طرح صیانت در بن‌بست
طرح نظام تنظیم مقررات خدمات فضای مجازی از یک نسخه مشترک بین طرح صیانت از کاربران مجلس در تیرماه و طرح پیشنهادی وزارت ارتباطات تشکیل شده است. این طرح جدید از ۳۷ ماده به ۲۱ ماده کاهش پیدا کرده و تنها تغییر بزرگ آن علاوه بر تغییر اسم، حذف مسدودسازی سرویس‌های خارجی است. در این طرح هرگونه استفاده دستگاه‌های اجرایی از خدمات فضای مجازی خارجی و تبلیغ آنها ممنوع است، البته مگر در مواردی که به موجب قانونی مصوبه کمیسیون عالی مجاز شمرده می‌شود. از سوی دیگر یکی دیگر از موارد جالب این طرح جدید که در طرح قبل هم بوده، این است که درآمد ارائه‌دهندگان خدمات فضای مجازی خارجی که از محل فعالیت در ایران منفعت مالی کسب می‌کنند مشمول مالیات خواهد شد.
یکی دیگر از نگرانی‌ها و انتقادها به این طرح که به مدیریت گذرگاه مرزی بر می‌گشت نیز در طرح ۵ دی تغییر نکرده و همچنان در این زمینه سعی شده قدرت اصلی به نیرو‌های مسلح داده شود.
در فصل اول این طرح که شامل یک ماده است تعاریف و اصطلاحات مورد توجه قرار گرفته است. در این قسمت تغییرات کوچکی دیده می‌شود که بیشتر در نام‌ها است.
برای مثال اگر در نسخه تیرماه صحبت از خدمات پایه کاربردی شده حالا در نسخه ۵ دی این لفظ به خدمات شبکه ملی تغییر پیدا کرده است.
در این بخش موارد دیگری هم اضافه شده که قبلا به صورت فصل‌های جدا آورده شده بود. برای مثال تنظیم‌گری یا تنظیم‌گر که در تعریف آن نوشته شده است «هرگونه تدبیر و اقدام حاکمیتی که به موجب قانون و به منظور تسهیل، توسعه یا ساماندهی فعالیت کنشگران یک زیست‌بوم، یا نظارت بر حسن ایفای مسوولیت‌ها و تعهدات یا اعمال ضمانت اجراهای مقرراتی بر تخلفات آنها اتخاذ می‌شود.» همچنین تنظیم‌گر هم نهادی است که به موجب قانون همه یا بخشی از امور تنظیم‌گری را برعهده دارد. در تعاریف کمیسیون عالی که بسیار در نسخه تیرماه طرح صیانت مورد انتقاد قرار گرفته شده بود نوشته شده است: «کمیسیون عالی تنظیم مقررات فضای مجازی که براساس مصوبه جلسه هشتم شورای عالی فضای مجازی ایجاد شده است و برای تنظیم سیاست‌ها، نظارت، هدایت، هماهنگی و تصویب مقررات و آیین‌نامه‌های کلان و ایجاد هماهنگی و نظارت بر عملکرد تنظیم‌گران در همه ابعاد فضای مجازی، به عنوان تنظیم‌گرِ تنظیم‌گران فضای مجازی تعیین می‌شود.» در این قسمت افرادی که در این کمیسیون عضو هستند گفته نشده است.
