توسعه صنعت نفت از مسیر دیپلماسی
به گزارش جهان صنعت نیوز: نگاهی به شرایط فعلی صنعت نفت نشان می‌دهد به جز سال‌های کوتاهی در دولت اصلاحات که سرمایه‌گذاری خارجی جان تازه‌ای به رگ‌های آن بخشیده بود، در این چهل و اندی سال توجه لازم به بخش‌های مختلف این حوزه از منظر توسعه‌ای و جذب سرمایه‌گذاری خارجی و متعاقبا استفاده از فناوری‌های پیشرفته نشده است.
حال با روی کار آمدن دولت سیزدهم بهتر است دولتمردان با نگاهی به گذشته از تجربیات دولت‌های پیشین درس گرفته و بدانند که رونق صنعت نفت از مسیر برجام می‌گذرد و تا زمانی که تحریم‌ها ادامه داشته باشد نمی‌توان به توسعه این صنعت امید داشت چراکه به اعتقاد بسیاری از کارشناسان سرمایه‌گذاری خارجی توام با ورود فناوری‌های جدید تنها راهی است که می‌توان امیدوار بود تا صنعت نفت و گاز مسیر خود را پیدا کند.
باید بپذیریم تمام کشورهای منطقه که منابع عظیم نفت و گاز دنیا را در اختیار دارند با استفاده از سرمایه و فناوری کشورهای پیشرو توانسته‌اند با استانداردهای روز دنیا به اکتشاف، استخراج، تولید و فرآورش نفت و گاز بپردازند و در حوزه پالایشگاهی و پتروشیمی حرفی برای گفتن داشته باشند.
تجربه ثابت کرده که می‌توانیم با استفاده از ظرفیت‌های عظیم داخلی و کارشناسان با دانش و همین‌طور تکنسین‌های ماهر در کنار ورود سرمایه و فناوری خارجی رفته‌رفته در مدیریت و مهندسی و همچنین تولید و ساخت تجهیزات مختلف به دستاوردهای قابل قبولی برسیم و در آینده نیازمندی‌های‌مان در این حوزه را کمتر کنیم.
بسیاری از مخازن نفت ایران در جنوب به نیمه دوم عمر خود رسیده‌اند و به فناوری‌های جدیدتری برای افزایش ضریب بازیافت و تولید بیشتر نیاز دارند؛ فناوری‌هایی که از حفاری و تکمیل چاه‌ها تا بهره‌برداری و راهکارهای افزایش تولید، روش‌های نوین افزایش ضریب بازیافت و همچنین توسعه همگام با استانداردهای روز دنیا از منظر محیط‌زیستی عمدتا در اختیار شرکت‌های پیشرو در صنعت انرژی است و می‌تواند ایران را به بهشت سرمایه‌گذاری خارجی برای این شرکت‌ها بدل کند.
طی این سال‌ها فقدان ارتباط سازنده میان دانشگاه‌ها و صنعت و همچنین عدم ایجاد فرآیندهای سالم و پویا در این بین سبب شده تا نتوانیم آنچنان که باید و شاید از نیروهای زبده و کارشناسان مختلف داخل برای بهره‌وری در این حوزه بسیار مهم استفاده کنیم. در حالی که نگاهی به کشورهای پیشرو نشان می‌دهد ارتباط تنگاتنگ میان صنعت و دانشگاه‌ها سبب شده نوآوری‌های فراوانی در صنایع مختلف رخ دهد. همچنین برای حل مشکلات این صنعت همواره با تعریف درست پروژه‌های کارشناسی ارشد و دکتری توانسته‌اند راه‌حل‌های مناسبی را پیدا کنند؛ موضوع بسیار مهمی برای کشور ما که نه تنها در سرمایه‌گذاری خارجی با تحریم مواجه است بلکه در زمینه دانش و تکنولوژی نیز نمی‌تواند به شرکای خارجی تکیه کند.
دولت باید به این مورد هم توجه داشته باشد که مهم‌ترین اقدامات دولت‌های گذشته از جمله ایجاد شرکت‌های اکتشاف و تولید (در دولت یازدهم) نیز نتوانست گره مشکلات صنعت نفت و گاز را حل‌وفصل کند. صنعت نفت و گاز تشنه سرمایه هنگفتی برای نوسازی و ترمیم مشکلات است که لازم است پیش از توسعه به آنها پرداخته شود.
