بندبازی بر فراز شاهکار هنری
به گزارش جهان صنعت نیوز: در این زمان هاراگوچی از اینکه اثرش با گذشت سالیان دراز سالم مانده و آسیبی ندیده ابراز تعجب کرد. حال اما این اثر هنری در جریان یک «پرفورمنس»- اجرای هنری- به مخاطره افتاده است. در این اجرای هنری مردی از بند آویزان شده و بر فراز اثر باشکوه هاراگوچی تاب می‌خورد که ناگهان با برخورد او به روغن حوض، بخشی از روغن سیاه «ماده و فکر» بر کف سالن موزه هنرهای معاصر می‌پاشد.
هنرمندان آثارشان را فرزندان خود می‌دانند و حالا باید گفت که این فرزند دوست‌داشتنی هاراگوچی با اجرای هنری غیراصولی آسیب دیده است.
این اتفاق و آسیبی که به اثر هنرمند ژاپنی وارد شده خبر از وضع نابسامان اداره موزه هنرهای معاصر تهران می‌دهد؛ موزه‌ای که زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اداره می‌شود. وقتی در موزه‌ای که آثار پیکاسو و اندی وارهول به نمایش در می‌آید بدون ارزیابی‌های اصولی مجوز چنین اجرایی صادر می‌شود پس باید در نظر گرفت که در سایر اماکن زیر نظر وزارت فرهنگ اوضاع به چه شکل است.
* شرح ماجرا
موزه هنرهای معاصر تهران عصر شنبه- ۲۱ اسفندماه- میزبان پرفورمنسی بود که نشان از توجه نکردن به اصول اولیه حفاظت از آثار هنری در موزه‌های کشور است.
این اجرای هنری در آیین افتتاح نمایشگاه «پنج گنج» که به مناسبت هفته نظامی گنجوی برگزار می‌شود، انجام شد. بخش عمده پرفورمنس «گربه جاده ابریشم» مربوط به بندبازی بر فراز حوض روغن معروف موزه هنرهای معاصر بود.
ویدئوهای منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد که یکی از اجراکنندگان این پرفورمنس در حال بندبازی بر فراز این اثر هنری با آن برخورد کرده و روغن تیره‌رنگ اثر را بیرون می‌ریزد.
پس از این اجرای غیراصولی که با بروز حادثه و آسیب به اثر ارزشمند هنرمند فقید ژاپنی همراه بود، موجی از انتقادات از سوی مردم و کارشناسان در شبکه‌های اجتماعی شکل گرفت.
منصوره بشیری‌پور، کارشناس اقتصاد هنرهای تجسمی ضمن انتقاد از انجام پرفورمنس یادشده، از افرادی که به این پیش‌نمایش دعوت شدند ولی بدون هیچ اعتراضی تنها به تماشا نشستند نیز انتقاد کرد. سعید باباوند، منتقد هنری نیز با بازنشر این ویدئو، نقدهایی را به مسوولان فرهنگی مرتبط وارد کرده است.
در این میان برخی نیز شائبه‌هایی را در خصوص اینکه بعضی آثار هنری موزه هنرهای معاصر برداشته شده و به جای آنها آثار کپی قرار داده شده مطرح کرده‌اند.
مدیر روابط عمومی موزه هنرهای معاصر ضمن ابراز تاسف از اتفاقی که افتاده به «جهان‌صنعت» گفت: «این حادثه عمدی نبوده و مقداری از روغن بیرون ریخته و چنین اتفاقی افتاده است.»
وی در پاسخ به این پرسش که آیا قبل از انجام این پرفورمنس هماهنگی صورت گرفته و مجوز لازم گرفته شده یا خیر نیز به «جهان‌صنعت» گفت: «بله پرفورمنس قرار بود به خاطر افتتاحیه بالای حوض انجام شود اما متاسفانه چون اجرا با طناب بوده یک لحظه بدن(هنرمند) به روغن می‌خورد.»
این مقام مسوول در خصوص شایعاتی که در مورد قرار دادن نسخه‌های کپی به جای اصلی در موزه هنرهای معاصر مطرح شده نیز ابراز کرد: خیر این موضوع صحت نداشته و تاکید می‌کنم که چنین چیزی نیست.
گفتنی است «یاسر خاسب» اجراگری که با حوض روغن برخورد داشت نیز ضمن ابراز تاسف از این حادثه تاکید کرد که آسیبی متوجه «حوض روغن» نشده است. او که تک اجراگر این پرفورمنس بود، در این زمینه توضیح داد: بر اثر یک اتفاق، لحظه‌ای پیش از پایان اجرا، مشکلی در بخش فنی پیش آمد و سبب شد آونگی که داشتم، کمی شل شود و بخشی از صورت و دستم با روغن حوض تماس پیدا کرد ولی خوشبختانه این اثر هنری آسیبی ندید. خاسب ادامه داد: اگر اشتباهی کردم و حادثه‌ای پیش آمد، متاسفم و از مردم کشورمان، از جامعه هنری و به‌ویژه هنرمندان حوزه تجسمی عذرخواهی می‌کنم ولی به آنان اطمینان می‌دهم که هیچ آسیبی به «حوض روغن» زده نشده است.
