عاقبت چشم انداز ۲۰ ساله
به گزارش سرویس اقتصاد کلان جهان صنعت نیوز؛ در یک دهه گذشته و به خصوص بعد از تحریم‌ها، تولید ملی ما از ۵۰۰ میلیارد دلار در سال به کمتر از ۲۵۰ میلیارد دلار رسیده و می‌توان چنین گفت کیک اقتصاد ایران به طور جدی کوچک‌تر شده است. در حالی که با افزایش جمعیت و کاهش تولید، درآمد سرانه کاهش پیدا می‌کند و این منعکس‌کننده واقعیت موجود اقتصاد و جامعه است.
در شرایطی که در ۹ فصل اخیر، دولت میزان رشد اقتصاد را مثبت گزارش کرده، اما اخیرا در گزارش مجمع جهانی اقتصاد، ایران در رتبه ۱۹ از میان ۲۰ اقتصاد برتر آسیا قرار گرفت. رتبه نخست درآمد سرانه متعلق به سنگاپور با ۶۷ هزار و ۳۵۹ دلار، سپس قطر با ۶۳ هزار و ۷۸۲ دلار و در نهایت امارات متحده عربی با درآمد بالای ۴۵ هزار دلار در رتبه سوم قرار گرفت.
درآمد سرانه ایرانیان در سراشیبی نزول
درآمد سرانه ایرانیان در ۶ ماهه نخست سال جاری معادل ۱۷ میلیون و ۴۹۳ هزار تومان اعلام شد. بالاترین میزان درآمد سرانه ایرانیان در ۶ سال اخیر، معادل ۲ هزار و ۷۶۰ دلار به قیمت‌های روز بوده که بالاترین میزان درآمد سرانه، در ۱۱ سال اخیر را به ثبت رسانده است (که یک سال پس از تحقق برجام به وقوع پیوست). ثبات نرخ ارز درآن بازه زمانی باعث شد درآمد سرانه معادل ۵۰۰ دلار رشد را تنها طی یک دوره زمانی ۶ ماهه از ابتدای سال تا نیمه شهریور تجربه کند. پس از خروج آمریکا از برجام طی بازه زمانی یک‌سال پس از آن، درآمد سرانه کشور با یک سقوط ناشی از تلاطمات نرخ ارز، با ۳ /۳۶ درصد سقوط به ۱۷۵۸ دلار رسید. پس از آن با افت ۸/ ۷ درصدی درآمد سرانه ۱۶۲۲ دلار در نیمه نخست سال ۱۳۹۸ و سپس با افت ۱۹ درصدی در سال ۱۳۹۹ به ۱۳۱۳ دلار رسید که نشان‌دهنده تاثیرگذاری تلاطمات نرخ تورم و ارز بر سطح کیفی معیشت و رفاه ایرانیان است. این تلاطم‌ها نیز ناشی از تشدید تحریم‌های یک‌جانبه بین‌المللی و سیاستگذاری غلط دولت در شرایط تحریمی بود که باعث شد این سیر نزولی همچنان با قوت تداوم داشته باشد.
ایران قعرنشینی در کلوب آسیایی
افزایش درآمد سرانه طی سالیان گذشته، تا حد ۴۰ درصد باعث شده بود که این مسیر غلط تا اندازه‌ای ترمیم شود. با این حال نرخ بالای تورم ۴۵ درصدی طی یک پروسه زمانی ۶ ساله، باعث شد قدرت خرید ایرانیان و درآمد سرانه ملی همچنان پرشتاب در یک مسیر انحطاطی حرکت کند و با افت جدی روبه‌رو شود. با این حال کاهش ۱/ ۲۰ درصدی درآمد سرانه ملی ایرانیان طی ۶ ماهه نخست سال جاری، ایران را به کمرکش قعر جدول رتبه‌بندی ۲۰ اقتصاد نخست آسیایی پرتاب کرد و از یک رویه ویرانگر، پرده برداشت. اقتصادی که قرار بود در بازه زمانی مربوط به سند چشم‌انداز ۲۰ساله، به نخستین قدرت اقتصادی منطقه با بالاترین درآمد سرانه در افق ۱۴۰۴ تبدیل شود، اکنون در میان ۱۰ اقتصاد برتر آسیایی به لحاظ درآمد سرانه جایی ندارد و در میان ۱۰ کشور دوم، رتبه نهم را به خود اختصاص داده است.
