رمزگشایی علل بروز حادثه موزه رضا عباسی
به گزارش جهان صنعت نیوز: هفته گذشته در حالی درهای طبقات موزه رضا عباسی در ساعات پایانی بازدید، پلمب و بسته شد که هنوز برخی از بازدیدکنندگان در طبقه سوم در حال تماشای آثار موزه‌ای بودند. پس از بررسی طبقات توسط مسوولان موزه طبقات پلمب شده و درب موزه بسته می‌شود اما تماس‌های مکرر با موزه نهایتا موجب می‌شود که متوجه شوند چند بازدیدکننده در طبقه سوم پشت درهای بسته زندانی شده‌اند.
اگرچه برخی شنیده‌ها حاکی از این است که بازدیدکنندگان سه ساعت تمام یعنی از ساعت ۱۷ تا ۲۰ پشت درهای بسته موزه محبوس بوده‌اند اما ناهید نجفی مدیر موزه رضا عباسی گفته‌ها درباره این اتفاق را غلوآمیز دانست.
توضیحات مدیر موزه رضا عباسی
ناهید نجفی مدیر موزه رضا عباسی در توضیح علت و چگونگی محبوس شدن بازدیدکنندگان توضیحات و توجیهاتی را مطرح کرده است.
مدیر موزه رضا عباسی در خصوص چگونگی محبوس شدن بازدیدکنندگان در موزه تحت مدیریتش گفت: دو نفر از بازدیدکنندگان در ساعات پایانی، هنگامی که می‌خواستند از طبقه سوم خارج شوند متوجه شدند درهای طبقه سوم به روی آنها بسته شده است. از آنجا که این افراد به توصیه یکی از همکاران به دیدن این موزه آمده بودند، او را در جریان این اتفاق گذاشتند. او نیز مسوولان یگان حفاظت موزه را که آن زمان در حال پلمب بخش‌های دیگر بودند مطلع کرد. این روند در مدت کمی رخ داد و بازدیدکنندگان تنها یک ربع داخل موزه بودند.
وی در پاسخ به این سوال که چطور این اتفاق افتاده درحالی که باید قبل از پلمب، همه موارد ایمنی و حضور افراد در موزه بررسی شود، گفت: قطعا باید این مورد هم چک می‌شد اما متاسفانه سهل‌انگاری شده است. ایراد از شخص بود. هر تالار را یک نفر پلمب می‌کند که نگاهی سطحی انجام شده و دقت لازم را نکرده است. این توجیه نیست. به هر حال کار اشتباهی انجام شده است.
نجفی ادامه داد: بازدیدکنندگان در کمال آرامش موضوع را اطلاع داده بودند و هیچ اتفاقی از سوی آنها در موزه نیفتاده است، ضمن اینکه هر دوی آنها در صحت و سلامت از موزه خارج شدند.
با وجود توضیحات مطرح‌شده از سوی مدیر موزه رضا عباسی باید پذیرفت که اشتباه صورت گرفته اشتباه بسیار بزرگی بوده است. توجه داشته باشید که ممکن بود سارقان در موزه حاضر شده و با مخفی شدن در گوشه و کنار آن از غفلت نگهبانان و مسوولان موزه برای سرقت اشیای موزه بهره ببرند. همچنین اگر بازدیدکننده محبوس‌شده مبتلا به بیماری قلبی یا مشکلات عصبی بود هیچ بعید نبود که همین گرفتار شدن در موزه برای سلامتی‌اش مخاطره‌آمیز باشد.
آن‌طور که برخی منابع آگاه به «جهان‌صنعت» گفته‌اند به دلیل بروز این اشتباه احتمالا مدیر موزه رضا عباسی برکنار می‌شود. با این وجود مساله‌ای که نباید از نظر دور داشت آن است که بالاتر از اشتباه فردی مدیر یک موزه مشخص، اتفاقی که افتاده نشان از رعایت نشدن استانداردهای موزه‌ای در سطح وسیع و کلان در موزه‌های کشور است.
کمبود نیروی انسانی مشکل اصلی موزه‌ها
یکی از مشکلات اصلی موزه‌های کشور مساله کمبود نیروی انسانی در آنها است. همین مساله باعث شده که بحث نگهبانی، مانیتورینگ و حتی رسیدگی به مشکلات مرمتی آثار به نحو شایسته‌ای انجام نشود.