* واکنش موزه هنرهای معاصر
در واکنش به انتقادات مطرح‌شده در خصوص این اجرای هنری موزه هنرهای معاصر تهران نیز با ابراز تاسف از واقعه پیش‌آمده اعلام کرد که برخورد پرفورمر- اجراکننده- به روغن در طرح اصلی ارائه‌شده به موزه نبوده و در اثر اشتباه ایجادشده است. در این اتفاق، بخشی از بدن پرفورمر، به روغن برخورد می‌کند که موجب خروج مقداری روغن می‌شود که قابل جایگزینی است. طی سال‌های پس از خلق اثر، همواره روغن تبخیر شده و به آن اضافه شده است. در سال ۱۳۹۶ هم با حضور خالق اثر، کل روغن خارج و روغن جدید جایگزین شد. در هنرهای میان‌رسانه‌ای و نوین معاصر، ایجاد دیالوگ بین آثار گذشته و حال، فضایی جدید برای بیان هنری، ایجاد کرده است که در روزهای آینده، نمونه‌هایی از آن را منتشر خواهیم کرد.
مسوولان موزه هنرهای معاصر ضمن احترام به نظرات ابرازشده پیرامون این واقعه ابراز داشتند: چنانچه موجب ناراحتی دوستداران و علاقه‌مندان شده‌ایم، اعلام می‌شود این اتفاق، تخریب اثر هنری محسوب نمی‌شود و صرفا به دلیل خطای سهوی، بخشی از روغن از اثر خارج شده که جایگزین خواهد شد. حفاظت از آثار هنری موزه، در زمره اصلی‌ترین وظایف موزه است، آنچنان که در مهرماه سال ۹۶، نوریوکی هاراگوچی را برای مرمت حوض روغن به ایران دعوت کرد و قبل از درگذشت او، این اثر مرمت شد. امید داریم با دقت و حساسیت بیشتر، در آینده شاهد خطاهایی از این دست نباشیم.»
* در باب اهمیت اثر
«نوریوکی هاراگوچی» هنرمند ژاپنی خالق اثر «ماده و فکر» پیرو مکتب مینی‌مالیسم است و معمولا از مواد صنعتی در کارهای خود استفاده می‌کرده است. «ماده و فکر» یکی از آثار مهم او بوده که ظرف فولادی جوش‌خورده مربعی‌شکلی است که درون آن با روغن سیاه پر شده است. از آنجا که روغن برخلاف آب ثابت مانده و خاصیت انعکاسی دارد، این اثر شبیه به یک آینه بزرگ سیاه‌رنگ در کف زمین دیده می‌شود. هاراگوچی نخستین نمونه از این کار را در سال ۱۹۷۱ خلق کرد. یک نمونه از این اثر که در سال ۱۹۷۷ به نمایش درآمده بود توسط موزه هنرهای معاصر تهران خریداری شد و همین اثری است که حالا زخم بندباز ایرانی بر تنش نشسته است. هاراگوچی حدود چهار سال پیش برای ترمیم یادگاری‌اش در موزه هنرهای معاصر به تهران آمد و گفت با دیدن اثرم بسیار تعجب کردم از اینکه بعد از ۴۰ سال این اثر هنوز پابرجاست و کاملا سالم مانده است. احساس کردم موزه طی این سال‌ها در زمان ساکن بوده و این من بودم که پیر شده‌ام.
وی درباره استفاده از عنصر روغن سوخته برای خلق این اثر نیز توضیح داده بود: می‌خواستم از ماده‌ای در ساخت این اثر استفاده کنم که پیش از این در این حوزه از آن استفاده نشده باشد. به استفاده از عنصر هوا فکر کردم اما بسیار دشوار می‌توانستم ایده‌ام را عملی کنم، بعد به استفاده از آب رسیدم که دیدم سابقه استفاده از آن وجود دارد. در نهایت به‌طور اتفاقی به استفاده از روغن سوخته رسیدم که رنگش را پسندیدم و برایم مهم بود در گذر زمان مواد آن تفکیک نمی‌شود و شفافیت هم دارد. دوست داشتم اثرم بسیار ساده باشد و در عین حال مخاطب را به فکر فرو ببرد و چیزی را درون آن حس کند. هاراگوچی در توضیح بیشتر اثر خود نیز گفته بود: اثر من یک اثر انتزاعی است. من تلاش نمی‌کنم تا خودم را در آثارم منعکس کنم بلکه دوست دارم مخاطب خودش را در اثرم ببیند. برای من فرم و زیبایی‌شناسی بیشتر از مفهوم اهمیت دارد و دوست ندارم اثری را توضیح بدهم. نکته دیگری که برایم اهمیت دارد این است که بیشتر از اینکه در نظریه‌های هنری بمانم، تجربه‌گرا باشم و دست به عمل بزنم. ضمن اینکه عنصر زمان برایم اهمیت دارد.
