بررسی نقش روسیه در مذاکرات برجامی/حدفاصل مواضع و منافع
به گزارش جهان صنعت نیوز: مثلا دیروز در صفحه توئیتر خود نوشت که «در مذاکرات وین مسائل متعدد مهمی هنوز باقی مانده‌اند. اما مذاکره‌کنندگان سخت تلاش می‌کنند اختلافات را کم کنند. برای مثال شرکای برجام (بدون ایران) به همراه آمریکا نشستی در شامگاه دوشنبه داشتند. تمامی آنها (جز آمریکا) با ایران از نزدیک در تماس هستند.» در عین حال به خبرگزاری روسی‌تاس گفته که «یکی از موضوعات در مذاکرات وین سانتریفیوژهای ایران در سایت‌های هسته‌ای برای غنی‌سازی اورانیوم است. با این سانترفیوژها چه کار می‌توانیم بکنیم؟ یک گزینه انتقال به خارج ایران است. گزینه دیگر نابود کردن آنها است و گزینه بعدی نیز انبار کردن و پلمپ آنها با نظارت و تضمین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است.»
جناب اولیانوف در گفت‌وگویی دیگر با شبکه روسیه۲۴ اما درباره درخواست‌های وزرای امور خارجه کشورهای عضو گروه G7 از ایران مبنی بر این که «مذاکرات را جدی بگیرد»، گفت:« من هیچ دلیلی نمی‌بینم فکر کنم هر یک از طرفین مذاکرات از جمله آمریکایی‌ها و ایرانی‌ها بازی در می‌آورند. در واقع، اراده سیاسی برای رسیدن به نتیجه‌ای ملموس وجود دارد.» طبق گفته این دیپلمات روس، برای آمریکایی‌ها مهم است اطمینان بیابند برنامه هسته‌ای ایران به خوبی تحت کنترل است که البته [این کنترل] تا حد زیادی به خاطر سیاست «فشار حداکثری» واشنگتن و اقداماتی که ایران در واکنش به آن انجام داده، از بین رفته است. اولیانوف در این گفت‌وگو مطرح کرد: «روند مذاکرات پیشرفت دارد. اگرچه خیلی سریع نیست اما رو به جلو است.»
کج‌دار و مریز روسیه
سیاست دوگانه و کج‌دار و مریز روسیه در این اظهارنظرهای روسیه به وضوح مشخص است و این مساله وقتی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که می‌بینیم این کشور در دور جدید مذاکرات همه تلاش خود را به کار گرفته تا نقش فعالانه‌تری ایفا کند و وزن بیشتری داشته باشد. شاهدش نیز رایزنی‌های دوجانبه‌ای است که مقامات ایرانی و روسی در این مدت داشته‌اند. از طرف دیگر تفاوت روایت ایران و غربی‌ها از مواضع روسیه بر تردیدها می‌افزاید. مثلا یک بار گفته می‌شود که چین و روسیه هم از پیش‌نویس‌های ایران شگفت‌زده شده‌اند و یک بار هم علی باقری از حمایت‌های آنها می‌گوید.
این دوگانه بازی کردن طرف‌های شرقی مذاکرات البته اصلا عجیب نیست. پیش‌تر در گزارشی درباره منافع چین در عدم احیای برجام نوشته بودیم و این بار نگاهی داریم به منافع روسیه. سوال اینجاست که روسیه به واقع آنقدر که وانمود می‌کند خواهان احیای برجام است یا خیر؟ اصرار آقای اولیانوف برای ایفای نقش سخنگوی مذاکرات برجامی از چه رو است و او با این همه ابراز امیدواری چه هدفی را دنبال می‌کند؟
در این رابطه نیز تحلیل‌های متفاوتی وجود دارد. برخی خوشبین بوده و معتقدند که کفه منافع روسیه در صورت احیای برجام سنگین‌تر خواهد بود و برخی نیز برعکس فکر می‌کنند.
منفعت روسیه از احیای برجام
محمود شوری کارشناس مسائل روسیه در گروه نخست جای می‌گیرد. او به مواضع و مثبت‌اندیشی‌های روسیه کاملا امیدوار است. او در گفت‌وگو با «جهان صنعت» گفت: «روسیه به عنوان کشوری که منافع و مواضع همسوی زیادی با جمهوری اسلامی ایران دارد تا حالا تلاش کرده که به احیای برجام کمک کند.»
وی افزود: «به اعتقاد من روس‌ها در این زمینه تمام تلاش خود را کرده‌اند. اگرچه برخی معتقدند که برخی منافع روسیه ممکن است باعث شود این کشور خواهان توافق نهایی بین ایران و قدرت‌های غربی نباشد، اما واقعیت این است که در طرف مقابل گزینه‌هایی وجود دارد که حتما برای روس‌ها خطرناک‌تر و نگران‌کننده‌تر است.»
شوری در توضیح گزینه‌های احتمالا خطرناک‌تر برای روسیه گفت: «مثلا عواقب غیرقابل کنترل شدن برنامه هسته‌ای ایران، تشکیل مسابقه تسلیحاتی در منطقه و یا احتمال بروز تنش‌هایی بین ایران و قدرت‌های غربی و برخی کشورهای منطقه. روسیه علاقه‌ای به این وضعیت ندارد و تلاش می‌کند که مذاکرات به نتیجه برسد.»
