بازار تاریخی تبریز؛ کسی به فکر فاجعه نیست!

به گزارش سرویس اجتماعی جهان صنعت نیوز؛ بازار تبریز با طاق‌های آجری و معماری سنتی و خیره‌کننده‌اش یکی از ۲۷ اثر شاخص ایران به ‌شمار می‌رود که در فهرست آثار جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. این بازار که بسیاری از سیاحان معروف تاریخ از ابن‌بطوطه تا مارکوپولو وصف زیبایی‌های آن را در سفرنامه‌های خود نوشته‌اند، امروز با مخاطره جدی مواجه شده است.

در حالی که فعالان و کارشناسان میراث فرهنگی بارها در مورد خطرات گازکشی در این مکان تاریخی هشدار داده‌اند و ریسک‌های آن از احتمال آتش‌سوزی تا تهدید خروج بازار تبریز از فهرست آثار یونسکو را برشمرده‌اند، گویا هیچ گوشی بدهکار نیست.
بازاریان همچنان اصرار به گازکشی بازار داشته‌اند و آن‌طور که برخی از رسانه‌ها می‌گویند گویا مجوز‌های لازم از اداره کل میراث فرهنگی استان، سازمان مهندسی، شهرداری و شرکت گاز اخذ شده و عملیات لوله‌کشی از پشت‌بام بازار تاریخی و ثبت جهانی‌شده تبریز به زودی به جریان می‌افتد.

خطای راهبردی گازکشی در بازار تبریز

عملیات گازکشی در بازار تبریز آن‌طور که معمار طرح مرمت و احیای بازار تبریز عنوان کرده خطایی راهبردی بوده که به صلاح بازار تبریز، شهر تبریز و مملکت نیست و جایگاه این اثر تاریخی را در فهرست یونسکو متزلزل خواهد کرد.

اکبر تقی‌زاده معمار طرح مرمت و احیای بازار تبریز با اشاره به آغاز عملیات گازکشی به بازار تاریخی تبریز اظهار کرد: پیش از طرح موضوع گازکشی بازار تبریز، باید این نکته را در نظر داشته ‌باشیم که اساسا از همان سال‌های توزیع انرژی گاز در مقیاس کلان کشور، مرتکب اشتباه شده‌یم، به ‌طوری که به جای اینکه گاز را به انرژی‌های سالم مثل انرژی الکتریکی تبدیل کنیم، آن را به تمام نقاط کشور، از شهرها تا روستاهای دوردست فرستاده‌ایم. وی با بیان اینکه این نحوه توزیع، علاوه بر پیامدهای زیست‌محیطی، زمینه خطرهای بسیاری را فراهم کرده، ادامه داد: وقتی گاز را از یک انشعاب خانگی، به چندین اتاق می‌رسانیم، شبیه این است که در یک خانه از یک کنتور، ۱۰ بمب را منشعب کرده‌ایم.

مدیرکل اسبق میراث فرهنگی آذربایجان ‌شرقی، متذکر شد: ۵۵ هزار واحد کسبی در تیمچه‌ها، سراها و راسته‌هایی که همگی پوشیده و محدود هستند، در بازار تبریز فعالیت می‌کنند. اگر اتفاق کوچکی در یکی از این واحدها بیفتد، ابعاد سهمگین حادثه غیرقابل‌ تصور خواهد بود.

تقی‌زاده تاکید کرد: آسیب‌هایی که در اثر حفاری‌های گازکشی، به کالبد تاریخی بازار وارد می‌شود و همچنین نازیبایی‌هایی که تاسیسات گاز به این بنای منحصربه‌فرد جهانی می‌زند را کنار می‌گذارم و فقط بحث‌های ایمنی و خطرات گازکشی را متذکر می‌شوم.
وی اضافه کرد: شما ببینید در فصل سرما، سالانه چقدر اتفاق ناگوار درخصوص گاز در شهرهای مختلف رخ می‌دهد، تازه این اتفاقات در بافت مسکونی است که افراد همواره در آن حضور دارند و می‌توانند سریع متوجه خطر شوند، پیشگیری کنند یا از حجم خطر بکاهند، اما در جایی مثل تیمچه مظفریه یا راسته ‌بازار که شب‌ها کسی در آنجاها حضور ندارد، تکلیف چه خواهد بود؟!

معمار و مرمتگر آثار تاریخی، در پاسخ به این سوال که گرمای بازار را به چه شیوه منطقی می‌توان تامین کرد، گفت: مشکل گرمایش بازار تبریز، سال‌ها پیش توسط مهندسین مشاور که تخصص و اهلیت این کار را دارند، چاره‌اندیشی شده‌ است؛ در طرحی که به همین منظور مطالعه شده، به جای انشعاب‌های سراسری بازار، ۱۰ موتورخانه در نظر گرفته شده ‌بود.

وی تصریح کرد: این ۱۰ موتورخانه، نه در فضای پوشیده و محصور، بلکه در کاروانسراهای بازار پیش‌بینی شده بود و علاوه بر ایمنی بیشتر، مزیت دیگری که داشت این بود که می‌توانست گرمایش و سرمایش بازار را در فصل‌های سرد و گرم تامین کند.
وی تاکید کرد: گازکشی در بازار تبریز وقتی نگران‌کننده‌تر می‌شود که شرایط زلزله‌خیز را در نظر داشته باشیم. قطعا سازه‌ها و تاسیسات گاز در صورت بروز زلزله، آسیب‌پذیر و خطرساز خواهند بود.

تقی‌زاده با اشاره به اینکه گازکشی بازار تبریز یک اقدام عجولانه، دم‌دستی و نسنجیده است، افزود: بازار تاریخی تبریز، در فهرست میراث جهانی قرار دارد و گازکشی آن، با پیامدهایی که برشمردم، می‌تواند به خروج این اثر از فهرست آثار یونسکو بینجامد.