در این شرایط پیشنهاد می‌شود دولت رییسی با بررسی طرح‌های اساسی و مهمی که در دولت‌های پیشین آغاز شده است حمایت لازم را از آنها اعلام کند و صرفا به دلیل مشکلات و دعواهای سیاسی رویه‌های مخالف را پیش نگیرد. از مشارکت دانشگاه‌ها و توان داخلی برای طراحی و مهندسی و ساخت در بخش‌های مختلف حمایت شود و همچنین تا بازگشت قدرتمند ایران به عرصه فروش نفت پس از برداشته شدن تحریم‌ها، تلاش کند تا با دیپلماسی سازنده همچنان خود را به عنوان قدرت منطقه‌ای و یک کشور تولیدکننده و تعیین‌کننده در عرصه نفت و گاز دنیا مطرح سازیم. بی‌شک ایران با داشتن بیشترین ذخایر نفت و گاز دنیا می‌تواند نقشی فراتر از آنچه اکنون دارد را داشته باشد و این موضوع اگرچه با تحریم‌های ظالمانه بین‌المللی ارتباطی تنگاتنگ دارد اما می‌توان با مدیریت صحیح، اصلاح فرآیندهای سازمانی، شفاف‌سازی و تبیین اصولی ساز‌و‌کارها، شایسته‌سالاری و استفاده از نخگبان واقعی در سلسله‌مراتب مختلف، و در آخر مبارزه با فساد سیستماتیک که اتفاقا تحریم‌ها نیز به آنها دامن زده است به موفقیت‌های بیشتری دست پیدا کرد.
اما نکته قابل تامل این است که در اقتصاد روز دنیا این یک اصل اساسی است که بدون ارتباط با کشورهای دنیا از جمله کشورهای پیشرو و همچنین همسایگان خود نمی‌توان به توسعه اقتصادی و پیشرفت صنایع دست یافت.
در همین حال بحران فرسودگی تجهیزات نفتی
علیرضا سلطانی در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» از مشکلات و چالش‌های مهم صنعت نفت و همچنین فرصت‌هایی که بارقه امید را همچنان در این شرایط زنده نگه داشته است می‌گوید. این استاد دانشگاه اعتقاد دارد که سرمایه‌گذاری خارجی و ورود فناوری‌های روز دنیا یکی از مهم‌ترین چالش‌های حوزه انرژی به ویژه صنعت نفت است.
وی افزود: نزدیک به ۱۰ سال است که سرمایه‌گذاری جدی و جدیدی در حوزه توسعه میادین نفت و گاز صورت نگرفته است و این امر آسیب‌های جبران‌ناپذیری را به صنایع بالادستی وارد می‌کند. عمده سرمایه‌گذاری صورت‌گرفته نیز توسط منابع داخلی بوده که در مقایسه با نیازمندی بالای این حوزه چندان چشمگیر و تاثیرگذار نبوده است.
سلطانی بیان کرد: چالش مهم دیگری که زنگ خطر آن نیز به صدا درآمده افت فشار میدان گازی پارس‌جنوبی است که تامین‌کننده بیش از ۷۰ درصد گاز تولیدی کشور است و رفته‌رفته به نیمه دوم عمر خود رسیده و نیازمند مدیریت و صیانت و استفاده از فناوری‌های جدید و روز دنیا برای حفظ فشار و نگهداشت تولید است. در حالی که کشور قطر از به‌روزترین فناوری‌ها برای افزایش سهم خود از تولید این میدان می‌کوشد ما در توسعه این میدان و به طور خاص فاز ۱۱ که در مرزی‌ترین بخش میدان تعریف شده بود پیشرفت قابل ملاحظه‌ای نداشته‌ایم.
این استاد دانشگاه تاکید کرد: این موضوع زمانی پررنگ‌تر و خطرناک‌تر می‌شود که در بخش مصرف میزان گاز، توجهی به بهینه‌سازی مصرف و فرهنگ‌سازی‌های لازم برای کاهش مصرف نیز نشده است. این چالش اتفاقا از جنسی است که تحریم‌ها و موارد این‌چنینی کمترین تاثیر را در آن دارند. در حقیقت با مدیریت و برنامه‌ریزی در کنار قیمت‌گذاری صحیح و اصلاح فرآیندهای نظارتی و نظام پرداخت یارانه توامان با فرهنگ‌سازی می‌توان در این بخش به دستاوردهای مهمی رسید.