وی در پاسخ به این پرسش که با این حساب می‌توان روی مواضع و حمایت روسیه در جریان مذاکرات حساب کرد؟ گفت: «بحث حمایت نیست. منافع روسیه مطرح است. آنها به دنبال این نیستند که از ایران و مواضع آن حمایت کنند، این منافع آنان است که در بسیاری از موارد با ما در این چارچوب همسو است لذا رفتار و اقدامات آنان برای ما کمک‌کننده است.»
شوری درباره چرایی اصرار نماینده روسیه برای اعلام سریع اخبار مذاکره و اهمیت این رویه نیز گفت: «هر کدام از طرف‌های برجامی که در متن مذاکرات هستند، برداشت‌ها و دیدگاه‌های خود را مطرح می‌کنند و این برداشت‌ها تا حد زیادی برآمده از اهداف و انگیز‌ه‌های آنان است. طبیعتا روس‌ها هم به دنبال این هستند که اجازه ندهند فضای مذاکرات ناامید‌کننده و علیه مذاکرات باشد و این تصور ایجاد شود که مذاکرات به نتیجه نخواهد رسید به همین دلیل شاید روس‌ها بیش از سایر طرف‌ها نیمه پر لیوان را می‌بینند، درحالی که برخی کشورها ممکن است بیشتر به نیمه خالی لیوان توجه کنند و در این راستا اینکه ایران همچنان می‌خواهد روی مواضع خود بایستد را به عنوان یک نکته منفی تلقی کنند.»
منفعت روسیه از عدم احیای برجام
سیدجلال ساداتیان کارشناس مسائل منطقه اما نظر دیگری دارد و خیلی دل به مواضع امیدوارانه روسیه نمی‌بندد. او در گفت‌وگو با «جهان صنعت» در این باره گفت: «در این مذاکرات اخیر ظاهرا روسیه نقش مثبتی بازی کرده است اما خیلی از کارشناسان معتقدند که روسیه علاقه‌مند است تا این بحران در روابط ایران و غرب باقی بماند. براساس آنچه از قول نماینده روسیه در مذاکرات اخیر گزارش شده اما این کشور تلاش‌هایی کرده تا سوءتفاهم‌ها بین هیات ایرانی و غرب مرتفع شود.»
وی افزود: «تا اخبار دقیقی از مذاکرات بیرون نیاید خیلی نمی‌شود که با دقت و درستی اظهار نظر کرد، آن چیزی که ما الان می‌توانیم بگوییم بر اساس گزارش‌های رسانه‌ای است که دریافت می‌کنیم. طرفین مذاکره نیز خیلی با دقت و جزئیات درباره نحوه مذاکره یا موارد اختلافی صحبت نمی‌کنند. اجمال قضیه در این است که در ابتدا هیات ایرانی مذاکرات ۶ دوره قبلی را نپذیرفته بود. البته آقای باقری‌کنی در مصاحبه‌ای گفت که خط قرمز ما مذاکراتی است که در مذاکرات قبلی حاصل شده بود. این یعنی آن ۶ دور مذاکرات را به عنوان حداقل خواسته‌ها مورد تاکید قرار داده و مازاد بر آن را مطالبه می‌کند که باید دید چقدر در این مسیر به توافق می‌رسند. فعلا هنوز اطلاعاتی نداده‌اند که ما بر اساس آن قضاوت کنیم و ببینیم که به خواسته‌های خود می‌رسند.»
ساداتیان در پاسخ به اینکه منافع روسیه در احیای برجام است یا عدم احیای آن، گفت: «قاعدتا و بر اساس تحلیل‌هایی که اغلب کارشناسان مطرح می‌کنند، منافع روسیه در بحران بین ایران و غرب است. به این خاطر که او از این موقعیت بهره برده و گاز خود را صادر می‌کند و با کارت ایران با غرب به خوبی بازی می‌کند. اما اینکه آخرین تحلیل‌های خود آنها چیست و منافع خود را در چه می‌بینند، را نمی‌دانیم و باید دید که آیا حاضر می‌شوند ایران با غرب به تفاهم برسد یا خیر؟ به نظر من، روسیه می‌داند که ایران با غرب مشکلات عدیده‌ای دارد و به این زودی به تفاهم نخواهد رسید فلذا سعی دارد که نقش پلیس خوب را بازی کرده و تا حدودی در جهت جلب رضایت ایران حرکت می‌کند.»
باور خوشبینانه ما
نگاهی به پیشینه تاریخی روابط ایران و روسیه سبب می‌شود که با ساداتیان بیشتر هم‌نظر شده و گمان کنیم که روسیه در واقع خواهان احیای برجام نیست. به خصوص اگر یادمان باشد که همین تازگی بارها شاهد تاکیدات برخی سیاسیون در ایران به نگاه به شرق بوده‌ایم. حتی معاون پارلمانی رییس‌جمهور کمی قبل‌تر از نگاه به شرق به عنوان برنامه جایگزین ایران یاد کرده بود. سخنان او تکذیب شد اما وجود این نگاه در میان دولتمردان ایرانی امری نیست که نیاز به گفتن داشته باشد. بر همین اساس نیز می‌توان گفت که منافع اصلی روسیه در ادامه همین وضعیت ایران است. از سوی دیگر نگاه تحلیلگرانی مثل محمود شوری را نیز که درباره مواضع حمایت‌گرانه روسیه می‌گویند، نمی‌توان نادیده گرفت. ضمن اینکه حتی اگر روسیه خواهان احیای برجام نباشد، ما هستیم و باید از هر حمایت و گام مثبتی ولو به اندازه یک توئیت خوشبینانه استقبال کنیم.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهسیاسیلینک کوتاه :