مخالفت مدیر پایگاه جهانی بازار تبریز با گازکشی

عملیات گازکشی در بازار تبریز در حالی دنبال می‌شود که در شهریور‌ سال جاری، مدیر پایگاه جهانی بازار تبریز در گفت‌وگو با خبرگزاری دولت، موضع رسمی و قانونی این پایگاه درباره تامین گرمایش را الزامات مربوط به سازمان جهانی یونسکو، مقررات نظام مهندسی ساختمان، موازین آتش‌نشانی، شرکت گاز و مهم‌تر از همه آیین‌نامه‌های وزارت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری اعلام و عنوان کرده بود: «ذره‌ای عدول از این مقررات برای ما قابل تحمل نیست و اجازه آن را به هیچ عنوان نمی‌دهیم.»

ناصر زواری در این مقطع بازار تاریخی و مسقف تبریز را اثری جهانی برای تمام اعصار و نظام بشری اعلام و اضافه کرد: نباید چنین فرض شود که این مکان تنها به عده‌ای که در آنجا فعالیت اقتصادی دارند، تعلق دارد و اگر چنین بود نیازی به استقرار پایگاه جهانی در بازار وجود نداشت، بنابراین هرگونه اقدام برای انجام کارهای عمرانی، مرمتی، خدماتی و تامین گرمایش و سرمایش نیازمند رعایت قوانین خاص پایگاه‌های جهانی است.

وی گازکشی به بازار تبریز را خطرآفرین دانست و با تاکید بر اینکه برای این منظور تصمیم‌گیری باید بر اساس خردجمعی انجام شود، گفت: بنده به عنوان مدیر پایگاه جهانی بازار تبریز به هیچ عنوان پای مصوبه‌ای که در آن ضوابط میراث، نظام مهندسی و سایر ارگان‌های مربوطه زیرپا گذاشته شود را امضا نمی‌کنم.

زواری یکی از موازین حفظ و نگهداری مواریث جهانی را توجه به وضع موجود سازه‌ها عنوان کرد و گفت: بر همین اساس ضوابط حفاظتی و منظری بازار تبریز باید به هر نحو ممکن رعایت شود که یکی از مشکلات در جریان گازکشی مربوط به لوله‌کشی و نصب علمک‌هاست که منظر بازار را به شدت تهدید و دچار مشکل خواهد کرد.

وی با اشاره به اینکه پایگاه جهانی بازار تبریز طرح مدیریت بحران و راهبرد ۱۰ ساله این مجموعه را به مشاور داده است، ادامه داد: در این طرح ابعاد و زوایای مختلف مرمتی، حفاظتی و امنیتی بازار دیده شده که در بخش‌هایی از آن موضوع تامین گرمایش با انواع روش‌ها مورد کنکاش قرار گرفته است.

زواری بهترین گزینه برای تامین گرمایش بازار تبریز طبق طرح مطالعاتی فوق را استفاده از انرژی برق اعلام کرد که متاسفانه این موضوع با مخالفت بازاریان به بهانه هزینه‌بر بودن مواجه شده است.

وی اضافه کرد: در این خصوص اداره برق آذربایجان ‌شرقی نیز کمبودها و نواقص مربوط به زیرساخت‌ها را دلیلی بر عملیاتی نشدن تامین گرمایش بازار تبریز از راه برق اعلام کرده است که البته می‌توان با انواع طرح‌ها مثل ایجاد نیروگاه‌های کوچک برق در اطراف بازار یا بهره‌مندی از انرژی خورشیدی نسبت به تامین زیرساخت‌ها اقدام کرد.

زواری بر رعایت مقررات وزارت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری و به موازات آن پایگاه جهانی بازار تبریز در تامین گرمایش تاکید و اظهار کرد: باید توجه کرد که در صورت گازرسانی به مجموعه بازار تبریز و نشت آن، این اثر فاخر جهانی ویران خواهد شد.
به گفته وی طبق مبحث ۱۷ قانون نظام مهندسی ساختمان هرگونه انشعاب گاز در واحدهای تجاری ممنوع است، چون علاوه بر اینکه این موضوع منجر به هدررفت انرژی می‌شود، به دلیل محدودیت‌های مکانی مغازه‌ها در بازار از نظر ایمنی نیز بسیار خطرآفرین است.

شایان ذکر است چند ماه قبل نادر کمالی مدیرعامل شرکت گاز آذربایجان‌ شرقی ضمن اشاره به بازدید معاون وزیر نفت در جریان سفر استانی هیات دولت به آذربایجان‌ شرقی از بازار تبریز گفته بود: این بازدید که برای بررسی نحوه تامین گرمایش بازار انجام شد بر حفظ شکل سنتی و دست‌اندازی نکردن به معماری و ساختمان بازار تاکید شد و به صراحت به مدیران و مسوولان شهرستانی و استانی اعلام شد که گازرسانی به داخل بازار به لحاظ ایمنی مناسب نیست.

مدیرعامل شرکت گاز آذربایجان ‌شرقی پیش از این تاکید کرده بود که شرکت گاز آذربایجان ‌شرقی ورود شبکه گاز شهری به داخل بازار را به هیچ عنوان تایید نمی‌کند. حال با وجود مخاطرات ایمنی، مخدوش شدن اصالت تاریخی و دید بصری بازار با نصب علمک و البته با وجود تهدید خروج بازار تبریز از فهرست آثار یونسکو، شمارش معکوس برای گازکشی در این بازار تاریخی شروع شده و تنها امید فعالان میراث فرهنگی ایستادگی نهادهای بالادستی در برابر این جریان است.

اجتماعی و فرهنگیاخبار برگزیدهویدئو