وزارت ارتباطات در نسخه جدید طرح صیانت ملزم به مسدودسازی فیلترشکنها شد همچنین براساس نسخه جدید طرح صیانت، وزارت ارتباطات به مسدودسازی فیلترشکنها ملزم شده است؛ موضوعی که البته تازگی نداشته و در سال ۹۷ نیز شاهد مسدودسازی فیلترشکنها از سوی وزارت ارتباطات بودیم؛ امری که به گفته آذری‌جهرمی بر اساس مصوبه شورای عالی فضای مجازی صورت گرفته بود. طبق ماده ۱۹ این طرح هرگونه فعالیت تجاری در زمینه تولید، توزیع، تکثیر و عرضه غیرمجاز VPN و فیلترشکن ممنوع خواهد بود؛ موردی که در نسخه‌های پیشین و پیشنهادی وزارت ارتباطات نیز ذکر شده بود. اما در نسخه جدید طرح صیانت به ادامه این ماده بخشی اضافه شده که طبق آن وزارت ارتباطات موظف شده است تا به طور مستمر و موثر این نرم‌افزارها (فیلترشکن) را شناسایی و غیرقابل استفاده کند. اگرچه این وظیفه وزارت ارتباطات برای اولین بار در یکی از نسخه‌های طرح صیانت قید می‌شود اما موضوع جدیدی نیست. در اردیبهشت ماه ۹۷ و پس از فیلترینگ «تلگرام»، استفاده از فیلترشکنها بین عموم کاربران رایج شد. از همین‌رو شرکت ارتباطات زیرساخت ایران در چارچوب مصوبه شورای عالی فضای مجازی اقدام به مسدودسازی فیلترشکنها کرد. آذری جهرمی، به عنوان وزیر ارتباطات وقت در دفاع از این حرکت، اعمال محدودیت در مورد فیلترشکنها را تهدید امنیتی این نرم‌افزارها دانست و گفت: «نباید اجازه دهیم فضای کشور پر از باج‌‌افزار شود و باید جلوی اینها گرفته شود، به همین دلیل حرکت برای مسدود کردن فیلترشکنها آغاز شده است.»
طرح صیانت به بن بست رسیده است
در همین راستا داوود زارعیان استاد ارتباطات به «جهان صنعت»گفت: طرح صیانت از اساس دارای اشکالاتی است که چه باشد چه نباشد افکار عمومی در مقابل آن واکنش نشان می‌دهد.
عنوان طرح صیانت، عنوان نادرستی است که از روز اول انتخاب شده است. طبیعی است که مخاطب امروز در فضای مجازی نیازهای خود را برطرف کند. پیشنهاد ما از ابتدا به عنوان کارشناس ارتباطات این بود که ما باید مباحثی در خصوص مدیریت فناوری اطلاعات را در جامعه مطرح کنیم، نه در خصوص جلوگیری و محدودیت استفاده از آن. به نظر من هر طرحی از این دست اگر کارشناسی شود و نظرات متخصصان این حوزه مدنظر قرار بگیرد می‌تواند مورد توجه واقع شود. در غیر این صورت هرچه اصلاحات و تغییرات داشته باشد باز هم افکار عمومی در مقابل آن مقاومت می‌کند. وی در ادامه گفت: در مبانی نظری بین طراحان و کارشناسان این حوزه، معتقدم این طرح به بن‌بست رسیده است. طرح صیانت در هیچ جای دنیا با چنین رویکردی جواب نمی‌دهد. مدیریت فناوری اطلاعات در دنیا بر اساس سرمایه‌گذاری در نرم‌افزارها و محتواهای داخلی و سرمایه‌گذاری در بخش آموزش و سواد رسانه‌ای است، نه در محدودیت‌های کلان و توصیه استفاده نکردن از آن.داوود زارعیان در ادامه افزود: تجربه ۳۰ ساله من در بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات نشان می‌دهد که در حوزه مسدودسازی فیلترشکنها موفقیت نسبی است و فقط هزینه‌ها را افزایش می‌دهد. ما باید از روش‌های دیگری وارد شویم. جامعه ما با فرهنگ و دین خود دعوایی ندارد.
وقتی در اختیار جامعه محتوای فاخری را قرار نمی‌دهیم به سمت استفاده از محتواهای دیگر می‌روند. وی در پایان گفت: در دراز مدت طرح صیانت می‌تواند با عنوان مدیریت فضای مجازی کارکردهایی را به خودش بگیرد. در غیر این صورت من به این طرح خوش‌بین نیستم. همچنین طراحان این طرح باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنند که برای کاربران و جامعه اثرات مثبتی را به همراه داشته باشد.
لینک کوتاه :
