌شوند سبب خواهد شد که به راحتی در طول چند هفته به اندازه فروش شاید یک سال اخیر فرآورده‌های نفتی پول عاید کشور شود. به علاوه عایدی‌های دیگری که خواهیم داشت. به اضافه اینکه تجربه نشان داده به رغم گذر زمان چیزی غیر از یک سری صحبت‌ها و وعده‌های کلی به توافق اضافه نمی‌شود. لذا معتقدم که به سود ایران و آمریکا است که این توافق را احیا کنند و اگر توافق احیا نشود، بهترین شرایط برای ایفای نقش عوامل منفی و تحت تاثیر قرار دادن برجام فراهم خواهد شد.»
فلاحت‌پیشه تاکید کرد: «اگر برجام احیا شود، زمینه برای تنش‌زدایی در سایر حوزه‌ها نیز فراهم خواهد شد اما تحولات سوریه نشان داد که اگر برجام احیا نشود، زمینه برای تشدید تنش‌ها فراهم‌تر خواهد شد.»
چالش‌های باقی مانده
علی بیگدلی تحلیلگر مسائل بین‌المللی در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» با تاکید بر اینکه «باید مذاکرات برجام را به دو بخش تقسیم کرد» گفت: «بخش نخست سیاسی است. در این بخش با توجه به نرمش ایران و عقب‌نشینی آمریکا، ایران تقریبا به عمده‌ترین اهداف خود رسیده است. از جمله مساله فروش نفت، آزادسازی مطالبات ایران از بند بلوکه‌شدن‌ها، حتی بسیاری از شرکت‌های ایران می‌توانند به مبادلات تجاری بپردازند لذا باید گفت که ایران در این بخش تا حد زیادی به اهداف سیاسی و تجاری خود دسترسی پیدا کرده است.»
وی افزود: «مشکل عمده در بخش دوم است که بخش فنی است. با توجه به سفر مشاور امنیت ملی اسراییلی به آمریکا که دیدیم بدون مذاکره با بایدن، مستقیما وارد مذاکره با نمایندگان و سناتورها شده است و آنها کاخ سفید را تحت فشار قرار دادند و تاخیر در پاسخگویی آمریکا نیز همین بود. این مقام ارشد اسراییلی در واقع کاخ سفید را تحت فشار قرار داده بود تا خواسته‌های آنان را تامین کند لذا در این لحظه موضوع قدری پیچیده شده است.»
بیگدلی گفت: «نکته جالب این است که مقامات ما و آنهایی که اظهارنظر می‌کردند در یک حالت بلاتکلیفی قرار گرفته و یک سکوتی همه بخش‌های تصمیم‌گیرنده ایران را فرا گرفت. منهای صحبت‌های اخیر آقای اسلامی، فضای سرد و مایوس‌کننده‌ای مقامات و نهادهای تصمیم‌گیرنده ما را دربر گرفته و معلوم می‌شود که برای اسراییلی‌ها، موضوع سیاسی و اقتصادی خیلی اهمیت ندارد و روی مساله آژانس تمرکز کرده و آژانس را موظف کرده‌اند که روی مساله ذخایر هسته‌ای ایران بیشتر دقت کند. به خصوص آن سه سایت که می‌گویند به اورانیوم آلوده است را تحت نظر بگیرند و بازدید کنند و یک گزارش کامل ارائه دهند که آمریکایی‌ها بر اساس تامین و تضمین صحت آن گزارش، تصمیم‌گیری کنند.»
این تحلیلگر مسائل بین‌المللی تاکید کرد: «در این شرایط برای ما هیچ راهی باقی نمانده است. یعنی آنهایی که معتقد بودند ما اقتصاد خود را با برجام گره نمی‌زنیم امروز به این نتیجه رسیده‌اند که این حرف اساسا بی‌معنا بوده است. ما بارها اشاره کرده‌ایم که اقتصاد ما بدون برجام امکان احیا ندارد و هیچ کشور دیگری از جمله چین و روسیه نیز نمی‌توانند به ما کمک کنند. بنابراین ایران باید تصمیم به حل این مشکل بگیرد. در مجموع معتقدم که ایران بهتر است اجازه دهد، کارشناسان آژانس به ایران آمده و گزارش لازم را تهیه کنند. ایران نیز باید اجازه دهد که هم سانتریفیوژها را در ایران یا هرجای دیگری بلوکه کنند و هم به سطح غنی‌سازی ذکر شده در برجام برگردد.»
وی افزود: «البته این هم باید اشاره کنم که ما دچار ضرر و خسران بسیار زیادی خواهیم شد. این همه سانتریفیوژ تهیه کردیم و این همه غنی‌سازی انجام دادیم اما حالا باید به خانه اول برگردیم. اما درست است که نباید غنی‌سازی را تا این حد گسترش داد منتها ایران به عنوان یک عامل تهدید علیه غرب و آژانس این اقدامات را انجام داد و نتیجه رسیدن به این مرحله بود.»
بیگدلی در پایان گفت: «ما از نظر سیاسی به اهداف خود تقریبا رسیده‌ایم اما رژیم صهیونیست با فشاری که به آمریکا وارد کرده، سبب افزایش حساسیت در مسائل فنی و مربوط به آژانس شده و ایران نیز ناچار است که به این خواسته‌ها پاسخ بدهد.»
همان‌طور که از تحلیل و اظهارات فلاحت‌پیشه و بیگدلی برداشت می‌شود، خوش‌بینی به احیای برجام وجود دارد اما همچنان عواملی هم وجود دارد که ما را نگران می‌کند. بر این اساس باید منتظر بررسی‌ها و پاسخ تهران ماند و دید که مقامات تصمیم‌گیرنده نیز مثل تحلیلگران احیای برجام را در شرایط فعلی ضروری دانسته و توافقات سیاسی و اقتصادی انجام شده که می‌تواند نقش مهمی در وضعیت کشور و مردم داشته باشد را به مسائل باقی مانده ترجیح می‌دهند یا خیر.
اخبار برگزیدهپیشنهاد ویژهسیاسیلینک کوتاه :