«حمیدرضا تبریزیان» کارشناس ارشد باستان‌شناسی و کارشناس اداره مستندنگاری و مطالعات موزه آستان قدس رضوی در خصوص مشکلاتی که در حوزه رعایت استانداردها در موزه‌های کشور وجود دارد به «جهان‌صنعت» گفت: استانداردهای موزه‌ای مبحث گسترده‌ای است و در مواردی تا ۲هزار صفحه پروتکل برای رعایت استانداردهای رسمی اعلام شده است تا شرایط محیطی و اقدامات و فعالیت‌های متنوع موزه‌ای دربر گرفته شوند.
وی در پاسخ به این پرسش که رعایت نشدن استانداردهای موزه‌ای تا چه میزان بر بروز حادثه موزه رضا عباسی تاثیر داشته است ابراز کرد: من آنجا حضور نداشته‌ام و نمی‌توانم در این خصوص داوری کنم اما به طور کلی در کشور یک مشکل عمده وجود دارد. مشکل این است که از یک بازه زمانی مشخص یعنی مثلا شاید از سال ۱۳۹۰ به این سمت شرایط انقباضی در خصوص نیروی انسانی(موزه‌ها) در همه‌جا اعمال شد. یعنی سازمان‌ها جذب نیرو نداشتند و به صورت انقباضی شروع به کم کردن نیروهای خود کردند و به همین دلیل میزان رعایت استانداردها کاهش یافت.
تبریزیان با ذکر مثالی ادامه داد: برای مثال در حوزه نگهبانی برای هر متراژ مشخصی از فضا، باید تعداد مشخصی نگهبان وجود داشته باشد؛ همچنین برای هر شیفتی باید تعداد نگهبان معینی تعیین شود. همچنین علاوه بر نگهبان، موزه باید سیستم مانیتورینگ داشته باشد. در حال حاضر در بعضی از موزه‌های کشور سیستم مانیتورینگ را با نگهبانی ادغام می‌کنند، ولی در خیلی از جاهای دنیا مثل «بریتیش میوزیم» یا سایر موزه‌های معتبر بین‌المللی، سیستم مانیتورینگ از نگهبانی جدا است و سیستم مانیتورینگ بر کار نگهبان نظارت می‌کند.
این کارشناس موزه‌داری خاطرنشان کرد: به نظرم این انقباض نیرو باعث می‌شود که استاندارد اولیه وجود نداشته باشد و در برخی موزه‌ها به دلیل اینکه نیروی انسانی کم است مدیران و مسوولان موزه‌ها به دردسر بیفتند.
ناهمخوانی امکانات و توقعات
تبریزیان کارشناس موزه‌داری ضمن اشاره به عدم همخوانی امکانات و توقعات از موزه‌ها و مدیران آنها گفت: وقتی به مدیر موزه می‌گویند که چرا این کوتاهی را کرده‌اید به نظرم در ابتدا باید ببینند که آیا ملاحظات و استانداردها رعایت شده و فراهم بوده‌اند یا خیر. زمانی که چارت سازمانی یا ساختاری طراحی می‌شود باید نسبت به تعداد آثار، زیربنا و وضعیتی که وجود دارد برنامه‌ریزی شود. درحال حاضر در تمام موزه‌های کشور می‌توان گفت که چارت‌های سازمانی ناقص است و نیرو به تعداد کافی وجود ندارد. در بازدیدی که چندی پیش از موزه‌های تهران داشتم مشاهده کردم در اکثر موارد از جمله قسمت‌های مطالعاتی، پژوهشی و مرمتی نیروی لازم وجود ندارد.
این مدیر موزه ضمن اشاره به ضعف‌های موجود در حوزه حفاظت یادآور شد: دو نوع حفاظت در موزه‌ها داریم یکی مربوط به حفاظت فنی است و دیگری مربوط به حفاظت فیزیکی است. حفاظت فنی همان علم حفاظت و مرمت بوده و مربوط به تکنیک‌هایی است که روی خود اثر انجام می‌شود. حفاظت فیزیکی که حفاظت محیطی را در بر می‌گیرد شامل حفاظت فیزیکی از نظر حضور نگهبان و حفاظت الکترونیک که شامل وجود دوربین و سیستم‌های ایمنی مانند اطفای حریق است. اگرچه از موضوع موزه رضا عباسی به صورت دقیق اطلاع ندارم اما معمولا این اتفاقات (نظیر حبس شدن بازدیدکنندگان) به دلیل کمبود نیروی انسانی اتفاق می‌افتد.
تبریزیان در خاتمه ابراز داشت: «به هر روی باید نیروی گشت هم برای موزه تعریف می‌کردند و دوربین‌ها و قسمت مانیتورینگ نیز از نگهبانی باید جدا می‌بود و نظارت مستقل داشت و نگهبانان هم به صورت مستقل کار خود را انجام می‌دادند؛ شاید در موزه رضاعباسی این مسائل وجود نداشته است.»
