فضای غیررقابتی خدمات کارگزاری‌ها/قلمروی ممنوعه
به گزارش جهان صنعت نیوز: این در حالی است که فضای غیررقابتی کارگزاری‌ها موجی از بی‌عدالتی را در بازار سرمایه رقم زده است. در این میان نیز عموما سهامداران خرد قربانیان انحصار بوده‌اند. در کنار شایعاتی که گه‌گاه مبنی بر وجود رانت‌های اطلاعاتی برای کارگزاری‌ها و لابی‌گری آنها در حوزه سیاستگذاری‌های کلان بازار سرمایه مطرح می‌شود، اخذ کارمزدهای بالا و غیررقابتی آنها از معاملات سهام، نیز یکی از مواردی است که به چالشی مهم در بازار بدل شده است. طی سال‌های ۹۸ و ۹۹، کارگزاری‌ها درآمدهای بالایی از قبل معاملات سهام سهامداران خرد کسب کرده بودند. انتظار می‌رفت این درآمد هنگفت که گاه با گردش‌های مالی بانک‌ها نیز مقایسه می‌شد، در مسیر ارتقای کیفیت خدمات آنها به مشتریان هزینه شود اما اکنون روشن شده است که این انتظار به واقعیت نپیوسته و هنوز هم به محض افزایش تعداد معاملات بازار یا همزمان با استقبال مردم از عرضه‌های اولیه، سامانه‌های کارگزاری‌ها دچار اختلال می‌شوند. بهنام صمدی کارشناس بازار سرمایه در گفت‌و‌گو با «جهان‌صنعت» بر لزوم اعمال نظارت و فشار سازمان بورس به کارگزاری‌ها برای بهبود خدمات آنها و رقابتی کردن کارمزدها به عنوان یک اهرم محرک برای خروج از انحصار تاکید کرده است.
کارگزاری‌های شاخص بازار سرمایه طی سال ۹۹ به درآمدهای بالایی دست یافته بودند. بر اساس صورت‌های مالی که این شرکت‌ها در سامانه کدال منتشر کرده‌اند، بخش بزرگی از این درآمدها از محل کارمزد معاملات و حق‌الزحمه کسب شده است. به عنوان مثال، شرکت کارگزاری مفید به عنوان پرمخاطب‌ترین خدمات‌دهنده در این حوزه، در صورت‌های مالی میاندوره‌ای خود- شهریور ۱۴۰۰- اعلام کرده است که از محل کارمزد و حق‌الزحمه طی شش ماه ۳۱ میلیون و سه هزار و ۷۳۴ میلیون ریال درآمد داشته است. این شرکت برای شش ماهه نخست سال مالی جاری خود- منتهی به اسفندماه ۱۴۰۰- اعلام کرده است که توانسته ۶ میلیون و ۸۳۳ هزار و ۱۶۸ میلیون ریال درآمد کسب کند. این شرکت همچنین در دوره منتهی به اسفندماه ۹۹ نیز ۲۱ میلیون و ۴۶۸ هزار و ۳۳۹ میلیون ریال از این محل درآمد داشته است. اگر چه درآمدهای این شرکت در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۹۹ کاهش نشان می‌دهد اما همچنان رقم بالایی محسوب می‌شود. شرکت کارگزاری آگاه هم در صورت‌های مالی سالانه خود اعلام کرده است که طی سال ۱۴۰۰ از محل کارمزد و حق‌الزحمه پنج میلیون و ۶۸۸ هزار و ۲۰۲ میلیون ریال درآمد داشته است. این رقم نیز در مقایسه با درآمدهای سالانه ۹۹ این شرکت کاهش نشان می‌دهد. این شرکت در سال ۹۹ توانسته بود از همین محل، ۲۳ میلیون و ۱۰۲ هزار و ۳۴۷ میلیون ریال درآمد کسب کند.با وجود کاهش درآمدها اما ارقام در صورت‌های مالی شرکت‌های کارگزاری همچنان بالاست. آنچه اما پیکان انتقادات را به سمت کارگزاری‌ها نشانه رفته است، عدم ارتقای خدمات آنها با وجود درآمدهای بالا و چشمگیر است. طی دو سال گذشته و حتی در سال جاری به محض افزایش تعداد معاملات یا قطعی برق، سامانه‌های کارگزاری‌ها با اختلال مواجه شده است. در همین ارتباط اهالی بازار سرمایه (مشتریان کارگزاری‌ها) و کارشناسان خواستار ایجاد فضای رقابتی کامل در همه حوزه‌های خدمات‌دهی کارگزاری‌ها و ورود شرکت‌های جدید به این قلمرو ممنوعه هستند.
دست سازمان بورس در جیب کارگزاری‌ها
بهنام صمدی کارشناس بازار سرمایه به «جهان‌صنعت» می‌گوید: «سال ۹۹ سازمان بورس و اوراق بهادار تصمیم گرفت بخشی از درآمدهای کارگزاران را کسر و به حساب صندوق توسعه بازار واریز کند و در واقع صدور واحد انجام دهد. در واقع بخشی از پول متعلق به کارگزاری‌ها از این طریق از دست آنها برای کمک به بازار خارج می‌شود. قبل از آن، کارگزاری‌ها به دلیل کارمزد ثابتی که وجود داشت گاه تا ۲۵ درصد و حتی بعضا بالاتر از این حد، برگشت کارمزد به مشتری می‌دادند؛ که البته این اوج رقابت کارگزاری‌ها برای جذب مشتری بود!. به این معنی که مشتری را برای معاملات جذب می‌کردند با این وعده که ۲۵ درصد از کارمزد معاملات را به مشتری بازگردانند. برخی از این کارگزاری‌ها هم از طریق باشگاه مشتریان خود این اقدام را انجام می‌دادند و این انتهای رقابت کارگزاری‌ها در حوزه کارمزد بود. اما بعد از اینکه سازمان بورس یک درصد از این درآمد را برای صندوق توسعه بازار دریافت کرد، کارگزاری‌ها نسبت به این اقدام واکنش منفی نشان دادند.»