این هنرمند ژاپنی همچنین اشاره کرده بود: من ۲۰ اثر در آن زمان از این ایده ساختم و به جز شش اثر که برای ژاپن ساختم باقی در کشورهای دیگر قرار گرفت اما تنها اثری که پا برجا مانده، همین اثری است که در ایران وجود دارد. چند اثر هم در انبار برخی فضاهای هنری وجود دارد. من این اثرم را فراموش نکرده بودم اما فکر نمی‌‌کردم تا این اندازه سالم مانده باشد.
باتوجه به وضعیت فعلی حفاظت از این اثر اما بیم آن می‌رود که تنها شاهکار زنده هنرمند ژاپنی از ایده حوض روغن هم با مشکل جدی مواجه شود.
* اهمیت موزه هنرهای معاصر
برای آنکه به علت ناراحتی و نقدهای مطرح‌شده در خصوص این حادثه پی ببرید و بدانید که چرا موزه هنرهای معاصر اینقدر برای هنردوستان مهم و حائزاهمیت است باید آثار ارزشمندی را که در این موزه به نمایش در آمده در نظر داشته باشید.
موزه هنرهای معاصر تهران شامل جامع‌ترین و مهمترین گنجینه‌های هنر مدرن در خارج از اروپا و آمریکای شمالی و مالک یکی از ۵ تا ۱۰ مجموعه مهم هنر نوگرا در دنیاست. این موزه دارای آثار مهمی از جنبش‌های هیجان‌نمایی انتزاعی، پاپ آرت، مینی‌مالیسم، مفهومی، و فوتورئالیسم است. در گنجینه دائمی موزه بیش از ۳۰۰۰ اثر ارزشمند از نخبگان هنرهای تجسمی نگهداری می‌شود که نزدیک به ۴۰۰ عدد از آنها، دارای ارزش استثنایی هستند. از جمله آثار مهم موزه، می‌توان به کارهای شاخصی از گوگَن، رُنوار، پیکاسو، ماگریت، ارنست، پولاک، وارهول، لُویت، و جاکومتی اشاره کرد. موزه هنرهای معاصر تهران همچنین مالک مجموعه بسیار مهم و جامعی از هنر نوگرا و معاصر ایران است.
گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران از اموال عمومی ایران محسوب می‌شود. میانگین قیمت آثار این گنجینه حدود پنج میلیارد دلار قیمت‌گذاری شده، اما بعضی‌ها تا ۱۰ میلیارد دلار هم تخمین زده‌اند. این موزه در حال حاضر یکی از واحدهای معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.
با توجه به ارزش و اهمیت بالای آثار موزه هنرهای معاصر انتظار می‌رود که مدیر این مجموعه فردی متخصص باشد که توان مدیریت یکی از ارزشمندترین و مهمترین موزه‌های کشور را داشته باشد و مانع بروز حادثه و مشکل برای این آثار هنری شود.
* نبود تخصص‌گرایی در موزه هنرهای معاصر
با وجود اهمیت بالای گنجینه هنری که در موزه هنرهای معاصر نگهداری می‌شود براساس اطلاعات منتشرشده از سوابق تحصیلاتی و اجرایی مدیر این موزه در وب‌سایت رسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وی متخصص امر موزه‌داری نیست.
احسان آقایی مدیر موزه هنرهای معاصر تهران کارشناس ارشد جامعه‌شناسی و مدیریت و برنامه‌ریزی فرهنگی است. این به آن معنا است که رییس بااهمیت‌ترین موزه هنرهای معاصر کشور که گنجینه‌ای گران‌بها در آن نگهداری می‌شود در امر موزه‌داری تخصص ندارد و تخصص او در زمینه مدیریت و جامعه‌شناسی است.
با نظر به آنچه از سابقه اجرایی و هنری برای این مدیر ذکر شده نیز می‌توان متوجه شد که وی بیشتر در امر برگزاری نمایشگاه فعالیت داشته است. حال پرسش اساسی اینجاست که چرا در حالی که کشور ما از متخصصان هنری برجسته و کارشناسان موزه‌داری شناخته‌شده و باسابقه‌ای بهره‌مند است، فردی غیرمتخصص باید در راس مدیریت مهمترین موزه هنرهای معاصر کشور قرار گیرد.
طبیعی است در صورتی که مدیریتی کارآمد و باتجربه در موزه هنرهای معاصر فعالیت داشت بررسی‌ها و امکان‌سنجی‌های لازم برای صدور مجوز پرفورمنس بر فراز شاهکار هنرمند ژاپنی را در نظر می‌گرفت و با صادر نکردن مجوز برای اجرایی که می‌تواند به این اثر هنری آسیب بزند از موزه و آثار ارزشمند آن محافظت می‌کرد.
گفتنی است «جهان‌صنعت» با آگاهی از نقش رسانه‌ای خود در زمینه اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی، آماده انتشار پاسخ و نظرات مسوولان موزه هنرهای معاصر تهران است.
اجتماعی و فرهنگیاخبار برگزیدهپیشنهاد ویژهخواندنیلینک کوتاه :