وی ادامه داد: عدم سرمایه‌گذاری در این سال‌ها در صنعت نفت موجب فرسودگی تاسیسات فرآورشی نفت و گاز و همچنین تجهیزات انتقال فرآورده‌ها شده است؛ مساله بزرگی که در مناطق جنوبی کشور از نگاه بسیاری از کارشناسان دیگر هر لحظه ممکن است خطرات بزرگ و جبران‌ناپذیری را به همراه داشته باشد. دکتر سلطانی اذعان کرد، تحریم‌ها سبب شده تا فرآیند نوسازی و بهینه‌سازی این تاسیسات و تجهیزات به تعویق بیفتد و اکنون فاصله بسیار زیادی با استانداردهای بین‌المللی در این حوزه ایجاد شده است. این موضوع از خطوط انتقال نفت و گاز و تاسیسات فرآورشی تا پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها قابل مشاهده است.
استاد دانشگاه در پایان خاطرنشان کرد: موضوع تحریم‌ها و رفت و برگشت‌های ایران از بازارهای بین‌المللی به عنوان یک تولیدکننده دائمی در درازمدت به مشتریان سنتی و به طور کلی به خریداران خود این سیگنال را خواهد داد که نمی‌توانند به طور ثابت و با خیالی آسوده به خرید نفت از ایران دل خوش کنند، بنابراین به دنبال تغییر منابعی مطمئن‌تر خواهند رفت. این موضوع و هزینه‌های ناشی از تغییرات متناسب برای دریافت خوراک در واحدهای مختلف کشورهای خریدار منجر به تغییر ذائقه شده و در نتیجه تمایل آنها به خرید نفت از ایران در صورت بازگشت مجدد ایران پس از برداشته شدن تحریم‌ها نیز کمتر خواهد شد. بنابراین چنانچه می‌خواهیم در آینده نقشی تعیین‌کننده در بازار نفت دنیا داشته باشیم باید به این نکات و نگرانی‌های خریداران خود توجه داشته باشیم.
سرمایه انسانی چالش پیش‌روی صنعت نفت
محمدعلی خطیبی دبیرکل سابق اوپک نیز با اشاره به اینکه صنعت نفت، یک صنعت بین‌المللی است به «جهان‌صنعت» گفت: به‌روز نگه داشتن صنعت نفت بسیار مهم است اما متاسفانه در سال‌های اخیر مشکلات زیادی داشتیم و همین موضوع سبب عقب‌افتادگی ما از رقبا شده و دولت جدید این مشکلات را به ارث برده است و باید به آن کمک کند. اکنون بین رقبا جایگاه نسبی خوبی نداریم و باید تلاش کنیم که جایگاه خود را ارتقا دهیم.
وی گفت: مهم‌ترین چالش روبه‌روی ما، چالش نیروی انسانی است که در سال‌های اخیر دچار آسیب جدی شده و اکنون نیازمند بازسازی است. با ارائه تخصص‌های لازم به همراه آموزش دانش روز به کارکنان با هدف پیشرفت نیروی انسانی می‌توان به پیشرفت صنعت نفت در قیاس با رقبا امیدوار بود. نکته حائزاهمیت این است که در حوزه نیروی انسانی جوان‌گرایی به تنهایی باعث پیشرفت نمی‌شود و در کنار نیروهای جوانان به افراد باتجربه نیازمند هستیم. در حقیقت از این طریق به انتقال دانش و تجربه به نیروهای جوان کمک می‌کنیم. البته باید شایسته‌سالاری را نیز در جذب نیروهای جوان لحاظ کنیم.
