روزهای سرد دیپلماسی

محمود اشرفی * تهدیدات منافع ژئوپلیتیک ایران برخاسته از تمایلات واپس‌گرانه و بی‌پایه است. این تهدیدات در طول یک قرن گذشته همواره وجود داشته است. از این رو کنش‌های سیاسی دولت‌هایی که همواره تمامیت ارضی کشورمان را هدف گرفته‌اند متاثر و وابسته به ساختار سیاسی و هیات اداره‌کننده کشورمان نبوده و هر گاه مجال یافته‌اند مطرح شده‌اند. تهاجم ارتش عراق در واپسین روز تابستان ۱۳۵۹ دلیل روشن این ماجراست. در آن سال عراق با تصور اینکه ایران دچار نابسامانی دفاعی شده فرصت را برای ادعای ارضی قدیمی و پوچ خود مناسب دید. در مجموع قصد یک کشور ثالث برای تهدید منافع و ادعای ارضی، ارتباطی به ماهیت نظام سیاسی کشور مورد تهدید ندارد. بدین گونه نقش اساسی وحدت و همبستگی ملی برای حفظ تمامیت ارضی آشکار می‌شود. کنش‌های دیپلماتیک کشور ما نیز در پیدایش ادعای ارضی نقشی ندارند. اما رفتار سیاسی نامناسب می‌تواند بهانه و یا فرصتی برای مطرح کردن دوباره ادعاهای ارضی به طرف مقابل بدهد. رفتار‌های غیردیپلماتیک برخی کشور‌ها در مرزهای شمال غربی ایران و اظهارات مقامات کشور نوبنیاد امارات متحده عربی در مورد جزایر ایرانی در این فهرست جای می‌گیرد. بررسی ماهیت کشورهایی که برآنند منافع ژئوپلیتیک ایران را مورد تهدید قرار دهند گویای این واقعیت بوده که سرزمین‌هایی باقی مانده‌ از کشورهای شکست خورده هستند. ترکیه بخش کوچک باقی مانده از دولت عثمانی شکست‌خورده در جنگ اول جهانی است. کشوری که حد و حدود و میزان حاکمیت آن را پیروزمندان جنگ تعیین کردند. عراق فاقد هویت واحد ملی و شکل‌گیری آن در نتیجه توافقات سیاستمداران اروپای غربی است. شکل‌گیری جمهوری آذربایجان و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی را نیز بسیاری به یاد دارند. امارات متحده عربی در سال ۱۹۷۱ به استقلال رسید. این سرزمین زمانی ساحل دزدان دریایی و بارانداز بردگان بود.

اکنون دولت‌های نوظهور مصنوع و فاقد هویت تاریخی نسبت به کشور ایران با تاریخ چندهزارساله ادعای ارضی داشته و یا قصد دارند منافع ژئوپلیتیک ایران را مورد تهدید قرار دهند. در چنین شرایطی به دور از رفتار منطقی سیاسی، روزهای سرد دیپلماسی فرا می‌رسد. در روزگار تهدید، دیپلماسی خردمندانه کارساز است، اما همبستگی ملی عامل اساسی در حفظ تمامیت ارضی است. شکل‌گیری همبستگی ملی در گرو تلاش در راه‌ بالندگی تمامی رنگین‌کمان اقوامی بوده که از این سو تا آن سوی این فلات دوست‌داشتنی گسترده شده است.

* روزنامه‌نگار