عدم توجه به ارتقای زیرساخت‌ها
این کارشناس بازار سرمایه عنوان می‌کند: «کارگزاری‌ها عملا طی این مدت در حوزه زیرساخت‌ها کار مهمی انجام نداده‌اند. اگر به خاطر داشته باشید دیتاسنتر یکی از کارگزاری‌ها در سال ۹۹ به طور کلی سوخت و حدود یک هفته از دسترس خارج شده بود. یا سال گذشته طی اتفاقی برق دیتاسنتر تبیان قطع بود و سامانه معاملات به طور کلی از کار افتاد و آنها جایگزینی بر این مساله نداشتند. این در حالی است که انتظار می‌رفت کارگزاری‌ها بخشی از میزان درآمد بالایی که در سال‌های ۹۸ و ۹۹ داشتند را در حوزه توسعه زیرساخت‌ها هزینه کنند. اما دیدیم که این اتفاق نیفتاد و روز گذشته هم در عرضه اولیه‌ای که کل مشارکت‌کنندگان آن یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر بودند، مجددا سامانه‌ها دچار اختلال شده و از کار افتاده بودند.»
الزام کارگزاری‌ها برای بهبود خدمات
صمدی اظهار می‌کند: «شرکت‌های کارگزاری در جهان معمولا از محل ترید درآمدزایی نمی‌کنند؛ بلکه عمده درآمد آنها از محل خدمات مشاوره، آپشن‌های معاملاتی و معاملات فیوچرز مشتریان است. اما در بازار سرمایه ما یک کارمزد ثابت تعریف شده و درآمدهای کلانی برای آنها به دنبال داشته است. به عنوان مثال یکی از کارگزاری‌هایی که رتبه الف هم دارد طی یک سال مالی به اندازه‌ای درآمد ثبت کرده بود که با بانک‌ها مقایسه می‌شد و یکی از دلایل آن هم همین کارمزد ثابت بود که بدون ارائه خدمات خاص، تنها به این دلیل دریافت می‌شود که سهامدار می‌تواند یک پنل ساده را از طریق کارگزاری باز کند و معامله‌ای انجام دهد. این در شرایطی بود که تابستان سال ۹۹ شاهد قطعی مداوم سامانه‌های این کارگزاری‌ها هم بوده‌ایم و سهامداران زیادی هم متضرر شدند.» این کارشناس بازار سرمایه تصریح می‌کند: «بنابراین به نظر می‌رسد بهتر است مبلغ کارمزد، رقابتی شود. ضمن اینکه کارگزاری‌ها باید ملزم به ارائه خدمات باکیفیت شوند و از درآمدهای کلانی که داشته‌اند، بخشی را در توسعه زیرساخت‌های خود سرمایه‌گذاری کنند. قرار نباشد فقط کارمزد بگیرند اما خدمات ارائه ندهند.»
عدم مسوولیت‌پذیری کارگزاری‌ها
این کارشناس بازار سرمایه تاکید می‌کند: «یک سری بندهای متعدد در قراردادی که در ابتدا مشتری امضا می‌کند آورده‌اند که اگر سامانه قطع شد یا اختلالی پیش آمد،کارگزاری مقصر نیست و در واقع به طور کلی از خود سلب مسوولیت کرده‌اند.» صمدی می‌افزاید: «متاسفانه هسته معاملات هم ایراد دارد و بهانه را به دست کارگزاری‌ها داده است که از این موضوع سوءاستفاده کنند و هر مشکلی هم که ایجاد شود، تقصیر را به گردن اختلالات هسته معاملات بیندازند.»
منافع سهامداران در گروی ایجاد فضای رقابتی
صمدی در ادامه تصریح می‌کند: «اگرچه در صورتی که کارگزاری بتواند خدمات بیشتر و بهتری ارائه دهد قطعا درآمد بهتری را هم کسب می‌کند اما به صورت کلی رقابتی شدن کارمزدها قطعا به نفع کارگزاری‌ها نیست؛ زیرا هر کارگزاری علاقه‌مند است که پول سهل‌الوصولی را به دست آورد و درآمد خود را داشته باشد. مسلما اگر قرار باشد رقابتی شود، کارگزاری باید هم به شرکت‌ها و هم سهامداران خدمات‌رسانی کند و کیفیت‌ها را ارتقا دهد. این در حالی است که در فضای غیررقابتی کنونی بسیاری از این کارگزاری‌ها حتی دیتاسنتر درستی هم ندارند که به مشتری پاسخگو باشند چه رسد به آنکه خدمات باکیفیت مضاعفی را ارائه دهند.» این کارشناس بازار سرمایه تاکید می‌کند: «مسلما رقابتی شدن باعث بهبود کیفیت خدمات می‌شود و به نفع سهامداران است. اما در حال حاضر رقابت خاصی میان کارگزاران وجود ندارد؛ قبل از اینکه ۴۰ درصد کسر شود و در صندوق توسعه بازار صدور واحد بزنند، رقابت آنها معطوف به تخفیف کارمزدها از مسیر بازگشت کارمزد و عموما در قالب باشگاه مشتریان بود. ببینید چقدر درآمد شرکت‌های کارگزاری از محل کارمزد بالا بوده است که حاضر بوده‌اند ۲۵ درصد تخفیف در قالب بازگشت کارمزد به مشتریان ارائه دهند.»
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانبانک و بیمهپیشنهاد ویژهلینک کوتاه :