تفاوت جرم و قصور در موزه‌داری
تبریزیان کارشناس ارشد باستان‌شناسی ضمن اشاره به تفاوت‌های جرم و قصور در خصوص حوادث موزه‌ای گفت: به نظرم شایسته است برای داوری و یا هرگونه پیشگیری و برنامه‌ریزی درست از وقایع یا اتفاقات بحرانی، تفاوت مساله جرم با قصور را مدنظر قرار دهیم، زیرا بعضا این دو وضعیت به جای هم تلقی می‌شود، هرچند ممکن است در مواردی هم‌پوشانی‌هایی وجود داشته باشد. وقتی یک بحران یا اتفاقاتی ناخوشایند که در یک سازمان مانند موزه‌ها، رخ داده است و در آینده نیز خواهد داد، معمولا در مواجهه با آن چهار مرحله وجود دارد: مرحله اول شوک و مواجهه اولیه است، پس از آن مرحله اقدام با سازمان‌دهی و در مرحله سوم پس از کنترل یا فروکش معضل یا بحران، مساله یافتن مقصر مطرح می‌شود و در نهایت مرحله بازسازی آخرین مرحله را تشکیل می‌دهد. معمولا در مرحله سوم بحران، بسیار شایع است که افراد درباره قصور و جرم و پیدا کردن و برخورد با مقصر یا مقصران با مجرم یا مجرمان دچار اشتباه محاسباتی و داوری شوند. قصور امری سیستمی-فرآیندی و نسبی است و همه افراد موثر در یک سیستم با توجه به متغیرها و یا سنجه‌های معین، در آنبه سهم خود می‌توانند نقش داشته باشند.
وی افزود: در واقع در یک بحران ناگهانی یا رخداد نامطلوب ناشی از یک فرآیند معیوب، هر سطح از سیستم مورد نظر (در سطوح راهبردی، راهکاری و عملیاتی)، به علل یا عوامل مختلف قصور تقسیم می‌شود و از این‌رو برای من و به طور کلی همه ما داوری درباره رخدادهای نامطلوب سازمانی بدون مشخص شدن همه مسائل سطوح و جزئیات مربوطه امکان‌پذیر نیست، اما می‌توان گفت که داوری و بررسی قصور مستلزم نگاه از بالای ساختار به پایین است ولی متاسفانه معمولا ضعیف‌ترین اجزای یک سیستم ممکن است تنبیه شوند. در مورد جرم، امر مطلق و گستره هدف محدود است، یعنی یک قاتل یا سارق به پس از احراز جرم و فرآیند تحقیق و راستی‌آزمایی مجازات می‌شود و در این حکم، کسی به مسائل مربوط به گذشته خانوادگی یا معضلات محیط اجتماعی مجرم و… کاری ندارد.
این کارشناس اداره مستندنگاری و مطالعات موزه در خاتمه ابراز داشت: ضرورت نگاه نظام‌مند و سیستمی و تحلیل همه لایه‌ها و مسوولان ذی‌ربط در سه سطح مدیریتی، باعث می‌شود که برنامه‌ریزی برای مرحله چهارم مواجهه با بحران، بازیابی و آمادگی برای پیشگیری از وقوع بحران یا اتفاقات ناخوشایند مشابه به درستی انجام شود؛ وگرنه تنبیه یک نگهبان یا یک رئیس بخش که ممکن است به علت عوامل غیر‌قابل کنترل یا متعدد مغفول مانده، گرفتار آن اتفاق ناخوشایند یا قصور منجر به بحران شده باشند، شاید پیش‌پا افتاده‌ترین اقدام برای برنامه‌ریزی مدیریتی محسوب شود و در واقع با تحدید مساله به جزئی از بدنه قصور، به مسائل و مشکلات ریشه‌ای توجه نکرده‌ایم.»
آنچه که مسلم است بروز حوادثی نظیر حادثه حبس شدن بازدیدکنندگان در موزه رضاعباسی گویای ضعف در رعایت استانداردهای موزه‌ای در کشور است. باتوجه به حوادث دیگر در کاخ گلستان در چند ماه اخیر به نظر مسوولان امر باید به موضوع رعایت استانداردها در موزه‌ها رسیدگی کرده و اقدام به رفع عاجل مشکلات موجود کنند.
اجتماعی و فرهنگیاخبار برگزیدهپیشنهاد ویژهخواندنیلینک کوتاه :