ایران پس از ۱۵ سال متوالی که در زمره اقتصادهای با درآمد متوسط به بالا قرار داشت، از سال ۲۰۲۰ به سرعت دچار تنزل جایگاه شده و در فهرست گروه اقتصادهای با سطح درآمدی متوسط روبه پایین قرار گرفته است. مجموعه بررسی‌ها حکایت از آن دارد که روند تغییر درآمد سرانه ایران با نوساناتی طی سال‌های گذشته همراه بوده و طی سال‌های اخیر نه‌تنها رویه بهبودیافته‌ای نداشته، بلکه به طور جدی نیز تضعیف شده است. چهار کشور منطقه خاورمیانه و همسایه ایران شامل قطر، امارات متحده عربی، عربستان سعودی و کویت وضعیت به مراتب بهتری نسبت به ایران از حیث سرانه درآمد ملی دارند و هر ۴ اقتصاد یادشده در زمره اقتصادهای با درآمد بالا قرار می‌گیرند. کشورهایی مانند عراق، گرجستان، اندونزی و ویتنام هم چنین وضعیتی داشتند. یعنی ۲۰ سال پیش درآمد سرانه آنها از ایران کمتر بود و حالا در وضعیت بسیار بهتری قرار دارند. اتاق تهران در بیان دلایل این وضعیت می‌نویسد: بروز رکود به ویژه رکودهای تورمی از عوامل تاثیرگذار منفی بر روند رشد درآمد ناخالص ملی سرانه اقتصادهاست که اقتصاد ایران هم به علت نبود رشد اقتصادی مولد توسعه و پیشرفت دستاوردی در زمینه بهبود سطح استانداردهای زندگی جامعه ایرانی نداشته است و علائمی از ارتقای سرانه درآمد ملی ناخالص ایران و کاهش شکاف آن با سایر اقتصادهای مشابه مشاهده نمی‌شود. تضعیف ارزش پول ملی به همراه افت رشد اقتصادی از جمله عواملی هستند که موجب افت معادل دلاری تولید ناخالص داخلی و به تبع آن تضعیف درآمد ملی سرانه ایران شده است.
ایران چگونه بازی را باخت؟
اگر تحلیل‌ها بر پایه دو شاخص اصلی را با دو کشوری که در منطقه به نوعی رقیب اقتصادی و ژئوپولیتیک محسوب می‌شوند، یعنی ترکیه و عربستان سعودی، مقایسه کنیم می‌توان چنین دریافت که تحریم‌ها تا چه اندازه بر سطح رفاه ایرانیان اثر منفی گذاشته است. تولید ناخالص داخلی سه کشور ایران، عربستان و ترکیه در سال ۲۰۱۱ که تحریم‌ها به صورت جدی علیه ایران آغاز شد، به روش برابری قدرت خرید که روش بهتری برای این مقایسه است نزدیک هم بود. یعنی نسبت تولید ناخالص داخلی ایران به آنها نزدیک به یک بود. همچنین در سال ۲۰۱۱ تولید سرانه ایران برابر با ترکیه و ۳۴ درصد عربستان بود، اما بعد از ۱۰ سال در سال ۲۰۲۰ تولید سرانه ایران به ۴۹ درصد ترکیه و ۲۹ درصد عربستان سقوط کرد. البته در نتیجه تحولات بازار نفت در دهه ۱۳۹۰ تولید سرانه عربستان نیز کاهش داشت، اما تولید سرانه ترکیه نزدیک به ۴۰ درصد افزایش پیدا کرد. در این شرایط تولید سرانه ما ۲۶ درصد کاهش داشت. در واقع تولید ناخالص داخلی و سرانه تولید ما که در سال ۱۳۸۹ (قبل از تحریم) نزدیک به ترکیه بوده است، به نصف رسیده است. این رویه که باعث سقوط درآمد سرانه ایرانیان شده است سه محور اصلی دارد: تنش با منافع قدرت‌های بزرگ، مدیریت اقتصادی بسته و نزدیک به ایده‌های سوسیالیستی و همچنین رویه غلط اقتصاد دولتی که به این وضعیت دامن زده است.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانویدئولینک کوتاه :