دبیرکل سابق اوپک اظهار کرد: تاثیر نیروی انسانی در تمام طول تاریخ در صنعت نفت بسیار پررنگ بوده است، از جمله در زمان انقلاب که واقعا درخشیدند. متاسفانه در ادامه و در سال‌های اخیر علیه وزارتخانه اعتراض کردند و این نشانه سقوط نیروی انسانی و کوتاهی مسوولان مرتبط بوده است. امیدواریم دولت جدید بتواند این چالش‌ها را بررسی و اصلاح کند و از این طریق بتوانیم نسبت به رقبا پیشی بگیریم و جایگاه صنعت نفت را به قله‌های رفیع موفقیت که شایسته آن نیز می‌باشد برساند.
خطیبی بیان کرد:با توجه به اینکه ارزیابی عملکرد دولت نسبت به پروژه‌های صنعت نفت نیازمند گذشت مدت زمان نسبتا طولانی است، نمی‌توان عملکرد دولت را در طی ۱۰۰ روز بررسی کرد و نظر داد. از طرفی ارزیابی باید بر اساس اعداد و ارقام و شاخص‌ها قابل قبول کمی و‌کیفی باشد و نباید احساسی و بر اساس نظرات شخصی نظر کارشناسی داد.
اتلاف انرژی در مسیر تولید و توزیع
همچنین محمدرضا اکبری کارشناس حوزه انرژی در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» از چالش‌های مهم صنعت نفت می‌گوید. این کارشناس انرژی اعتقاد دارد حوزه انرژی کشور دچار دو ابرچالش بوده؛ یکی ناترازی انرژی و دیگری اتلاف انرژی در مسیر تولید و توزیع آن. از سویی به اعتقاد این کارشناس این چالش‌ها به سه قسمت تقسیم می‌شوند؛ چالش‌های کوتاه‌مدت که بسیار مهم هستند و کل کشور درگیر آن هستند و همچنین چالش بلند‌مدت و میان مدت.
وی گفت ناترازی انرژی کشور یکی از چالش‌های جدی و بسیار مهم است که کل کشور به نوعی درگیر آن شده است، از جمله مصرف‌کننده‌های نهایی، صنایع و هرکجای زنجیره تامین. هر ساله در فصل تابستان و زمستان در حوزه برق و گاز با توجه به مصرف زیاد انرژی و توان کم تولید، کشور با مشکلات بسیاری مواجه می‌شود.
این کارشناس ادامه داد: همان‌گونه که دیدیم در تابستان امسال در حوزه برق با یک ماه بسیار بحرانی روبه‌رو بودیم و همچنین در زمستان امسال با توجه به چهار ماه سرد سال با شرایط بحرانی مواجه بوده که مجبور به قطع سوخت گاز نیروگاه‌ها و استفاده از سوخت مایع با آلودگی زیست‌محیطی بسیار بالا همراه با خسارات چند میلیارد دلاری هستیم.
وی گفت: راهکار اصلی برای این مشکل این است که فکری جدی در خصوص مصرف کنیم. نکته جالب این است که بیش از نیمی از اتلاف انرژی در کشور ما در بدنه دولتی (چرخه تولید تا انتقال و توزیع) رخ می‌دهد. در نتیجه دولت به راحتی می‌تواند با قانونگذاری و اصلاح روابط مالی (بدون اینکه دست روی قیمت‌های نهایی بگذارد) بر زیر‌مجموعه خود تاثیر بگذارد و در بهینه‌سازی کمک کند.
اکبری تاکید کرد: بخش قابل‌توجهی از گاز بر سر چاه‌ها تلف می‌شود که میزان این حجم از اتلاف گاز معادل مصرف چندین کشور کوچک اروپایی می‌شود و بخش قابل توجه دیگری (حدود پنج درصد) از گاز در بخش انتقال و توزیع هدر می‌رود و برای کشوری با این حجم از تولید گاز، این رقم‌ها زیاد است.
این کارشناس در پایان خاطرنشان کرد: حدود ۱۰ درصد از برق کشور در شبکه انتقال اتلاف می‌شود که این رقم در زمان پیک مصرف به علت شدت جریان بسیار زیاد به ۲۰ درصد هم می‌رسد. مجموعا سالانه نزدیک به ۵۰۰ میلیون بشکه معادل نفت در شبکه فرآوری و تولید و انتقال اتلاف انرژی داریم. در حقیقت دولت در این قسمت اصلا نیاز نیست مردم را مخاطب خود قرار دهد و لازم است اصلاحات از خود دولت شروع شود.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهلینک کوتاه :
