تله ترسناک در کمین تجارت با همسایه‌ها

محمدصادق جنان‌صفت * اقتصاد ایران بدون تجارت خارجی در کمترین زمان به نفس‌تنگی می‌افتد. الان که دو سال است از تجارت و صادرات نفت دور مانده نشانه‌های این تنگی‌نفس به خوبی دیده می‌شود. کسری بودجه بزرگ‌، تورم شتابان و از دست رفتن قدرت خرید شهروندان نشانه‌های بی‌چون و چرای بسته شدن راه ورود درآمد نفت به اقتصاد ایران است.

رییس‌جمهور تازه ایران در هر سخنرانی در روزهای انتخابات و روزهای پس از تحلیف بارها بر تجارت با همسایه‌ها تاکید کرده و خواستار تجارت و صادرات بیشتر با همسایه‌ها با راهبرد خنثی کردن تحریم شده است. هنوز ریاست‌جمهوری وی به دو ماه نرسیده که مرزهای ایران با کشورهای همسایه با آشوب جدی همراه شده است. تجارت با افغانستان اگرچه هنوز کم و بیش ادامه دارد اما تجارت با عراق و تجارت با ترکیه و ارمنستان و آذربایجان با تهدیدهای سختی روبه‌رو شده است. در صورتی که ایران نتواند از نیروی دیپلماسی از پیش اندیشیده شده و بر پایه سازگاری همراه با سرافرازی با همسایه‌ها کنار بیاید و آتش روشن‌شده در کشورهای همسایه را خاموش کند تجارت موجود نیز سوخته و خاکستر می‌شود‌. یادمان باشد تجارت ایران با اقلیم کردستان رقم بالایی است و ادامه تنش با این اقلیم می‌تواند با واکنش عراقی‌ها روبه‌رو شود و نیز ادامه تنش با آذربایجان می‌تواند تجارت ایران با ترکیه را با دشواری روبه‌رو کند. در حال حاضر و بدون اینکه تنش‌های سیاسی از دیپلماسی فراتر برود ایران یکی از کشورهای پردافعه در جذب سرمایه خارجی است و کشور یا شرکت‌های دیگر از کشورهای آسیایی‌، اروپایی و آمریکایی به ایران نمی‌آیند. اگر درجه ریسک سیاسی ایران به هر دلیل که ادامه تنش‌ها با کشورهای همسایه یکی از آنهاست افزایش یابد ریسک تجارت ایران نیز افزون بر ریسک فعلی با وضعیت بدتری روبه‌رو می‌شود. این وضعیت، ایران را ممکن است یکسره به چین از نظر اقتصادی و به روسیه از نظر سیاسی وابسته کند و نیک می‌دانیم سابقه روس‌ها در بهره‌برداری از موقعیت ضعیف ایران چگونه است‌. رندی و رفتار غیراصولی چینی‌ها نیز در تجارت در همین دهه آشکار شده و نفت ایران را به ثمن‌بخس خریداری کرده و از انتقال منابع ارزی ایران خودداری می‌کند. تله بزرگ بر سرراه راهبرد تجارت با همسایه‌ها که از سوی رییس دولت سیزدهم و همکارانش بارها و بارها بر زبان آمده است با تله بزرگ روبه‌رو است. باید از مهارت‌های دیپلماتیک برای رسیدن به نقطه بی‌خطر استفاده کامل شود.