بحران خودساخته؛ صندوق های بازنشستگی چقدر از بودجه پول می گیرند؟

به گزارش جهان صنعت نیوز؛ در لایحه بودجه ۱۴۰۲، دولت تلویحا سن بازنشستگی را ۲ سال افزایش داده است. چرایی این موضوع را می توان در شرایط بحرانی صندوق‌های بازنشستگی جستجو کرد. در حقیقت دولت می‌خواهد با افزایش سن بازنشستگی، از شتاب افزایش تعداد بازنشستگان بکاهد. بر اساس آمارهای موجود میانگین سن بازنشستگی برای صندوق بازنشستگی کشور در سال گذشته حدود ۵۱ سال است. این در حالی است که این عدد برای کشور همانند نروژ به ۶۷ سال نیز می‌رسد. نکته جالب این است که سن پایین بازنشستگی در کشور نتیجه سیاست‌های اشتباهی همچون بازنشستگی پیش از موعد است که خود دولت‌ها آن را اجرایی کرده‌اند.

تامین اجتماعی شمشیر دولبه

بیمه‌های تامین اجتماعی و صندوق‌های بازنشستگی یکی از مهم‌ترین ابزار دولت‌ها برای افزایش رفاه و اجرای سیاست‌های حمایتی در راستای کاهش فقر و نابرابری است. در حقیقت می‌توان اینگونه بیان کرد که افزایش رفاه اجتماعی را اگر از اصلی‌ترین وظایف دولت‌ها در نظر بگیریم، بیمه‌های تامین اجتماعی مهم‌ترین ابزار برای دستیابی به این هدف است.

چنین اهمیتی باعث شده که در تمام اقتصادهای جهان، دولت به ویژه در شرایط بحرانی همچون شیوع کرونا توجه ویژه‌ای به نظام تامین اجتماعی داشته باشد. بنابراین کاملا مشخص است که سیستم تامین اجتماعی چه اهمیتی برای پیشبرد اهداف دولت‌ها دارد.

اما باید توجه داشت همانقدر که نظام تامین اجتماعی از اهمیت بالایی در ساختار اقتصادی و اجتماعی کشورها برخوردار است، عدم کارایی آن و یا به بیان دیگر، کژکارکردی آن می‌تواند به بحران‌های اجتماعی و اقتصادی و حتی سیاسی مبدل شود. دقیقاً شرایطی که اقتصاد ایران اکنون با آن روبرو است.

تشدید وابستگی صندوق‌ های بازنشستگی به بودجه

شرایط خطرناک صندوق‌های بازنشستگی و در آستانه ورشکستگی قرار گرفتن این صندوق‌ها اکنون مهم‌ترین معضل نظام تامین اجتماعی کشور باشد. آنگونه که کارشناسان اقتصادی بیان می‌دارند،‌ مشکلات صندوق‌ های بازنشستگی یکی از چند چالش جدی پیش روی اقتصاد کشور است که می‌تواند به یک بحران تمام عیار تبدیل شود. هر چند که می‌توان دلایل مختلفی را برای چرایی شکل‌گیری این بحران ذکر کرد اما مهم‌ترین نمود آن ناترازی منابع و مصارف صندوق‌های بازنشستگی است.

از یکسو‌ شرایط تورمی اقتصاد ایران و همچنین مدیریت اشتباه منجر شده تا از دارایی‌های این صندوق‌ها که همان حق بیمه دریافتی بوده بازدهی مناسبی کسب نشود. به بیان دیگر،‌ منابع صندوق‌های بازنشستگی همپای مصارف آن‌ها رشد نکند. از سوی دیگر، قوانین تحمیلی،‌ بدهی‌های انباشته دولت، پیر شدن جمعیت و … منجر به رشد شدید مصارف صندوق‌ های بازنشستگی شده است.

نتیجه چنین شرایطی ناترازی شدید منابع و مصارف این صندوق‌ها شده است. موضوعی که وابستگی صندوق‌های بازنشستگی به بودجه دولت را طی سال‌های گذشته تشدید کرده است.

بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، وابستگی تنها چهار صندوق بازنشستگی (صندوق‌ های بازنشستگی وزارت اطلاعات، فولاد، نیروهای مسلح و بازنشستگی کشوری) به بودجه عمومی در سال آینده به حدود ۳۳۰ هزار میلیارد تومان رسیده که حاکی از افزایش بیش از ۵۰ درصدی نسبت به امسال است. این رقم در حدود ۱۵ درصد از منابع عمومی دولت در سال آینده را تشکیل می‌دهد.

همه بازنشسته می شوند؟

در این شرایط، دولت برای اینکه حداقل از شتاب بحران پیش‌رو بکاهد، در لایحه بودجه سال آینده امکان افزایش سن بازنشستگی را فراهم کرد. با توجه به تبصره ۲۰؛ سنوات خدمت مورد قبول برای بازنشستگی تمام مستخدمین مرد و زن دارای حداقل مدرک کارشناسی معتبر در مشاغل اختصاصی در تمام صندوق‌های بازنشستگی اعم از لشگری و کشوری که در سال ۱۴۰۲ بازنشسته می‌شوند، در صورت اعلام نیاز دستگاه و رضایت مستخدم بدون رعایت شرط سنی به مدت دو سال افزایش می‌یابد.

در حقیقت دولت سعی دارد تا آنجا که می‌تواند سن بازنشستگی را افزایش دهد تا از افزایش شتاب بازنشستگی‌ جلوگیری کند. دلیل این موضوع را می‌توان در بحرانی شدن شاخص پشتیبانی صندوق‌ های بازنشستگی جستجو کرد. این شاخص بیانگر این است که به ازای هر بازنشسته چند بیمه پرداز وجود دارد.

نسبت پشتیبانی در تامین اجتماعی

شاخص پشتیبانی برای تامین اجتماعی در سال گذشته به ۴.۲ واحد رسیده است. به بیان دیگر به ازای هر بازنشسته که از تامین اجتماعی مستمری دریافت می‌کند، ۴.۲ نفر بیمه پرداز وجود دارد. نگاهی به آمارهای موجود نشان می‌دهد که طی ۱۵ سال گذشته این نسبت همواره در حال کاهش بوده است؛ به گونه ای که نسبت پشتیبانی در سال ۱۳۸۶ برابر با ۶.۸ واحد گزارش شده بود.

نسبت پشتیبانی در صندوق بازنشستگی کشوری

شرایط برای یکی دیگر از صندوق های بازنشستگی بزرگ کشور بحرانی تر است. نسبت پشتیبانی برای صندوق بازنشستگی کشوری در سال گذشته ۰.۵۹ واحد اعلام شده است. به بیان دیگر، به ازای هر بیمه پرداز،‌ حدوداً دو بازنشسته در این صندوق وجود دارد. موضوعی که به خوبی بیانگر شرایط بحرانی پیش روی این صندوق است. روند این شاخص نیز طی یک دهه گذشته همواره نزولی بوده و از ۱.۰۷ واحد در سال ۱۳۹۱ به ۰.۵۹ واحد در سال گذشته کاهش پیدا کرده است.

شرایطی که اکنون صندوق‌های بازنشتسگی با آن روبرو هستند را می توان به عنوان یک بحران خودساخته دانست. تکالیف تحمیلی متعدد به این صندوق‌ها همانند افزایش حقوق‌ و بازنشستگی پیش از موعد، بدهی‌های معوق، دخالت در مدیریت دارایی، نحوه محاسبه حقوق بازنشستگی و … تنها بخشی از عواملی است که این شرایط را پیش روی این صندوق ها قرار داده است. حالا زمانیکه شرایط به یک بحران تبدیل شده، قوانینی برای اصلاح همان قوانین قبل وضع می شود!

اخبار برگزیدهاقتصاد کلان