انقراض درنای سیبری در ایران: فیلمساز «در نوبت انقراض» هشدار می‌دهد

جهان صنعت نیوز، فیلم مستند «در نوبت انقراض» به تهیه‌کنندگی، کارگردانی و نویسندگی غلامرضا کتال از پنج‌شنبه (۸ آبان‌ماه) در پلتفرم هاشور به اکران آنلاین درآمده است، این مستند در مورد دُرنای سیبری باقی مانده به نام ” امید ” در تالاب فریدون کنار است. این مستند تلاش کرده است این گونه نادر را به تصویر بکشد.

از این رو غلامرضا کتال -تهیه‌کننده، کارگردان و نویسنده فیلم مستند «در نوبت انقراض»- در گفت‌وگو با ایسنا، به تشریح جزئیات این فیلم و بحران زیست ‌محیطی مطرح‌شده در آن پرداخت.

کتال با اشاره به پیشینه تاریخی تالاب‌های فصلی در منطقه فریدون کنار، گفت: این تالاب‌ها حداقل ۲۰۰ تا ۳۰۰ سال قدمت دارند و کشاورزان و پرندگان در گذشته یک همزیستی مسالمت‌آمیزی داشتند. کشاورزان در شش ماه دوم سال با نی و پوشال؛ برنج پرچینی در اطراف شالیزار خود می‌کشیدن و « دُما » (نوعی دام صیادی ) می‌ساختند. چون این مزارع به هم چسبیده هستند یک منطقه وسیع را به وجود می‌آورند که هم سکوت و آرامش دارد و هم غذای فراوان ( لارو حشرات، باقی مانده برنج و دانه گیاهان…). این دو ویژگی پرندگان بسیاری را به تالاب فصلی فریدون کنار می‌کشاند. در این همزیستی یک بده بستان اتفاق می‌افتاد، کشاورزان غذا و محیط آرام را آماده و پرندگان هم مزارع برنج را حاصل خیز می‌کردند و تعدادی هم توسط دامگاه داران صید می‌شدند.

به گفته وی، این نظم سنتی در سال‌های اخیر شکسته شده است. تقاضای بالا و شکار بی‌رویه و استفاده از روش‌های غیرمجاز مانند «تور گذاری در شب» که در گذشته و حال حاضر نیز ممنوع  است، موجب افزایش قابل توجه صید پرندگان شده است.

تورگذاری در شب

کتال با اشاره به خطرات روش «تور گذاری در شب» توضیح داد: در این روش، پرندگان که روز را در دریا می‌گذرانند، شبگاهان و در زمان برگشت به تالاب به دلیل تاریکی و عدم دید کافی، به صورت انبوه در تورها گرفتار می‌شوند. این روش علاوه بر تلفات بالا، تمایزی بین پرندگان عادی و گونه‌های در معرض انقراض قائل نمی‌شود و همه را بدون تفکیک شکار می‌کند.

این کارگردان با بیان اینکه شکار از حالت سنتی خارج و به فعالیتی تجاری تبدیل شده است، افزود: این تغییر و استفاده از روش‌های مخرب، منطقه را در معرض خطر جدی قرار داده است.

کتال در بخش دیگری از صحبت‌هایش به موضوع اصلی فیلم خود، یعنی «درنای سیبری» پرداخت. او با اشاره به حساسیت بالای این پرنده به محیط، گفت: درنای سیبری یک پرنده شاخص است و مناطقی را انتخاب می‌کند که آرام، تمیز و با آلودگی صوتی کم باشد. بنابراین، حضور این پرنده نشانه سلامت یک اکوسیستم است.

وی از مشاهده تنها یک عدد از این پرنده در زمان ساخت فیلم خبر داد. او خاطرنشان کرد: متأسفانه جمعیت غربی این گونه که به ایران مهاجرت می‌کرد، تنها به یک پرنده به نام ” امید ” کاهش یافته بود. اکنون چند سالی است که حتی همان یک پرنده نیز مشاهده نشده و عملاً این گونه در ایران منقرض شده است.

پروژه احیای درنای سیبری

کتال به پروژه‌ای برای احیای این گونه اشاره کرد که با همکاری دفتر درنای سیبری، سازمان حفاظت محیط زیست ایران، بنیاد بین المللی درنا ICF  و UNDP انجام شد، اما روش اجرا آن را ناقص دانست. به گفته وی، در این پروژه ‌درناهای جوان از سیبری آورده می‌شدند، اما به دلیل آنکه فرصت کمی برای هماهنگی با درنای نر داشتند هیچ کدام نتوانستند مسیر مهاجرت را طی کنند. همچنین همراه کردن یک درنای ماده با ” امید ” بعد از چند سال نتیجه نداد و ناموفق ماند. به گفته کتال، این نشان‌دهنده عظمت و پیچیدگی طبیعت هم هست که در آن میلیون‌ها موجود به طور خودکار تولید مثل می‌کنند و با گونه خود همراه می‌شوند. اما ما انسان‌ها نتوانستیم یک درنا را با درنای دیگر همراه کنیم!

این مستندساز، تغییر اقلیم را تنها عامل انقراض ندانست و گفت: عواملی مانند آلودگی‌های محیط زیستی، کهولت سن پرنده باقیمانده و شکار غیرقانونی در مسیر مهاجرت (از جمله در آذربایجان و روسیه) نیز در ناپدید شدن آن می‌توانند نقش داشته‌ باشد.

روند تولید فیلم

کتال درباره روند تولید فیلم گفت: ساخت این مستند حدود دو سال طول کشید. از تامین هزینه تولید فیلم تا ورود به منطقه دامگاه فریدون کنار به دلیل حساسیت موضوع و عدم تمایل برخی دامگاه داران برای همکاری، با دشواری‌هایی همراه بود، اگرچه عده‌ای از آنان نیز همکاری خوبی داشتند.

وی در ادامه با ارائه راه‌کار، پیشنهاد کرد: می‌توان با حفظ فعالیت دامگاه‌ها در منطقه، آن را از حالت تهدید خارج و به مقصدی برای گردشگری و پرنده ‌نگری تبدیل کرد. همچنین با ایجاد محیطی امن و آگاهی‌بخشی به جوامع محلی می‌توان پرندگان را حفظ کرد و از طریق جذب تورهای پرنده‌نگری، برای مردم محلی درآمدزایی ایجاد کرد. این امر نیازمند نظارت دقیق‌تر و اصلاح شیوه‌های صید به روش‌های کم‌خطر و انتخابی است که بدون همراهی و همکاری مردم محلی امکان پذیر نیست.

وی در پایان هشدار داد: توسعه بی‌رویه، ساخت ‌و سازهای غیر اصولی، ویلاسازی، احداث جاده‌ها و کمربندی‌های پر سر و صدا در کنار تالاب فریدون کنار، آرامش پرندگان را به شدت مختل کرده است. اگر روند فعلی ادامه یابد، در آینده‌ای نزدیک نه تنها پرنده‌ای باقی نخواهد ماند، بلکه شالیزارها نیز جای خود را به ویلاها خواهند داد.

ایسنا

محیط زیست